کشاورزی سیستان و بلوچستان در پرتگاه

سیستان و بلوچستان با 11.5 درصد وسعت کشور به عنوان بزرگترین استان جزو مناطق خشک و کم آب ایران محسوب می شود که خشکسالی های مداوم چندین ساله مردم این منطقه را با مشکلات متعددی رو به رو کرده است.به گفته کارشناسان خشکسالی پی در پی در این استان اثرات مخرب فراوانی در حوزه های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی وارد کرده به طوری که کاهش ذخایر آبی، افزایش کانون های بحرانی ریزگردها و روند شور شدن زمین های زراعی، از بین رفتن مراتع و پوشش گیاهی در منطقه، مهاجرت و به وجود آمدن حاشیه نشینی در اطراف شهرهای بزرگ و خشک شدن ذخایر آب زیر زمینی و قنوات از جمله این مشکلات است.مردم شمال سیستان و بلوچستان از سال 76 تا کنون با خشکسالی دست به گریبانند اما متاسفانه در سال های اخیر به ویژه سال زراعی جاری با قطع کامل آب رودخانه هیرمند شاهد خشکسالی شدید در این منطقه هستیم به طوری که به بخش زیادی از باغات و زمین های کشاورزی منطقه خسارت وارد آمده است.آورد کم آب رودخانه هیرمند که باید از افغانستان تامین شود در سال گذشته سبب شده بود بخشی از کشاورزان منطقه زمین های خود را در سال زراعی جاری زیر کشت ببرند و بخشی نیز نتوانستند کشت کنند اما قطع کامل آب این رودخانه سبب نابودی محصولات آنان شد به طوری که از این محصولات حتی نمی توان به عنوان خوراک دام ها استفاده کرد.تنها منبع آبی اصلی شمال سیستان و بلوچستان متشکل از شهرستان های زابل، زهک، هامون، نیمروز و هیرمند و زاهدان رودخانه هیرمند است که از افغانستان سرچشمه می گیرد و در کنار آن از آب مخازن موجود نیز برای فعالیت های کشاورزی استفاده می شود که به تنهایی جوابگوی نیاز منطقه نیست.

به گفته رضا نجفی رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان 200 هزار هکتار زمین زراعی و 84 هزار هکتار باغ در این استان وجود دارد که 120 هزار هکتار از زمین های زراعی و 2 هزار هکتار از باغات در منطقه سیستان واقع شده است.منطقه سیستان همیشه در طول تاریخ هر 30 سال یک دوره خشکسالی را شاهد بوده اما متوسط زمان دوره جدید از خشکسالی که 2 دهه طول کشیده نسبت به دوره های قبل به مراتب بیشتر بوده و امسال نیز به سبب قطع کامل آب رودخانه هیرمند به اوج رسیده و احتمال نابودی کشاورزی منطقه زیاد است.آیت الله عباسعلی سلیمانی نماینده ولی فقیه در سیستان و بلوچستان در نشست هفته جاری شورای اداری از نمایندگان مردم استان در مجلس خواست به طور جدی مساله خشکسالی منطقه را پیگیری کنند، که بعد از مطرح شدن این درخواست نمایندگان مردم زابل و زاهدان در جلسات علنی مجلس خواستار حل مشکلات ناشی از خشکسالی مردم سیستان شدند.نماینده مردم زابل در نشست علنی روز چهارشنبه مجلس گفت: حق آبه هیرمند را به صورت جدی از افغانستان مطالبه کنید.حبیب‌ الله دهمرده در تذکری به رئیس‌ جمهور گفت: آقای رئیس‌ جمهور با توجه به خشکسالی در سیستان به داد مردم برسید، به منظور کاهش درصدی از آلام مردم دستور دهید هیاتی به نمایندگی از طرف شما به منطقه اعزام شود تا تصویر واقعی برای شما تهیه کنند و خسارت ناشی از فاجعه خشکسالی را هرچه سریعتر به مردم پرداخت کنید.وی اظهار کرد: حق‌ آبه رودخانه هیرمند را از افغانستان به صورت جدی مطالبه کنید، میزان بارندگی در سال زراعی 96-97 تنها 7.6 میلیمتر بوده و ورودی رودخانه هیرمند نسبت به سال زراعی 95-96 فقط 2 درصد بوده، یعنی 98 درصد کاهش داشته است.

