درآمدهای نفتی بلای جان اقتصاد ایران است

کارشناسان اقتصادی معتقدند مهمترین ضربه گیر نوسانات بازار خروج از اقتصاد تک بعدی نفتی و تقویت منابع ارز آور خواهد بود.از سویی ، ایجاد جو روانی و سوداگری باعث شد که بخشی از نقدینگی سرگردان به سمت بازار ارز سرازیر شود افزایش تقاضا برای دلار و محدودیت های عرضه موجب شد تا در مقطعی نرخ دلار روند افزایشی به خود گیرد . هر چند که روشن بود این نرخ حباب است و به زودی فروکش می کند اما سایر بازارها را هم تحت تاثیر قرار داده بود و انتظارات تورمی در اقتصاد ایجاد کرد که در نهایت منجر به بی انضباطی مالی می شد. از آنجایی که مهم ترین بازیگر بازار ارز به واسطه درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت، دولت است تنها دولت است که می تواند در این شرایط با تزریق ارز به بازار نوسانات را کنترل و مدیریت کند.

حال اینکه مهم ترین دلیل کمبود ذخایر ارزی در کشور وابستگی اقتصاد به یک منبع ارز آور یعنی فروش نفت آن هم به صورت خام فروشی است.بنابراین همین عامل منجر می شود با هر شوک داخلی و خارجی نرخ دلار تحت تاثیر قرار بگیرد. کارشناسان اقتصادی معتقدند: در صورت خروج اقتصاد ایران از وابستگی به منابع نفتی و در صورت فعال شدن سایر بخش های پول ساز کشور از جمله صنایع تولیدی و صادرات، گردشگری، افزایش بهروه وری در نیروی های انسانی متخصص وغیره می توان ضربه گیری برای مدیریت نرخ ارز به عنوان عاملی مهم در تنظیم اقتصاد کشور داشت .

**ضرورت افزایش منابع ارزآور 
«حسن حاتم» یکی از معاونان اسبق وزارت صنعت، معدن و تجارت با تاکید بر ضرورت خروج اقتصاد نفتی و افزایش ارزآوری از سایر بخش های اقتصادی گفت: در حالی که آمار و ارقام می گویند سهم نفت در تولید ناخلص داخلی 10 درصد است اما به طور قطع اتکای اقتصاد به نفت بیشتر از این عدد است . وی افزود: در حال حاضر موضوع تنها وابستگی به نفت نیست وابستگی به خام فروشی اهمیت بسیار بیشتری دارد چرا که با خام فروشی ها فرصت استفاده از درآمدهای ارزی قابل توجه ارزش افزوده یک کالا و صادرات آن غافل شده ایم .حاتم با بیان اینکه اقتصاد تک بعدی آفت بخش های خرد و کلان اقتصاد کشور است ، ادامه داد: نیروی متخصص، منابع معدنی، صنایع مولد و تولیدی، کشاورزی، صنعت گردشگری و... هر یک از این بخش ها می توانند به اندازه نفت درآمد ارزی برای کشور داشته باشند این در حالی است که فقط به درآمدهای حاصل از فروش نفت بسنده کرده ایم. 

وی تاکید کرد: در چند دهه گذشته سرمایه گذاری در بخش نفت تنها در بخش های بالا دستی بوده ، سهم اندک دانش در اقتصاد کشورمان یک آفت برای اقتصاد محسوب می شود. به گفته حاتم ، زمانی می توان از اقتصاد نفتی خارج شد که هر یک از این صنایع به بازارهای بین المللی راه پیدا کنند و مزیت رقابتی در بازار داشته باشند. در غیر این صورت با ادامه این وضعیت سرانه تولید ناخالص داخلی نمی تواند جوابگوی نیازهای کشور باشد. حاتم گفت: در حال حاضر شاهد این هستیم که با هر نوسان قیمت در بازار ارز ، التهاب به سایر بازارها سرایت می کند چرا که بخش عمده ای از درآمد و ذخایر ارزی کشور از یک منبع تامین می شود و با کاهش ذخایر ارزی و کاهش عرضه، بازار دچار التهاب می شود.

