قلعه باستانی فلک الافلاک یک بنای عظیم آجری ساخته دوره ساسانی از شاخص‌ ترین آثار تاریخی ایران و جهان بوده که بر روی تپه ‌ای باستانی در مرکز شهر خرم‌ آباد استوار شده است. زیبایی و معماری شگفت‌ انگیز این قلعه موجب شده که از سوی بسیاری از کارشناسان به ‌عنوان یکی از شاهکارهای مهندسی و معماری دنیا لقب گیرد. این قلعه به لحاظ موقعیت استراتژیک خود در قرن چهارم هجری قمری به‌ عنوان مقر حکومت آل حسنویه و گنجور در زمان آل‌ بویه درآمد و از قرن ششم هجری پس از ساخته ‌شدن شهر جدید خرم‌ آباد این قلعه نیز به ‌نام خرم‌آباد معروف شد و احتمال می رود نام فلک الافلاک در دوره قاجار به آن اطلاق شده است. این بنای کم ‌نظیر مربوط به دوره ساسانی است و به شماره 883 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. از دهه های گذشته دغدغه های بسیاری برای ثبت جهانی این اثر ارزشمند عنوان شده که متاسفانه تاکنون برطرف نشده و شاهکار معماری جهان همچنان در فهرست ثبت موقت جهانی قرار دارد. 

سایت‌ هایی که در این فهرست میراث جهانی یونسکو قرار می ‌گیرند براساس کنوانسیون حفاظت از میراث جهانی فرهنگی و طبیعی متعلق به تمام انسان‌ های زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص، محسوب می‌ شوند و دولت ‌ها موظف به حفظ و نگهداری این آثار هستند. حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقی ‌ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوطه، به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود که به همین دلیل ثبت فلک الافلاک در این فهرست، بسیار ارزشمند است. هر مکان دستکم باید یکی از معیارهای فرهنگی یا طبیعی را برای ثبت در میراث جهانی داشته باشد که معیارهای فرهنگی عبارت می شود از اینکه مکان مورد نظر باید نشان ‌دهنده یک شاهکار از نبوغ و خلاقیت انسانی، نشان‌ دهنده تبادل ارزش ‌های بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامه‌ ریزی شهری یا طراحی چشم‌ انداز، گواهی بی ‌همتا یا دستکم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته باشد. 

همچنین این اثر باید نمونه ‌ای برجسته در معماری یا تکنولوژی باشد که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد. با توجه به این تفاسیر، فلک الافلاک قابلیت ثبت در فهرست میراث جهانی را دارد اما متاسفانه تاکنون از این فرصت طلایی محروم مانده و همچنان نامش در فهرست آثار جهانی نوشته نشده است. طرحی که مصوبه های مختلفی از جمله دستور رهبر معظم انقلاب در تاریخ 1370/10/1، صورتجلسه کمیته مشورتی ملی در 1380/2/22، مصوبه شورای ملی انقلاب فرهنگی در 1381/7/2، ابلاغ قانون مجلس شورای اسلامی در 1382/10/8 و سه مصوبه سفر هیات دولت را دارد چرا تاکنون اجرا نشده است؟ به نظر می رسد مهم‌ ترین مانعی که بر سر راه آن وجود داشته، عدم مدیریت یکپارچه حریم این اثر باستانی بوده که در همین راستا طی سال های گذشته تملک ساختمان ‌های اطراف و حاشیه قلعه مورد توجه ویژه قرارگرفت و خریداری ساختمان‌ های سپاه و ارتش از سوی سازمان میراث فرهنگی در سالیان گذشته در دستور کار قرار داشت که به دلیل کمبود اعتبار تاکنون به طور کامل محقق نشده است. 