این نماینده مجلس ادامه داد: نتیجه این امر سبب شده مردم سیستان کار و سرمایه خود را از دست بدهند، امروز مردم منتظر عنایت دولت هستند.معاون استاندار سیستان و بلوچستان و فرماندار شهرستان ویژه زابل در گفت و گو با خبرنگار ایرنا خشکسالی را مساله جدیدی ندانست و گفت: این پدیده حدود 2 دهه گریبانگیر مردم این استان به ویژه سیستان است.هوشنگ ناظری افزود: مشکلات ناشی از خشکسالی منطقه سیستان به دلیل وابستگی به منابع آب خارجی، بیشتر از سایر نقاط سیستان و بلوچستان است به طوری که از سال 76 خشکسالی در این منطقه آغاز و سال 79 تالاب هامون به طور کامل خشک شد.وی ادامه داد: از آن تاریخ به بعد هر از گاهی آب به شکل خیلی محدود و کم وارد سیستان می شد که مردم منطقه با آن کشاورزی می کردند.وی تصریح کرد: در سال زراعی امسال (96 - 97) به دلیل اینکه آوردی از رودخانه هیرمند نداشتیم، شدت خشکسالی نسبت به قبل بیشتر شده است.فرماندار زابل تاکید کرد: با توجه به این وضعیت خشکسالی امسال در سیستان به شدت نمود پیدا کرده، تبعات منفی آن همراه با مشکلات زیاد برای مردم تا پایان سال زراعی ادامه خواهد داشت.به گزارش ایرنا اجرای طرح 46 هزار هکتار آبرسانی با لوله به دشت سیستان، پیگیری حق آبه تالاب هامون، حفر چاه برای دسترسی به آب های ژرف و انتقال آب از دریای عمان از مهمترین برنامه های دولت برای کمک به بهبود وضعیت خشکسالی در سیستان و بلوچستان به ویژه سیستان است.ناظری افزود: برنامه های زیادی در بخش خارجی برای تامین حق آبه تالاب هامون توسط دولت در حال اجراست و تیمی به سرپرستی دکتر عراقچی برای پیگیری این موضوع تعیین شده که مذاکرات زیادی با کشور افغانستان برای گرفتن حق آبه هیرمند و تالاب هامون انجام دادند.وی خاطرنشان کرد: حق آبه هیرمند دارای پروتکلی بوده در گذشته و در مساله حق آبه تالاب هامون بر اساس نظر مجامع بین المللی و کنوانسیون رامسر همه کشورهایی که آب تالاب های کشورهای دیگر در حوزه خارج از آن کشور در محدوده آنها قرار دارد باید آب مورد نیاز آن را تامین کنند.

**طرح آبیاری با لوله در 10 هزار هکتار از دشت سیستان اجرا شده است
فرماندار زابل گفت: اجرای طرح 46 هزار هکتار آبیاری با لوله زمین های کشاورزی دشت سیستان از دیگر طرح های دولت با هدف استفاده حداکثری از حداقل آب و تخصیص آب زراعی مطمئن به کشاورزان و باغداران است.وی ادامه داد: هم اینک حدود 10 هزار هکتار از زمین های دشت سیستان با اتمام لوله گذاری و پرداخت اعتبار از سوی وزارت نیرو به شرکت برق برای برق رسانی به ایستگاههای پمپاژ آماده بهره برداری است.ناظری افزود: هر خانوار در این طرح به طور متوسط 2 هکتار زمین در اختیار خواهد داشت که با آب مطمئن و الگوی کشت مناسب و اقتصادی به فعالیت زراعی بپردازد.

**عملیات حفر چاه برای دسترسی به آب های ژرف بزودی آغاز می شود
وی گفت: در ارتباط با آب های ژرف با تامین اعتبار از سوی دولت کارهای مطالعاتی توسط وزارت نیرو با هماهنگی مشاور خارجی انجام و وسایل و تجهیزات وارد منطقه سیستان شده است.وی تصریح کرد: بزودی این کارگاه عملیات حفاری را برای استفاده از آب های ژرف آغاز می کند که نتیجه آن مقابله با خشکسالی و تامین آب مورد نیاز مردم منطقه خواهد بود.فرماندار زابل انتقال آب از دریای عمان به مناطق مختلف سیستان و بلوچستان و استان های کرمان، هرمزگان و خراسان جنوبی را از دیگر طرح های در دست بررسی دولت برشمرد و گفت: کارهای مطالعاتی آن به صورت فوری در حال انجام است.
ناظری تاکید کرد: امیدواریم برنامه مطالعاتی این طرح بزودی به نتیجه برسد زیرا می تواند منبع آبی جایگزین خوبی در منطقه سیستان باشد.وی گفت: همچنین می توانیم علاوه بر تغییر الگوی کشت، با توجه به محدود بودن منابع آبی از ظرفیت سایر بخش ها که نیاز به آب ندارد مانند انرژی های نو، مرز، ترانزیت کالا، توسعه گردشگری و صنایع برای بهبود وضعیت معیشتی مردم بهره گیریم.

