تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۱/۰۹ ساعت ۱۱:۲۳
کد مطلب : ۱۴۶۱۲۵
رونق آیین رنگ باخته نوروزی در مازندران
گروه فرهنگی: رنگ باختن و زیر گرد فراموشی رفتن آداب ، رسوم و سنت همواره دغدغه ای برای متولیان و دوستداران فرهنگ به شمار می رفت ، اما نمودار شدن برخی اقدامات ، نوید روزهای خوشی را برای این بخش مهم از فرهنگ یک منطقه می دهد .
سنت عبارت از باور یا رفتاری است که در یک گروه یا جامعه از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود، دارای معنای نمادین یا اهمیت ویژه‌ای است و ریشه آن به گذشته برمی‌گردد.برگزاری آئین ها و مراسم در مناسبت های مختلف ملی و مذهبی نمونه‌های بارزی از سنت هستند که می‌توانند در طول هزاران سال به حیات خویش ادامه دهند یا اینکه گسترش پیدا کنند.سنت ها و رسوم ، از آن جهت که همگون و هم سنخ با فرهنگ مردم هر منطقه است در میان عامه از دلچسبی و دلنشینی خاصی برخودار است اما در چرخش سال ها با باز شدن پای فرهنگ و آداب غریبه ، این رسوم قدیمی کمرنگ شدند .تلاش برای احیای سنت ها به همراه رغبت و اشتیاق ذاتی مردم به آنها باعث شده امروزه شاهد نمونه هایی از روی آوردن به این رسوم در جامعه باشیم .
** شیرینی های نوروزی
پختن شیرینی های محلی از سنت های نوروزی مازندران بود که پیش از آغاز سال جدید توسط زنان یک محله یا کوچه انجام می شد . زنان چند خانه ، همسایه و یا فامیل ها در یکی از خانه ها دور هم جمع می شدند و شیرینی های سنتی مازندران را با کمک یکدیگر می پختند .بهاردونه ، سِیوحِلوا ، پیشتیزیک و کُماج از شیرینی های محلی و مرسوم مازندران است که این زنان برای عید نوروز آماده و چهره سفره عید مردم این استان را خوشرنگ و شیرین می کردند .هرچند این روزها از حضور دسته جمعی زنان برای پختن شیرینی خبری نیست اما زنانی ادامه دهنده راه مادران و مادربزرگ های خود پا در این عرصه گذاشتند و به صورت انفرادی در منازل خود به این کار اقدام می کنند ، زنانی که تبلیغات کارشان توسط مصرف کنندگان دهان به دهان می چرخد و بازار پر رونقی را فراهم می آورد .سفره عید نوروز 97 غالب مردم این استان با شیرینی های سنتی خوشرنگ و جذاب شده بود .
* گِل مالی ، رسم نونوار کردن
با وجود تغییر نوع ساخت و شکل خانه ها در مازندران ، اما هنوز هم 'گِل مالی ' شیوه متداول خانه تکانی در خانه های قدیمی روستاهای مازندران است .خانه های روستاها در گذشته نه چندان دور با نگاه به مصالح موجود در منطقه ساخته می شد یعنی از چوب و اینکه برای پوشاندن دیوار از گِل استفاده می کردند ، بنا بر این زنان خوش ذوق منطقه برای اینکه خانه ها را بیارایند دیوارهای خانه را با مخلوطی از خاک نرم ، سبوس و پِهن گاو که به آن ' گِل گویی ' می گفتند ، می پوشاندند .با وجود باز شدن پای خانه هایی با شکل و شمایل شهرنشین ها در روستاهای مازندران اما خانه های بازمانده از قدیم با همان شیوه گذشته نو نوار می شوند تا میزبان مهمانان نوروزی خود باشند .
* نوروزخوانی ، خوشامدگویی عیدانه
نوروزخوانان ، آوازخوانان گمنام و دوره گردی که از حدود پانزده روز مانده به نوروز با حضور در خانه ها ، آمدن بهار را نوید می دادند .
