جدال صرافی‌ها با بانک مرکزی

بعد از اینکه قیمت دلار به شکل کم سابقه‌ای در مدت زمان کوتاهی افزایش پیدا کرد، اسحاق جهانگیری خبر از تک نرخی شدن ارز داد و اعلام کرد از این پس دلار به قیمت 4200تومان در اختیار مردم قرار خواهد گرفت. هنوز واکنش‌ها و گمانه زنی ها و بعضا انتقادها از این تصمیم دولت فروکش نکرده بود که بانک مرکزی اعلام کرد معامله ارز در صرافی‌ها تا اطلاع ثانوی ممنوع است.محمدعلی کریمی، سخنگوی بانک مرکزی با اشاره به اینکه این بانک با رصد نیازهای همه گروه ها، ارز مورد نیاز را از طریق بانک های عامل تامین اعتبار می کند گفت: تا اطلاع بعدی، خرید و فروش نقدی اسکناس ارزهای خارجی در صرافی ها انجام نخواهد شد. سخنگوی بانک مرکزی تصریح کرد: از آن پس، بانک های عامل و صرافی های مجاز با خرید ارز صادرکنندگان می توانند آن را در اختیار واردکنندگان قرار دهند که این موجب نظم بخشی به مدیریت کل درآمدهای غیرنفتی می شود. به گفته سخنگوی بانک مرکزی، در روزهای تعطیل پیشین جلسات متعددی به میزبانی بانک مرکزی برگزار شد که در آن ضوابط، آیین نامه ها و دستورالعمل های منطبق با سیاست جدید ارزی تدوین شد که رصد و احصای نیازهای واقعی ارزی کشور در ۳۳ بند بود که در اطلاعیه های ۷ تا ۱۱ بانک مرکزی اعلام شد.همین موضوع موجب شد انتقادها و نگرانی‌ها افزایش پیدا کند و به عقیده منتقدان بانک مرکزی در رابطه با سیاست‌های ارزی خود هیچ مشورتی با بخش خصوصی انجام نداده و صرافی‌ها همچون مردم عادی از طریق رسانه‌ها در جریان سیاست‌های ارزی دولت قرار می‌گیرند. مسأله اینجاست که آیا بانک مرکزی براساس قانون اجازه متوقف‌کردن عرضه ارز از طریق صرافی‌ها را دارد یا خیر. صرافی‌هایی که برای عرضه ارز شکل گرفته‌اند، چطور می‌توان فعالیت آنها را متوقف کرد.

در همین خصوص یکی از مقامات بانک مرکزی که تمایلی بر انتشار نام خود نداشت در گفت‌وگو با فرارو عنوان کرد: «اعتراض‌های موجود صرفا به دلیل این است که به تازگی این دستور ابلاغ شده است و مدتی بعد آرام می‌شود. واقعیت این است که شرایط بازار ارز به حدی پیچیده و بحرانی شده باست که ما تنها با یک مشکل مواجه نیستیم و این نوسانات به واسطه چندین مشکل ایجاد شده است.»
وی افزود: «اولا این ممنوعیت معامله در صرافی‌ها همیشگی نیست و موقتی است و باید قبول کنند که ما برای کنترل بازار مجبور به چنین اقدامی بودی و مدت زیادی نخواهد گذشت و صرافی ها به فعالیت معمول خود بازخواهند گشت. دوما تصمیم بانک مرکزی هیچ آسیبی به اقتصاد و بازار ارز وارد نخواهد کرد و این تنها یکی از راهکارها برای ایجاد ثبات و آرامش در بازار است.»با این وجود در هفته گذشته و بعد از این ابلاغیه بانک مرکزی بیش از 80 صرافی غیرمجاز پلمب شدند و به بیش از 70 صرافی که مدارک آنها از طریق بانک مرکزی تایید نشده بود اخطار پلمب داده شد. همچنین نیروی انتظامی از دستگیری 39 نفر از دلالان و اخلال گران بازار ارز خبر داد و اعلام کرد پلیس با افرادی که خارج از ضوابط بانک مرکزی فعالیت می‌کنند برخورد خواهد کرد.در همین خصوص مهدی تقوی کارشناس حوزه ارز و بانک در گفت‌و‌گو با فرارو عنوان کرد: «سیاست بانک مرکزی در خصوص صرافی‌ها و ممنوعیت فروش دلار برای آن‌ها یکی از بهترین راهکار‌هایی بود که تا امروز دولت برای کنترل قیمت ارز اجرا کرد. زیرا آنچه که طی ماه‌های اخیر شاهدش بودیم و دلار با جهش شدید قیمت مواجه شد به دلیل عملکرد همین صرافی‌ها بود. واقعیت این است که هیچ اتفاق خاصی در اقتصاد ایران رخ نداده بود که موجب شود قیمت دلار تا این حد بالا برود و ارزش ریالی در کشور کاهش پیدا کند؛ لذا آنچه که صرافی‌ها طی این ماه‌ها انجام دادند آسیب جدی به اقتصاد و ارزش پول ملی کشور زد.»

