بانک های مغز در دنیا قدمتی نسبتا طولانی دارند و از حدود 25 سال پیش راه اندازی شده اند؛ هدف از ایجاد این بانک ها فراهم کردن زمینه تحقیقات برای محققان در حوزه بیماری های سیستم عصبی به ویژه بیماری های پیشرونده و پیچیده مانند آلزایمر، پارکینسون، اسکیزوفرنی، صرع، ام اس و بیماری های ناشی از ضربات مغزی است.در ایران نیز بانک مغز، از حدود یک سال پیش در دانشگاه علوم پزشکی ایران و با حمایت معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی راه اندازی شده است. سیستم عصبی مغز انسان با حیوانات تفاوت های بسیار قابل توجهی دارد و در تحقیقات در زمینه بیماری های سیستم عصبی نمی توان به مطالعه روی مغز حیوانات اکتفا کرد؛ بنابراین در دسترس بودن نمونه انسانی بافت مغزی یکی از ملزومات تحقیقات در این زمینه است که می توان به عنوان یکی از دلایل راه اندازی اینگونه بانک ها از آن یاد کرد. 

از سوی دیگر، بیماری های سیستم عصبی شایع ترین بیماری هایی هستند که شاید شمار مرگ و میر آنها مانند بیماری های قلبی نباشد اما مشکلاتی برای سلامتی افراد ایجاد می کند که کیفیت زندگی آنها را به شدت پایین می آورد و از این نوع می توان به آلزایمر و سکته مغزی اشاره کرد؛ این مشکلات نه تنها بیمار بلکه خانواده های آنها را نیز درگیر می کند.دکتر محمدتقی جغتایی رییس بانک مغز ایران درباره دلایل راه اندازی بانک مغز انسانی در ایران گفت: بیماری های سیستم عصبی در انسان ها نسبت به موجودات دیگر متفاوت هستند؛ در بیماری های دیگر مانند دیابت، روی مدل های حیوانی روش های درمانی این بیماری ها را پیدا کرده و داروها را تست می کنند و سپس وارد فاز بالینی شده و در نهایت پس از انجام تمام تحقیقات و آزمایش ها داروی موردنظر را تولید و روانه بازار می کنند. وی ادامه داد: اما در مورد بیماری های سیستم عصبی به دلیل نوع سیستم عصبی انسانی و پیچیده بودن ساختار آن نسبت به ساختار مغز حیوانات آزمایشگاهی، روش های درمانی کاملا متفاوت است؛ به همین دلیل نمی توان مانند یک مدل آلزایمر، اسکیزوفرنی، ای ال اس، پارکینسون یا ام اس را که بیماری های پیچیده اند، در مدل مغز حیوانات درست کنیم بنابراین در دنیا بانک های مغز راه اندازی شده است. 

** منابع بانک مغزی 
رییس بانک مغز ایران درخصوص منابع (بافت های مغزی) این بانک گفت: بافت های موجود در این بانک هم از بافت های بیماران سیستم عصبی و هم از بافت های مغز افراد سالم است. 

* بافت مغز بیماران سیستم عصبی 
جغتایی نحوه اهدای این بافت ها را با ارائه رضایت نامه از سوی بیماران سیستم عصبی یا افراد سالم و یا خانواده بیماران و افراد سالم پس از مرگ اعلام کرد و توضیح داد: مبتلایان به بیماری های عصبی پیش از مرگ با ارائه یک رضایت نامه مغز خود را اهدا می کنند؛ به این ترتیب پس از مرگ، مغز آنها در شرایط آزمایشگاهی در اتاق عمل درآورده شده و در بانک مغز نگهداری می شود. وی گفت: از زمانی که بانک مغز در دانشگاه علوم پزشکی ایران تشکیل شده است، تعداد زیادی از خانواده ها مغز عزیزانشان و یا بیماران مغز خود را اهدا کرده اند. بیمارستان ها نیز در این زمینه همکاری زیادی با ما داشته و با دریافت رضایت خانواده ها در تامین نیاز این بانک ما را یاری کرده اند. 

* بافت مغز مبتلا به تومور 
رئیس مرکز تحقیقات سلولی و مولکولی ادامه داد: یک منبع مغزی دیگر این بانک نیز شامل بخشی از مغز بیمارانی است که دچار تومور شده و در جراحی ها برداشته می شود، این نمونه ها نیز در این بانک نگهداری می شوند. جغتایی افزود: علاوه بر این در حوزه بیماری صرع توانسته ایم با تعدادی از جراحان هماهنگی کنیم و آنها نیز توانسته اند با رضایت تعدادی از خانواده ها بخش هایی از مغزها را که طی جراحی درآورده اند، در اختیار بانک قرار دهند. 

* بافت مغز افراد سالم 
جغتایی با بیان اینکه افراد سالم نیز می توانند مغز خود را اهدا کنند، گفت: تاکید ما روی بیماران است اما برای انجام مطالعات جامع و مقایسه بافت های بیمار با بافت سالم به تعدادی از مغز افراد سالم نیاز است تا در شرایط طبیعی نیز مغز از نظر کارکردهای مولکولی سلولی مطالعه شود.وی ادامه داد: منابع موجود در این بانک برش داده می شود و برای مطالعات سلولی در اختیار محققانی که خواهان مطالعه در مورد یک بیماری خاص هستند، قرار می گیرد تا بتوان نتایج آن را در راستای پیشبرد علم و درمان بیماری ها به کار بست. 

مشاور وزیر بهداشت در امور توانبخشی با بیان اینکه در برخی از بیماری ها توانسته ایم تعداد قابل توجهی نمونه نگهداری کنیم و در اختیار محققان قرار دهیم، خاطرنشان کرد که هزینه ای از محققان برای در اختیار قراردادن این بافت ها دریافت نمی شود. به گفته جغتایی، طی یک سال گذشته بیش از 80 مغز افراد سالم و بیمار تهیه و در این بانک نگهداری شده است. رییس بانک مغز ایران خواستار اطلاع رسانی بیشتر رسانه ها در این زمینه شد تا هم جامعه پزشکی و هم افراد علاقمند به اهدا، با آگاهی در این زمینه به غنای این بانک کمک کنند؛ چراکه این مساله به پیشبرد تحقیقات علمی و پیشگیری و درمان بیماری های سیستم عصبی کمک کرده و می تواند بار بیماری ها در حوزه اختلالات عصبی راکه بسیار گسترده است، کاهش دهد.

بهار نیوز