این آوازخوانان تنها یا در قالب گروه های چند نفره حرکت می کردند با خواندن اشعاری نظیر :
باد بهارون بیمو
نوروز سلطون بیمو
مژده دهید به دوستا
گل به گلستون بیمو
با دریافت هدایا از صاحب خانه ها ، آمدن بهار دیگر را به مردم نوید می دادند .همت و تلاش مضاعف سال های اخیر مسئولان فرهنگی برای احیای این بخش از سنت نوروزی مازندران جواب داده است و مردم این استان با آمدن نوروزخوانان به درب منازل ، خیابان ها و کوچه ها آمدن بهار را از حنجره خوش الحان نوروزخوانان حس کردند .
* مِرغانه جنگی
در حالی خیلی از پا به سن گذاشته ها با یادآوری رسم خاطره انگیز 'مِرغانه جنگی ' گرد فراموشی را از آن پاک می کردند که نوروز امسال انتشار عکس های اجرای این سنت در مناطقی از مازندران نشان از جوانه زدن آن در میان باور و اعتقادات مردم این دیار دارد .در گذشته در زمان دید و بازدیدها تخم مرغ پخته به عنوان عیدی به کودکان و جوانان هدیه می شد و بلافاصله بین اشخاص حاضر مسابقه 'مرغنه جنگی ' برگزار می شد ، بدین صورت که 2 به 2 سر تخم مرغ ها را به هم می زدند و هرفردی که تخم مرغش می شکست از دور خارج می شد تا یکنفر آخر که برنده می شد .این مسابقه برای خیلی ها می رفت که به خاطره ای تبدیل شود ولی نوروز 97 با اجرای دسته جمعی این رسم در حال احیا است .
* بازگشت روشنایی های گذشته
خیلی دور نیست آن زمانی که مازندرانی ها اعتقاد داشتند حتما باید روی سفره نوروزی در تمامی طول شبانه روز ' سُو ' (روشنائی) وجود داشته باشد و به همین دلیل هم یک وسیله روشنی بر روی سفره نوروزی ضروری و اصل بود .البته این باور و اعتقاد همچنان هم در میان مردم این خطه ماندگار است اما در گذر زمانه و با ورود وسایل و امکانات جدید ، نوع وسیله روشنی تغییر شکل داد و به قولی امروزی شد .روشن کردن فتیله یک چراغ 'لَمپا ' (چراغ کوچک نفتی ) بر سر سفره هفت سین درلحظه تحویل سال برای مازندرانی ها ویژه و خاص بود چرا که با این کار و بودن چراغی بر سر سفره ، تداوم روشنی در زندگی را آرزو می کردند.هرچند در سال های اخیر با ورود شمع های زیبا و فانتزی جایی برای لَمپای قدیمی و سنتی در سفره عید نوروز مازندرانی ها باقی نگذاشته است ، اما در نگاهی به سفره نوروز امسال مردم این دیار باز هم لَمپاها ، سُوی سفره ها بودند .
* اشتیاق برای بازگشت به سنت ها
علی حسن نژاد پژوهشگر آئین و سنت های مازندران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت : در مناسبت های مختلف ملی و مذهبی ، آئین ها و سنت های مختلفی در مازندران برگزار می شد که در میان مردم نیز جایگاه و پایگاهی داشت .وی بخشی از این سنت را مربوط به عید نوروز اعلام کرد و افزود : مازندرانی ها پیش از آغاز سال جدید با برگزاری رسومی همچون نوروز خوانی ، مارمه و پخت شیرینی های محلی به پیشواز این ایام می رفتند .حسن نژاد ادامه داد : همچنین پس از تحویل سال جدید نیز آئین هائی در این استان و هنگام دید و بازدیدها انجام می شد که علاوه بر گردم شدن دورهمی های خانواده ها زمینه شادی و نشاط آنها را نیز فراهم می کرد .وی گفت : شادی ، خوشحالی با دور همی هایش ویژگی اصلی در برگزاری آئین ها و سنت های مازندران در مناسبت های مختلف به شمار می رفت ، اما با ورود برخی کارها در مناسبت های تاریخی اصل موضوع به بیراهه رفت .این پژوهشگر مازندران تاکید کرد : هرچند به مروز زمان و ورود فرهنگ های غریبه بخشی از این آداب و سنت ها کمرنگ شده است اما مردم با آگاهی دادن به سمت آداب و سنت های گذشته بر می گردند .وی اضافه کرد : مشاهدات و تحقیقات نشان می دهد که مردم با گذشت زمان باز به اصل خود مراجعه می کنند و با آغوش گرم و مشتاقان همان سنت های رنگ باخته را احیا و به آن پناه می برند .