او در پاسخ به این سوال که چگونه صرافی‌ها می‌توانند این نوسانات شدید را در بازار ارز ایجاد کنند، گفت: نمی‌دانم دقیقا آن‌ها چه کردند، اما به احتمال زیاد یکی از اقدامات صرافی‌ها در خصوص افزایش نرخ ارز این بود که دلار را با قیمت بالا به دست فروشندگان خیابانی می‌رساندند و آن‌ها نیزمتعاقبا برای اینکه بتوانند سود ببرند، دلار را گران‌تر می‌فروختند و این چرخه ادامه داشت تا اینکه قیمت دلار به اوج خود رسید. البته این موردی است که به ذهن من می‌رسد و شاید دلایل دیگری داشته باشد. اما به عقیده من این مبادلات میان صرافی‌ها و فروشدگان خیابانی موجب افزایش قیمت دلار شده است.»
وی ادامه داد: «می‌دانید وقتی از صحبت از دلار ۶ هزارتومانی می‌کنیم، یعنی چه؟ وقتی دلار به این قیمت می‌رسد تمام بخش‌های اقتصاد کشور تحت تاثیر قرار می‌گیرند و آسیب می‌بینند. از یک سو هرآنچه که وارد کشور می‌شود با قیمت بسیار بالا به فروش می‌رسد و از سوی دیگر تولیداتی که مواد اولیه آن از خارج کشور تامین می‌شود هم افزایش پیدا می‌کرد. این یعنی تمام تلاش دولت طی چند سال اخیر برای کاهش نرخ تورم بر باد می‌رفت و ما به عنوان مصرق کننده بخشی از کالا‌های وارداتی دوباره باید با تورم بالای ۱۰ درصد دست و پنجه نرم می‌کردیم. ضمن اینکه دارو‌هایی که در کشور هم تولید نمی‌شوند هم با افزایش چشمگیر قیمت مواجه می‌شدند.او تاکید کرد: «در چنین شرایطی بانک مرکزی یک سیاست مناسبی را در دستور کار قرار داده و یک نرخ ثابت برای ارز مشخص و اعلام کرد که این ارز از طریق بانک‌ها در اختیار عموم قرار می‌گیرد. شاید این سیاست با انتقاد‌هایی مواجه باشد، اما باید در نظر داشت که تصمیم دولت نه تنها مانع از افزایش نرخ دلار شد بلکه یک نظم نسبی را بر بازار حاکم کرد. یعنی دیگر صرافی‌ها نمی‌توانند با کمک فروشندگان خیابانی نرخ را بالا ببرند و نظارت بر بازار ارز افزایش پیدا کرده است؛ بنابراین به عقیده من آنچه که بانک مرکزی انجام داده است بسیار درست و حساب ششده است.»