** افزایش صادرات برای تقویت ذخایر ارزی 
«مهدی پازوکی» کارشناس اقتصادی با بیان اینکه مهم ترین مشکل اقتصاد ایران این است که نگاه راهبردی به منابع ملی وجود ندارد ، گفت : برنامه های اقنصادی تنها برای رفع امور جاری در کوتاه مدت طراحی می شود این در حالی است که برای موثر شدن صنایع و سایر بخش های اقتصادی باید نگاه توسعه ای داشت. وی افزود: مهم ترین اقدام این است که سایر دستگاه های غیر اقتصادی هم تحقق اهداف اقتصادی را دنبال کنند برای مثال سیاست خارجی باید در راستای اجرای اهداف اقتصادی در چارچوب حفظ خط مشی های سیاسی گام بردارد که یکی از نمونه از این مشارکت را می توان در به ثمر رسیدن برجام دانست .پازوکی با بیان اینکه طبیعی است که اقتصاد وابسته به یک منبع درآمدی اقتصاد ضعیف و شکننده است، افزود: در کنار درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت باید درآمدهای ارزی حاصل از صادرات را تقویت کرد.

به گفته وی ، افزایش صادرات می تواند با یک تیر چند هدف تقویت ذخایر ارزی، اشتغالزایی، نقوذ کالای ایرانی به بازار های بین المللی، ثبات تراز تجاری مثبت و افزایش سرانه درآمد ملی را نشانه بگیرد. وی تاکید کرد: دولت باید به سمت نظام مالیاتی کارآمد پیش برود تا وابستگی خود را به درآمدهای نفتی کاهش دهد و هزینه‌های جاری را از محل فروش نفت تامین کند، هرچند در بخش هزینه‌ها نیز نیازمند برقراری انضباط مالی است و اکنون ایران گران اداره می‌شود. این کارشناس اقتصادی گفت: از مزایای بودجه سال 1397 کاهش وابستگی بودجه‌ای به نفت است، زیرا درآمد حاصل‌ از نفت در بودجه سال 97 رقم100 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است؛ این در حالی است که در سال 96 این عدد 114 هزار میلیارد تومان بود. 

**کشورهای بی نفت اما پولدار 
اگر نگاهی به کشورهای همسایه خود از جمله ترکیه یا کشورهایی مانند جمهوری کره که دوران توسعه را همزمان با ایران شروع کردند ، داشته باشیم، رد پایی از نفت در اقتصاد این کشورها دیده نمی شود این در حالی است که بسیاری از شاخص های اقتصادی در این کشورها نسبت به اقتصاد ایران که صنعت پولسازی چون نفت را در اختیار دارد، بهتر است. نساجی و گردشگری در حالی مهم ترین منابع درآمدی کشور ترکیه محسوب می شود که در ایران در رده های پایین ارزآور و درآمدزا هستند. برنامه ترکیه این است که تا سال 2020 درآمد گردشگری خود را به بیش از این رقم عدد برساند و درآمد گردشگری این کشور در سال 2017 که سال بحران امنیتی ترکیه محسوب می شود به بیش از 26 میلیارد دلار رسید. در حال حاضر اقتصاد کره جنوبی یازدهمین اقتصاد جهان و عضو گروه 20 و همچنین یازدهمین کشور در تولید ناخالصی است و تنها درآمد این کشور از صنعت خودروسازی بیش از درآمد نفتی ایران است. از دیگر کشورهایی که دوران توسعه خود را همزمان با کشورمان آغاز کردند می توان سنگاپور را نام برد مهم ترین درآمد این کشور تجارت و صادرات است با وجود اینکه جزیره ای کوچک و با جمعیت بسیار اندک است اماجزو کشورهای درصدر اقتصادهای صادرات محور و صادرات پایه محسوب می شود و توانسته سهم قابل توجهی در بازارهای بین المللی از آن خود کند.