چنانچه بخواهیم بررسی اجمالی از روند کشورهای شگفتی ساز جام جهانی داشته باشیم باید گفت «ترکیه» به همراه تیم ملی فوتبال «کرواسی» شگفتی های خود را در تورنمنت بزرگ فوتبال به اثبات رسانده اند.تیم ملی فوتبال ترکیه که در نخستین جام جهانی قرن بیست و یکم با مربیگری «سنول گونش» و بازیکنانی مانند «روشتو رچبر»، «ایلهان مانسیز»، «هاکان شوکور»، «حسن ساس»، «ییلدیرای باشتورک» و «امره بلوز اوغلو» مسافر کره جنوبی و ژاپن شد، در این تورنمنت فقط 2 باخت به برزیل در مرحله گروهی و نیمه نهایی داد. ترکیه در این دوره از مسابقات با شکست هر دو میزبان جام جهانی یعنی کره جنوبی و ژاپن توانست شگفتی های خود را کامل کند.از دیگر بازی های به یاد ماندنی ترکیه در سال 2002 حذف سنگال شگفتی ساز به دست شاگردان گونش بود. این تیم در نهایت به مقام سوم جام جهانی 2002 دست پیدا کرد.

دیگر تیمی که می توان از آن به عنوان موفق ترین تیم شگفتی ساز یاد کرد تیم ملی فوتبال کرواسی است. کرواسی در جام جهانی 1998 فرانسه توانست با هدایت «میرسلاو بلازویچ» با عبور از سد حریفان به عنوان سومی این مسابقات دست یابد. رومانی و آلمان تیم هایی بودند که با نتایج یک بر صفر و 3 بر صفر در مرحله حذفی مغلوب یاران بلاژویچ شدند. فرانسه میزبان، حریف بعدی کرواسی بود. شاگردان میروسلاو بلاژوویچ با یک گل مغلوب میزبان شدند. اما این تیم در ادامه شگفتی سازی خود در بازی رده بندی با نتیجه 2 بر یک هلند را شکست داد.اسلواکی دیگر شگفتی‌ساز جام جهانی 2010 آفریقا جنوبی بود که در مرحله گروهی این تورنمنت بالاتر از نیوزلند و ایتالیا قرار گرفت و به همراه پاراگوئه به دور بعد صعود کرد. اسلواکی در مرحله یک هشتم نهایی ۲ بر یک از هلند شکست خورد و از این بازی‌ها خداحافظی کرد.

اما پس از کرواسی، ترکیه و اسلواکی که سه کشور اروپایی شگفتی ساز هستند؛ تیم ملی کره جنوبی از قاره آسیا بهترین عملکرد را در جام جهانی داشته است. این تیم که با مربیگری «گاس هیدینگ» هلندی در مسابقات 2002 به همراه تیم های آمریکا، پرتغال و لهستان در یک گروه قرار گرفته بود با شکست حریفانی مانند پرتغال و آمریکا به مرحله بعد صعود کرد. مهمترین نتیجه این تیم در مرحله گروهی شکست یک بر صفر پرتغال با ستاره هایی مانند «لوییس فیگو »، «ننو گومش» و... بود. کره جنوبی در مرحله یک هشتم با کمک داور توانست بر ایتالیا غلبه کند و به مرحله یک چهارم نهایی رسید. جنجالی ترین بازی این تیم برابر تیم ملی اسپانیا بود که داور آن بازی سه گل تیم اسپانیا را مردود اعلام کرد تا کره جنوبی در ضربات پنالتی یاران «رائول گونزالس» را حذف کند. در مرحله نیمه نهایی این تیم یک صفر به آلمان باخت و به دیدار رده بندی رفت. کره جنوبی در نهایت با باخت 3 - 2 به ترکیه عنوان چهارمی جام جهانی را از آن خود کرد.

اما شگفتی سازی تیم های آسیایی تنها به کره جنوبی منتهی نشد بلکه همسایه شمالی این تیم نیز در جام جهانی 1966 انگلیس توانست قدرتمند ظاهر شود. این تیم که در بازی نخست دور گروهی با یک گل برابر شوروی سابق که «لو یاشین» افسانه ای را در اختیار داشت، شکست خورد اما در 2 دیدار دیگر مقابل ایتالیا پیروز و مقابل تیم ملی فوتبال شیلی به تساوی یک بر یک رسید. طوفان زرد آسیا در مرحله یک چهارم نهایی در ورزشگاه «گودیسون پارک» هم شروعی طوفانی داشتند تا جایی که در 27 دقیقه نخست بازی سه بار موفق به باز کردن دروازه تیم ملی فوتبال پرتغال شدند. اما ورق بازی برای کره شمالی زمانی بد برگشت خود که معجزه «اوزه بیو» پلنگ سیاه فوتبال شروع شد. کره شمالی در جام جهانی 1966 انگلستان در نهایت با باخت 5 بر سه به پرتغال از دور رقابت ها حذف شد.