این کارشناس مسائل اقتصادی در خصوص اینکه برخی معتقدند تعیین نرخ دولت در بازار ارز ماندگار نیست و نرخ نهایی بالای پنج هزار تومان است گفت: «من این را قبول ندارم. زیرا در صورت بروز چنین مسئله‌ای اولین اتفاقی که رخ می‌دهد این است که آبروی دولت می‌رود. زیرا تمام برنامه دولت کاهش نرخ ارز است. به همین دلیل هم دلار را تک نرخی کرده است و یک ممنوعیت موقت برای صرافی‌ها قائل شده است. ببنید قیمت دلار را عرضه و تقاضا، مشخص می‌کند. به همین دلیل است که ما بعد از برجام با افزایش قیمت دلار مواجه بودیم.»این استاد اقتصاد دانشگاه علامه اظهار کرد: «بعد از توافق هسته‌ای خب ما موفق شدیم که فروش نفت و گاز خود را افزایش دهیم. این مسئله موجب شده که وضعیت دلارآوری ما بهبود پیدا کند. در چنین حالتی دولت به عنوان بزرگترین دارنده ارز در کشور می‌تواند نرخ بازار را تعیین کند؛ لذا با توجه به میزان حجم دلارآوری، بانک مرکزی قیمت ارز را کاهش داده است. به همین دلیل است که می‌گویم صرافی‌ها در بازار اختلال ایجاد کردند. ما طی سال‌های اخیر شرایط ارزی بسیار مناسبی پیدا کردیم و این باید باعث کاهش قیمت دلار می‌شد و دولت هم همین را می‌خواهد. اما صرافی‌ها آن را افزایش دادند.»تقوی در واکنش به بعضی اظهارات مبنی بر اینکه سیاست دولت دستوری است و نمی‌تواند نتیجه بخش باشد گفت: «ابتدا باید ببینیم این افراد چه کسانی هستند و چقدر سواد و مطالعه اقتصادی دارند. برخی صرفا حدس و گمان خود یا نگاه سیاسی خود را با عنوان نگاه اقتصادی و کارشناسی به افکار عمومی القا می‌کنند. من ۴۶ سال است که استاد اقتصاد هستم و تخصصم هم بین‌الملل و ارز است و به صراحت می‌گویم که این افراد چرت و پرت می‌گویند. به عقیده من تصمیم دولت و بانک مرکزی در خصوص ارز و ممنوعیت خرید و فروش دلار در صرافی‌ها بسیار درست بود و نتیجه این تصمیم هم در آینده نزدیک خواهیم دید.

این استاد اقتصاد در پاسخ به اینکه به طور کلی ارزیابی شما از عملکرد رئیس بانک مرکزی طی چند سال اخیر چیست، گفت: «ببنید برای ارزیابی از عملکرد ایشان لازم است چند موضوع را مدنظر قرار دهیم. ابتدا باید بدانیم که آنچه در خصوص حوزه بانک و ارز و... از سوی ایشان ابلاغ می‌شود، مختص ایشان نیست و خروجی دولت است. آقای سیف نمی‌تواند سرخود کاری را انجام دهد؛ بنابراین بیش از آنکه این یک تصمیم بانک مرکزی باشد، تصمیم دولت و هیات دولت است.»وی افزود: «موضوع بعدی این است که آقای سیف را نباید به تنهایی مورد توجه قرار دهیم. مدیریت بانک مرکزی تنها به معنی عملکرد رئیس آن نیست. ایشان مشاوران و معاونان زیادی دارند که در تصمیم گیری‌ها دخیل هستند. تیم آقای سیف هم واقعا تیم قدرتمند و خوبی هستند. به عنوان مثال آقای سیف یک قائم مقام دارند به اسم دکتر کمیجانی. من طی این ۴۶ سال سابقه حضور در دانشگاه و تدریس به جرات می‌گویم که ایشان یکی از بهترین اقتصاددانان در حوزه ارز هستند. همچنین بسیاری از بچه‌های اقتصاد خوانده در دانشگاه لندن در بانک مرکزی فعالیت دارند. این‌ها افراد کوچکی نیستند.»تقوی در پایان گفت: «یکی دیگر از افرادی که در کنار آقای سیف مشغول فعالیت در بانک مرکزی هستند خانم دکتر فیروزه خلعتبری هستند که به عقیده من ایشان هم یکی از برترین اقتصاددانان کشور هستند و در بهترین دانشگاه اقتصاد دنیا درس خوانده‌اند و بیار باهوش و کاربلد هستند؛ بنابراین آنچه در خروجی بانک مرکزی قرار می‌گیرد کاملا توسط این تیم مورد بررسی قرار گرفته است و جای نگرانی ندارد. به نظر من تحولات اخیر بازار ارز را نباید برگردن این افراد انداخت آن‌ها به خوبی کار خود را بلدند، اما افزایش قیمت ارز به دلیل سیاست‌های دولتی نبود.»