صنعت گاز، برگ برنده ایران مقابل فشارهای خارجی

صنعت گاز با برخورداری از شرایط مناسب به عنوان مزیت نسبی اقتصاد کشور به شمار می رود. ایران علاوه بر قرار گرفتن در جایگاه نخست دارندگان گاز در جهان، بزرگ ترین منبع گازی دنیا را در اختیار دارد.میدان گازی پارس جنوبی به عنوان بزرگ ترین منبع گازی جهان روی خط مرزی مشترک ایران و قطر قرار دارد؛ ذخیره گاز بخش شمالی میدان 14 تریلیون مترمکعب گاز به همراه 18 میلیارد بشکه میعانات گازی است که هشت درصد کل گاز دنیا و نزدیک به نیمی از ذخایر گاز کشور را شامل می شود.ایران به پشتوانه توسعه فازهای پارس جنوبی در سال های اخیر توانسته است تولید گاز کشور را به بیش از 850 میلیون مترمکعب در روز افزایش دهد.

اکنون سهم گاز در سبد انرژی ایران به بیش از 70 درصد رسیده است و بیش از 93 درصد جمعیت کشور از این نعمت برخوردارند. علاوه بر بخش خانگی، گاز به عنوان منبع اصلی تامین انرژی صنایع و نیروگاه ها نیز محسوب می شود.نکته دیگر، بومی سازی بخش زیادی از تجهیزات مربوط به این صنعت است، به طوری که بیش از 95 درصد تجهیزات این صنعت بدون تکیه به خارج، به دست شرکت های ایرانی تولید می شود.می توان ادعا کرد بسترها و زیرساخت های لازم برای خوداتکایی در صنعت گاز فراهم شده است و تشدید محدودیت های احتمالی خارجی نیز نمی تواند خللی در این صنعت که 70 درصد انرژی کشور را تامین می کند، ایجاد کند.

**برخورداری 93 درصد جمعیت کشور از گاز
اکنون 99 درصد جمعیت شهری کشور و 82 درصد جمعیت روستایی کشور و در مجموع حدود 93 درصد از کل جمعیت کشور (بجز استان‎های سیستان و بلوچستان و هرمزگان)، زیر پوشش مستقیم شبکه گازرسانی قرار گرفته‎اند.بخش عمده این گازرسانی به ویژه در مناطق روستایی به دولت یازدهم و اوایل دولت دوازدهم اختصاص دارد.وزیر نفت در این باره اعلام کرده است: در سال‌های 1392 تا پایان سال 1396، به بیش از 11 هزار و 500 روستا با حدود یک میلیون و 400 هزار خانوار و همچنین 107 شهر با بیش از سه میلیون و 160 هزار خانوار شهری گازرسانی شده است.به گفته «بیژن زنگنه»، ‌اکنون گازرسانی به پنج هزار روستا با جمعیتی حدود 430 هزار نفر با اعتبار مورد نیاز حدود سه هزار و 700 میلیارد تومان در دست اجراست که با اتمام آنها، جمعیت روستایی زیر پوشش شبکه گاز از 86 درصد فراتر می رود.آنگونه که وی وعده داده است در صورت تداوم مساعدت و حمایت از اقدام های شرکت ملی گاز ایران و فراهم سازی امکان تجهیز منابع مالی مورد نیاز، می‎توان تا پایان سال 1397، جمعیت زیر پوشش شبکه گازرسانی را از 93 درصد کنونی به حدود 97 درصد (بدون در نظر گرفتن استان‎های سیستان و بلوچستان و هرمزگان) رساند.