شگفتی سازی تیم های آسیایی تنها مربوط به شرق آسیا نیست بلکه در بین تیم های غرب آسیا نیز عربستان سعودی توانسته در سال 1994 یک شگفتی بزرگ رقم بزند. این تیم که در آن دوره از بازی ها در گروه هلند، بلژیک و مراکش قرار داشت، توانست از گروه خود صعود کرده و گام در مرحله حذفی مسابقات بگذارد. عربستان در این مرحله 3 بر یک مغلوب سوئد شد و نتوانست به شگفتی سازی‌اش ادامه دهد.در این دوره از مسابقات تیم ملی عربستان با بازیکنانی مانند «سعید العویران» ملقب به مارادونای عرب، «سامی الجابر»، «فهد المحلل»، «منصور الموسی» و «حمزه فلیته» و ... در این بازی ها شرکت کردند.اما شگفتی سازی به تیم های آسیایی یا اروپایی ختم نمی شود بلکه تیم های آفریقایی نیز در جام جهانی فوتبال نتایج غافلگیرکننده ای کسب کردند.یکی از این تیم ها، سنگالِ «برنو متسو» است. این تیم در جام جهانی 2002 توانست با غلبه بر فرانسه قهرمان جام جهانی 1998، نخستین شگفتی فوتبال قرن 21 در فوتبال را به نام خود ثبت کند. 

این تیم با مربیگری برنو متسو فرانسوی و در اختیار داشتن ستارگانی مانند «تونی سیلوا»، «عمر دف»، «خلیلو فادیگا»، «پاپا بوپا دیوپ»، «الحاجی دیوف» و «سیلوین ان‌دیایه» توانست در مرحله یک هشتم نهایی، تیم ملی سوئد را با نتیجه 2 بر یک شکست داده و گام در مرحله یک چهارم نهایی بگذارد اما شگفتی سازان در این مرحله با قانون گل طلایی به شاگردان سنل گونش باختند. تیم ملی فوتبال مراکش دیگر تیم آفریقایی شگفتی ساز در ادوار مختلف جام جهانی است. این تیم در جام جهانی «مکزیک» در حالی در گروه انگلستان، پرتغال و لهستان بود که کمتر کسی شانسی برای صعود آن قائل می شد. اما مراکش در پایان بازی های دور گروهی با چهار امتیاز به همراه انگلیس به دور بعد صعود کرد و 2 تیم لهستان و پرتغال از جام جهانی خداحافظی کردند. مراکش سرانجام در مرحله یک هشتم نهایی به آلمان برخورد کرد و با یک گل مغلوب این تیم قدرتمند شد.شگفتی ساز دیگر آفریقایی که توانست با لقب شیرهای رام نشدنی در جام جهانی ماندگار شود تیم ملی فوتبال کامرون بود. این تیم در مرحله گروهی رقابت ها بالاتر از آرژانتین به عنوان سرگروه صعود کرد و به مرحله یک شانزدهم نهایی رسید. 

شیرهای رام نشدنی آفریقا در حالی که در مرحله یک چهارم نهایی تا دقیقه 80 با نتیجه 2 بر یک از انگلیس پیش بودند، نتیجه را به این تیم واگذار کردند و از راهیابی به جمع چهار تیم برتر باز ماندند. بازی خوب کامرون در جام جهانی بی پاسخ نماند و 2 سهمیه قاره سیاه را در جام جهانی بعد افزایش داد.تیم غنا که در جام جهانی 2010 آفریقا جنوبی در گروه B با آلمان، استرالیا و صربستان همگروه بود در نهایت توانست با تفاضل گل بهتر نسبت به استرالیا به مرحله یک هشتم نهایی صعود کند. آلمان نیز تیم اول شد.غنا در ادامه این تورنمنت، آمریکای قدرتمند را پشت سر گذاشت و 2 بر یک پیروز شد اما شانس با این تیم در مرحله یک چهارم نهایی یار نبود زیرا در دقایق پایانی بازی این تیم مقابل اروگوئه ضربه بازیکن غنا در حال عبور از خط دروازه اروگوئه بود که «لوییس سوارس» با دست اجازه نداد توپ از خط بگذرد. بازی در وقت‌های اضافه دنبال شد و باز هم تیمی به گل نرسید. در نهایت و در ضربات پنالتی، اروگوئه توانست با نتیجه 4 بر 2 پیروز شود.الجزایر نیز دیگر شگفتی‌ساز جام جهانی است. نماینده آفریقا با چهار امتیاز به همراه بلژیک به یک هشتم نهایی صعود کرد. این تیم سپس یکی جذاب‌ترین دیدارهای این رقابت‌ها به نام الجزایر ثبت شد.

الجزایر در مرحله یک هشتم نهایی در برابر تیم ملی آلمان بارها دروازه این تیم را تهدید کرده و اگر نبود هنرنمایی «مانوئل نویر»، چه بسا این تیم می توانست آلمان، قهرمان این دوره را حذف کند. بازی در 90 دقیقه بدون گل به پایان رسید اما در وقت‌های اضافه آلمان 2 بار گلزنی کرد و الجزایر تنها توانست یکی از آنها را جبران کند.شاید زمانی که قرعه کشی جام جهانی 2014 برزیل انجام شد کمتر کسی انتظار داشت در میان چهار تیم انگلیس، ایتالیا، اروگوئه و کاستاریکا تیم ملی فوتبال کاستاریکا بتواند از گروه خود صعود کند. اما رویا نبود چون تیم ملی این کشور توانست به عنوان سرگروه بالاتر از تیم ملی ایتالیا، انگلیس و اروگوئه صعود کند. تیم ناشناخته کارستاریکا در برزیل تنها از یک بازیکن سرشناس بهره می برد و آن هم «برایان روئیز» بود که به خاطر بازی برای فولهام در لیگ جزیره توانسته بود نامی برای خود دست و پا کند.و اینک جام جهانی 2018 به میزبانی روسیه به زودی شروع می شود و باید منتظر ماند تا چهره شگفتی ساز این دوره از مسابقات خود را نشان کند.

بهار نیوز