** شیرینی های نوروزی
پختن شیرینی های محلی از سنت های نوروزی مازندران بود که پیش از آغاز سال جدید توسط زنان یک محله یا کوچه انجام می شد . زنان چند خانه ، همسایه و یا فامیل ها در یکی از خانه ها دور هم جمع می شدند و شیرینی های سنتی مازندران را با کمک یکدیگر می پختند .بهاردونه ، سِیوحِلوا ، پیشتیزیک و کُماج از شیرینی های محلی و مرسوم مازندران است که این زنان برای عید نوروز آماده و چهره سفره عید مردم این استان را خوشرنگ و شیرین می کردند .هرچند این روزها از حضور دسته جمعی زنان برای پختن شیرینی خبری نیست اما زنانی ادامه دهنده راه مادران و مادربزرگ های خود پا در این عرصه گذاشتند و به صورت انفرادی در منازل خود به این کار اقدام می کنند ، زنانی که تبلیغات کارشان توسط مصرف کنندگان دهان به دهان می چرخد و بازار پر رونقی را فراهم می آورد .سفره عید نوروز 97 غالب مردم این استان با شیرینی های سنتی خوشرنگ و جذاب شده بود .
* گِل مالی ، رسم نونوار کردن
با وجود تغییر نوع ساخت و شکل خانه ها در مازندران ، اما هنوز هم 'گِل مالی ' شیوه متداول خانه تکانی در خانه های قدیمی روستاهای مازندران است .خانه های روستاها در گذشته نه چندان دور با نگاه به مصالح موجود در منطقه ساخته می شد یعنی از چوب و اینکه برای پوشاندن دیوار از گِل استفاده می کردند ، بنا بر این زنان خوش ذوق منطقه برای اینکه خانه ها را بیارایند دیوارهای خانه را با مخلوطی از خاک نرم ، سبوس و پِهن گاو که به آن ' گِل گویی ' می گفتند ، می پوشاندند .با وجود باز شدن پای خانه هایی با شکل و شمایل شهرنشین ها در روستاهای مازندران اما خانه های بازمانده از قدیم با همان شیوه گذشته نو نوار می شوند تا میزبان مهمانان نوروزی خود باشند .
* نوروزخوانی ، خوشامدگویی عیدانه
نوروزخوانان ، آوازخوانان گمنام و دوره گردی که از حدود پانزده روز مانده به نوروز با حضور در خانه ها ، آمدن بهار را نوید می دادند .
این آوازخوانان تنها یا در قالب گروه های چند نفره حرکت می کردند با خواندن اشعاری نظیر :
باد بهارون بیمو
نوروز سلطون بیمو
مژده دهید به دوستا
گل به گلستون بیمو
با دریافت هدایا از صاحب خانه ها ، آمدن بهار دیگر را به مردم نوید می دادند .همت و تلاش مضاعف سال های اخیر مسئولان فرهنگی برای احیای این بخش از سنت نوروزی مازندران جواب داده است و مردم این استان با آمدن نوروزخوانان به درب منازل ، خیابان ها و کوچه ها آمدن بهار را از حنجره خوش الحان نوروزخوانان حس کردند .