**خشکسالی 450 میلیارد ریال به زمین های کشاورزی زابل خسارت زد
فرماندار زابل گفت: بخشی از کشاورزان این شهرستان آب مرحله نخست خود از ذخیره چاه نیمه را دریافت کردند و زمین های خود را تاحدودی زیرکشت بردند اما عده ای از کشاورزان در این مرحله نیز آب لازم را برای کشت نداشتند.ناظری ادامه داد: در سال زراعی گذشته همزمان با استفاده از مخازن ذخیره سازی، آوردهای هیرمند هم برای تامین آب زمین های کشاورزی وجود داشت اما امسال با توجه به نبود این آب نتوانستیم به شکل مکمل آب مورد نیاز را رهاسازی کنیم و این مساله سبب خشک شدن بخش زیادی از محصولات کشاورزی مانند گندم، جو، پیاز، سیر، یونجه و شبدر در منطقه شد.
وی با اشاره به اینکه بیش از هفت هزار و 800 هکتار زمین در سال زراعی امسال در زابل به زیر کشت رفته بود گفت: بر اساس برآوردهای انجام شده خشکسالی امسال 450 میلیارد ریال به زمین های کشاورزی این شهرستان خسارت زد.وی اظهار داشت: خسارت خشکسالی همچنین به 250 هکتار از باغات زابل بیش از 100 میلیارد ریال بوده است.وی تصریح کرد: در بحث دام نیز با مشکلات زیادی مواجه شدیم در گذشته وقتی که علوفه را نمی توانستیم تامین کنیم بخشی از کشت ها صرف مصرف دام های منطقه می شد اما با توجه به خشکسالی اکنون دام ها همان محصولات خشک شده روی زمین را هم نمی خورند چون تغییر مزه داده و به سمت تلخی رفته و دیگر قابل استفاده برای دام ها نیست.
وی تاکید کرد: برنامه ریزی شده علوفه مورد نیاز دام ها از سایر مناطق کشور وارد شود و این وظیفه بر عهده شرکت پشتیبانی دام و تعاون روستایی است.فرماندار زابل گفت: بر اساس پیگیری های انجام شده خسارت وارده ناشی از خشکسالی به کشاورزان منطقه از سه محل صندوق بیمه، صندوق خسارت و اعتبارات مربوط به ستاد بحران پرداخت می شود.

**100 درصد گستره سیستان و بلوچستان دچار خشکسالی است
رئیس گروه تحقیقات هواشناسی کاربردی اداره کل هواشناسی سیستان و بلوچستان گفت: 100 درصد گستره این استان از سال گذشته دچار خشکسالی در درجات متوسط، شدید و بسیار شدید شده است.الله بخش ریگی اظهار داشت: خشکسالی این مدت در 55 درصد از گستره سیستان و بلوچستان شدید، 34 درصد بسیار شدید و 11 درصد متوسط گزارش شده است.وی با اشاره به بارندگی های سیستان و بلوچستان در سال زراعی 96-97 گفت: از یکم مهرماه سال گذشته تا 21 فروردین امسال میزان بارش های این استان تقریبا 20 میلی متر اعلام شد که نسبت به دوره مشابه سال گذشته 76 درصد و نسبت به بلند مدت خود 78 درصد دچار کاهش بارندگی بوده است.
ریگی افزود: سیستان و بلوچستان در این مدت 17 درصد بارندگی خود را دریافت کرده و دچار 83 درصد کمبود بارش است.وی تصریح کرد: با توجه به اینکه سیستان و بلوچستان بیشتر بارش های خود را در فصل زمستان دریافت می کند احتمال جبران این کمبود بارش در ادامه سال آبی بعید است.
به گزارش ایرنا سیستان و بلوچستان به دلیل بروز خشکسالی افزون بر 19 ساله و وزش بادهای موسمی 120 روزه در سیستان و مونسون در دریای عمان و سواحل چابهار همواره با بادها و توفان های شدید و گرد و غبار روبروست که گاه سبب کاهش دید و آلودگی هوا بیشتر از 20 برابر حد استاندارد می شود.خشکی تالاب بین المللی هامون در شمال سیستان و بلوچستان و جازموریان در جنوب غرب استان، قطع آب رودخانه هیرمند، کاهش سفره های آب زیر زمینی، کمبود نزولات آسمانی، گرمای زیاد و تبخیر بیش از حد نرمال کشور این استان را با مشکلات زیادی در زمینه تامین آب آشامیدنی و کشاورزی رو به رو کرده است.