با فرهنگ بودن در این مملکت چقدر خرج دارد؟!

مدتی است که خرج و مخارج فرهنگی هم مثل ادا و اصول برخی از مدعیان عرصه فرهنگ و هنر زیاد شده است؛ تصور کنید در جامعه‌ای که حداقل در اغلب سخنرانی‌های رسمی و غیررسمی و اظهار نظرهای علمی و شکمی برخی از هنرمندان و مسئولان، همیشه گریزی به لزوم پُربار شدن سبد فرهنگی مردم زده می‌شود، رفتن به برخی از تئاترها و کنسرت‌ها به یک رؤیا تبدیل می‌شود.در برخی موردها شرایط به گونه‌ای شده که قشر متوسط جامعه، بویژه‌ دانشجویان (که طبیعتا باید سبد فرهنگی‌شان همیشه پُر باشد)، باید قید برخی از اقلام سبد فرهنگی را به طور کلی بزنند؛ تئاترهایی که قیمت‌شان از ۱۰۰ هزار تومان شروع می‌شود و معلوم نیست به کجا ختم می‌شود، یا آنهایی که بلیط‌های ۳۰ تومانی را با این رویکرد که «هرچی پول بدی آش می‌خوری»، جایی گوشه‌های سالن به فروش گذاشته‌اند.

شرایط برخی از کنسرت‌ها البته بسیار وخیم‌تر است؛ قیمت بلیت برخی از کنسرت‌ها گاهی به ۴۰۰ هزار تومان رسیده است. در این میان کنسرت‌هایی هم که مثلا می‌خواهند تمام اقشار جامعه را پوشش بدهند، بلیت‌ها را به گونه‌ای به فروش می‌گذارند که از ردیف اول تا آخرشان تفاوت قیمت زیادی وجود دارد.این رویکرد که به نظر می‌رسد روز به روز بیشتر مورد استقبال برخی از اهالی هنر و حتی دولتمردان قرار می‌گیرد، بیش از هر چیزی باعث می‌شود تا با توجه به شرایط نابسامان اقتصادی، ناخودآگاه بخش زیادی از جامعه در گوشه گوشه کشورمان از بسیاری از اقلام فرهنگی و هنری محروم و مخاطبان رویدادهای هنری محدود به قشرهای متمول جامعه شود. در این شرایط عده‌ای هم که از شرایط اقتضادی متوسطی برخوردارند، به‌ناچار به گزینش مجبور می‌شوند.یکی دیگر از نمونه‌های این رویکرد را در تولید سریال در شبکه نمایش‌ خانگی می‌توان دانست. سریال‌هایی که با بازیگرهای چهره‌ سینمایی و کارگردان‌هایی که روزی در تلویزیون پُرکار بودند وارد عرصه بازار شده‌اند.

البته حضور فعال بخش خصوصی در تولید آثار نمایشی موضوعی قابل تقدیر است، اما نه در شرایطی که تلویزیون به عنوان رسانه‌ای «ملی» آثار نمایشی با کیفیت نه چندان مناسب تولید کند و هم‌زمان شبکه‌ خانگی سریال‌هایی خوش رنگ و لعاب راهی بازار کند که برخلاف باور بسیاری از هنرمندان، عده‌ای که قدرت خرید این آثار را ندارند از تماشای آثار باکیفیت محروم شوند. در همین راستا یعقوب موسوی، جامعه‌شناس در گفت‌وگویی با ایسنا درباره تأثیرات گران شدن اقلام فرهنگی از تئاتر و سینما گرفته تا کنسرت و کتاب اظهار کرد: متأسفانه افزایش قیمت اقلام فرهنگی تبعات کوتاه یا بلند مدت بسیاری دارد. یکی از ویژگی‌های جوامع مدرن و دینی دسترسی آسان و حتی رایگان به محصولات فرهنگی و هنری است. ما باید امید به دوره‌ای در آینده داشته باشیم که مردم در استفاده از کالاهای فرهنگی از کتاب گرفته تا فیلم و تئاتر و کنسرت با مشکلات مالی دست و پنجه نرم نکنند.

او ادامه داد: این پرسش که گران شدن اقلام فرهنگی چه تأثیری می‌تواند روی جامعه بگذارد من را به یاد جمله‌ای از آقای محمدرضا حکیمی، دانشمند برجسته می‌اندازد که یکی از ویژگی‌های جامعه توحیدی و دینی را رایگان بودن کتاب و نان دانسته و گفته بودند خوب است در جامعه‌ای که به نام خدا و اسلام است، مردم دغدغه نان و کتاب را نداشته باشند. چراکه طبیعتا مردمی که دغدغه‌های معیشتی و استفاده از کالاهای فرهنگی دارند، جامعه‌ای سالم نخواهد بود. اگر بخواهیم  از منظر اجتماعیبه این موضوع نگاه کنیم به اندازه کافی زمینه برای فاصله گرفتن قشر جوان از محصولات ناب فرهنگی وجود دارد.این جامعه‌شناس با اشاره به گران شدن نشریات و روزنامه‌ها و گرایش آنها به سمت الکترونیکی شدن خاطر نشان کرد: در سال‌های اخیر تیراژ روزنامه‌ها و نشریات به شکل فاجعه‌انگیزی کاهش پیدا کرده است و در شرایط فعلی هم برخی از آنها به سمت الکترونیکی شدن پیش می‌روند. باید بدانیم که گران شدن کالاهای فرهنگی هیچ تناسبی با الگوهای توسعه فرهنگی که در کشور مرتب از آن صحبت می‌شود ندارد. اگر قرار است در سال ۱۴۰۰ کشور قدرتمند فرهنگی بشویم مستلزم آن است که زیرساخت‌های فرهنگی توسعه پیدا کرده و مصرف فرهنگی به معنای مثبت آن افزایش پیدا کند.

موسوی یادآور شد: مصرف فرهنگی در ایران متأثر از شرایط بد اقتصادی است که مدام در حال تغییر است و این افزایش قیمت کالاهای فرهنگی به هیچ وجه نمی‌تواند تأثیر مثبتی در فراهم شدن زیرساخت‌ها داشته باشد. لازم است که یارانه‌های مخصوصی برای مصرف‌کنندگان کالاهای فرهنگی در نظر گرفته شود و حتی برخی از کالاها به صورت رایگان در اختیار مردم قرار داده شود. اینکه مدام صحبت از افزایش قیمت فیلم‌های سینمایی، تئاتر، کتاب‌ها و کنسرت‌ها می‌شود باعث می‌شود تا مردم از این کالاهای فرهنگی دور شوند.این جامعه‌شناس بیان کرد: پیش‌بینی می‌شود که اگر با همین شرایط بخواهیم ادامه دهیم نتیجه خوبی به دست نخواهد آمد. فارق از هر نوع گرایش‌های سیاسی مصرف فرهنگی در کشور ما در حال گران شدن است و استفاده از کتاب و رفتن به سینما روز به روز گران‌تر می‌شود. البته باید به این نکته نیز توجه کرد که نه تنها استفاده از کالاها و محصولات فرهنگی پرهزینه شده است بلکه تولید آثار هنری نیز به امری گران تبدیل شده است. این موضوع نشان دهنده آن است که اقتصاد فرهنگی ما با چالش مواجه شده است و نتیجه آن متوجه همه افراد جامعه از تولیدکنندگان گرفته تا مصرف‌کنندگان می‌شود.