* مِرغانه جنگی
در حالی خیلی از پا به سن گذاشته ها با یادآوری رسم خاطره انگیز 'مِرغانه جنگی ' گرد فراموشی را از آن پاک می کردند که نوروز امسال انتشار عکس های اجرای این سنت در مناطقی از مازندران نشان از جوانه زدن آن در میان باور و اعتقادات مردم این دیار دارد .در گذشته در زمان دید و بازدیدها تخم مرغ پخته به عنوان عیدی به کودکان و جوانان هدیه می شد و بلافاصله بین اشخاص حاضر مسابقه 'مرغنه جنگی ' برگزار می شد ، بدین صورت که 2 به 2 سر تخم مرغ ها را به هم می زدند و هرفردی که تخم مرغش می شکست از دور خارج می شد تا یکنفر آخر که برنده می شد .این مسابقه برای خیلی ها می رفت که به خاطره ای تبدیل شود ولی نوروز 97 با اجرای دسته جمعی این رسم در حال احیا است .
* بازگشت روشنایی های گذشته
خیلی دور نیست آن زمانی که مازندرانی ها اعتقاد داشتند حتما باید روی سفره نوروزی در تمامی طول شبانه روز ' سُو ' (روشنائی) وجود داشته باشد و به همین دلیل هم یک وسیله روشنی بر روی سفره نوروزی ضروری و اصل بود .البته این باور و اعتقاد همچنان هم در میان مردم این خطه ماندگار است اما در گذر زمانه و با ورود وسایل و امکانات جدید ، نوع وسیله روشنی تغییر شکل داد و به قولی امروزی شد .روشن کردن فتیله یک چراغ 'لَمپا ' (چراغ کوچک نفتی ) بر سر سفره هفت سین درلحظه تحویل سال برای مازندرانی ها ویژه و خاص بود چرا که با این کار و بودن چراغی بر سر سفره ، تداوم روشنی در زندگی را آرزو می کردند.هرچند در سال های اخیر با ورود شمع های زیبا و فانتزی جایی برای لَمپای قدیمی و سنتی در سفره عید نوروز مازندرانی ها باقی نگذاشته است ، اما در نگاهی به سفره نوروز امسال مردم این دیار باز هم لَمپاها ، سُوی سفره ها بودند .
* اشتیاق برای بازگشت به سنت ها
علی حسن نژاد پژوهشگر آئین و سنت های مازندران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت : در مناسبت های مختلف ملی و مذهبی ، آئین ها و سنت های مختلفی در مازندران برگزار می شد که در میان مردم نیز جایگاه و پایگاهی داشت .وی بخشی از این سنت را مربوط به عید نوروز اعلام کرد و افزود : مازندرانی ها پیش از آغاز سال جدید با برگزاری رسومی همچون نوروز خوانی ، مارمه و پخت شیرینی های محلی به پیشواز این ایام می رفتند .حسن نژاد ادامه داد : همچنین پس از تحویل سال جدید نیز آئین هائی در این استان و هنگام دید و بازدیدها انجام می شد که علاوه بر گردم شدن دورهمی های خانواده ها زمینه شادی و نشاط آنها را نیز فراهم می کرد .وی گفت : شادی ، خوشحالی با دور همی هایش ویژگی اصلی در برگزاری آئین ها و سنت های مازندران در مناسبت های مختلف به شمار می رفت ، اما با ورود برخی کارها در مناسبت های تاریخی اصل موضوع به بیراهه رفت .این پژوهشگر مازندران تاکید کرد : هرچند به مروز زمان و ورود فرهنگ های غریبه بخشی از این آداب و سنت ها کمرنگ شده است اما مردم با آگاهی دادن به سمت آداب و سنت های گذشته بر می گردند .وی اضافه کرد : مشاهدات و تحقیقات نشان می دهد که مردم با گذشت زمان باز به اصل خود مراجعه می کنند و با آغوش گرم و مشتاقان همان سنت های رنگ باخته را احیا و به آن پناه می برند .