** تامین 95 درصد تجهیزات صنعت گاز از داخل
توانایی هر صنعت در تامین تجهیزات وکالاهای مورد نیاز از مهم ترین شاخصه های توسعه آن صنعت به شمار می رود. در صورتی که صنعتی نتواند در تامین قطعات پشتیبانی و تجهیزات مورد نیاز (با لحاظ کردن صرفه اقتصادی) موفقیت شود نمی توان خوداتکایی آن را تایید کرد؛ بر این اساس، زمینگیر شدن یک صنعت در صورت وقع تحریم ها و محدودیت های خارجی، نشان دهنده وابستگی است.صنعت گاز از توانمندی های لازم برای تامین تجهیزات برخوردار است و در صورت، کارشکنی های خارجی نیز قادر است به خوبی کار خود را ادامه دهد.بر اساس گزارش ها، سهم تامین تجهیزات صنعت گاز از تولیدات داخلی کشور، در 10 سال گذشته با 25 درصد رشد از 70 درصد به 95 درصد رسیده است.«سعید مومنی» مدیر گازرسانی شرکت ملی گاز ایران در این باره گفته است: در سال «حمایت از کالای ایرانی» اعلام می کنیم 95 درصد تجهیزات مورد نیاز صنعت گاز از داخل تامین می‌شود.

** افزایش تولید گاز
میزان تولید گاز کشور به حدود 850 میلیون مترمکعب در روز رسیده که زمینه گسترش گازرسانی در داخل و افزایش صادرات به کشورهای همسایه را فراهم کرده است.البته قرار است با راه اندازی همه فازهای پارس جنوبی این میزان به حدود یک میلیارد و 200 میلیون مترمکعب در روز افزایش یابد.

** نقش صادرات گاز در افزایش امنیت منطقه ای
صادرات گاز از طریق خط لوله مزیت هایی نسبت به صادرات نفت خام دارد؛ زیرا باعث می شود توسعه آن به ابزاری برای افزایش امنیت انرژی کشور و بهبود مناسبات خارجی تبدیل شود.صادرات گاز از طریق خط لوله به سرمایه گذاری های سنگین نیاز دارد و قراردادهای آن نیز طولانی است؛ به طوری که گاه به بیش از 20 سال نیز می رسد. بنابراین کشورهایی که به صادرات و واردات گاز از طریق خط لوله اقدام می کنند، تلاش دارند از تنش های سیاسی و اختلاف های کم اهمیت خودداری کنند و حتی در صورت تشدید تنش های سیاسی، احتمال کمی وجود دارد این موضوع ادامه یابد و به قطع صادرات گاز منجر شود.تنش روسیه با کشورهای اتحادیه اروپا، مهم ترین گواه درباره نقش صادرات گاز در تعاملات سیاسی است. 

روابط روسیه و اروپا به دلیل بحران اوکراین و سایر مسائل تنش آلود شد اما کشورهای اروپایی به دلیل نیاز شدید به گاز، تلاش کردند با حفظ مناسبات سیاسی، از قطع گاز روسیه خودداری کنند.ایران نیز سعی کرده است طرح های صادرات گاز به کشورهای دیگر را دنبال کند که تاکنون به صادرات پایدار گاز به ترکیه و عراق منجر شده است.بر اساس برنامه ریزی انجام شده تا پایان برنامه ششم توسعه، سالیانه ظرفیت صادرات 80 میلیارد مترمکعب گاز وجود دارد که 50 میلیارد مترمکعب از آن به صادرات به کشورهای همسایه اختصاص می یابد.همچنین پس از افزایش تولید گاز کشور، امکان صادرات سالیانه 30 میلیارد مترمکعب گاز به اروپا وجود دارد.

بر این اساس، ایران در نظر دارد در بلند مدت، سهمی از بازار انرژی این قاره را در اختیار بگیرد.اکنون ترکیه بزرگ ترین خریدار گاز ایران به شمار می رود و تهاتر گاز با ارمنستان در برابر برق و با جمهوری آذربایجان همکاری در زمینه سواپ گاز انجام می شود.صادرات گاز کشور به عراق (بغداد) نیز اکنون حدود 15 میلیون مترمکعب است و بر پایه برنامه ریزی ها، از اوایل سال 1397 صادرات به بصره در جنوب عراق نیز افزایش می یابد.مطالعات مربوط به صادرات گاز به عمان نیز ادامه دارد و پیش بینی می شود تا سه سال آینده به نتیجه برسد.کویت، امارات، گرجستان، هند و افغانستان از دیگر کشورهای منطقه اند که درخواست خود برای واردات گاز از ایران را مطرح کرده و حتی مذاکراتی را نیز انجام داده اند اما هنوز نهایی نشده است.