مسئولان ارشد استان طی 2 تا سه سال اخیر اطمینان دادند به زودی حریم قلعه به‌ طور کامل توسط میراث فرهنگی تملک می‌ شود تا دغدغه تاریخ دوستان و فرهنگ نوازان لرستان به زودی پایان یابد چراکه در صورت تحقق این مهم، علاوه بر حفظ و صیانت جهانی از این اثر، توسعه گردشگری اقتصادی استان آغاز می شود. از جمله موارد موثر برای ثبت آثاری نظیر قلعه فلک‌ الافلاک خرم ‌آباد در میراث جهانی، آزادسازی کامل حریم آن و پرهیز از ساخت و سازهای جدید در اطراف این بنا می ‌باشد که باعث خارج شدن همیشگی این اثر از آثار پیشنهاد شده کشورمان به یونسکو خواهد شد. سال های گذشته این امر دچار یک حاشیه شد و انتشار خبری مبنی بر ساخت هتل توسط یک سرمایه ‌گذار عرب‌ تبار در بخش شمالی قلعه، نگرانی ‌های بسیاری بین مردم ایجاد کرد اما استاندار وقت اعلام کرد این سرمایه ‌گذار سربازخانه مربوط به دوران پهلوی اول را به هتل تبدیل می‌ کند و قصد ایجاد ساختمان چند طبقه را در حریم قلعه ندارد. البته برخی کارشناسان معتقدند همین امر نیز ثبت جهانی را به خطر می اندازد چراکه تبدیل سربازخانه با بیش از 80 سال قدمت به هتل، به انجام تغییرات بسیاری در این بنای تاریخی منجر می‌ شود که مشمول ساخت و ساز جدید به منظور ایجاد سیستم ‌های فاضلاب و آبرسانی خواهد شد و شرایط ثبت جهانی را از قلعه می گیرد. 

** قلعه فلک الافلاک سند دار شد 
استاندار لرستان درباره آخرین وضعیت آزادسازی محوطه قلعه فلک الافلاک گفت: با پیگیری های انجام شده در سال گذشته، سند این قلعه تاریخی ابتدای امسال اخذ شد که برای تسهیل در امور ساماندهی این اثر تاریخی به میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ارائه می شود. سید موسی خادمی افزود: منابع لازم برای آزادسازی قلعه فلک الافلاک تامین ‌شده و تا مهرماه سال 98 به‌ طور کامل آزاد می ‌شود. وی اظهار داشت: در حال حاضر سپاه لرستان در حال ساخت ‌و ساز مکان جدید در محل ورودی شهر خرم‌ آباد است و تاکنون بیش از 30 درصد بودجه برای انجام این عملیات اجرایی تامین شده است. وی بیان کرد: مکاتبات آزادسازی قلعه فلک‌ الافلاک مربوط به اوایل دهه 70 است که علاوه بر دستور مقام معظم رهبری مصوبه مجلس شورای اسلامی را نیز دارد. استاندار لرستان افزود: در سفر تمامی هیات دولت ها به استان آزادسازی قلعه تصویب و مقرر شده اعتبارات ساماندهی این بنای تاریخی به صورت ملی پرداخت شود. 

** آزادسازی حریم قلعه فلک الافلاک نهایی شده است 
خادمی گفت: آزادسازی حریم قلعه در جلسه کمیسیون لوایح دولت بررسی و سال گذشته تفاهم نامه آن نهایی شد. وی افزود: در این راستا مقرر شد سپاه ظرف مدت زمان حداکثر 2 سال به تدریج حریم قلعه فلک الافلاک را آزاد کند. خادمی اظهار داشت: موضوع حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی برای استان بسیار مهم بوده و انتقال هویت تاریخی به نسل های بعد بسیار ارزشمند است. وی افزود: باید تلاش کرد لرستان را به تناسب ظرفیت های موجود به جایگاه واقعی ارتقا داد که یکی از روش های تحقق این مهم، توسعه استان از طریق میراث فرهنگی است. استاندار لرستان اظهار داشت: در سالجاری بیش از 50 درصد اعتبارات توازن منطقه ‌ای را به سمت مباحث گردشگری هدایت خواهیم کرد. 

** 410 میلیارد ریال تا پایان امسال به سپاه پرداخت می شود 
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان نیز گفت: تاکنون 40 درصد از مطالبات سپاه بابت آزادسازی حریم قلعه پرداخت شده و مابقی آن به مبلغ 410 میلیارد ریال تا پایان امسال پرداخت می شود. سید امین قاسمی بدون اشاره به میزان کلی مطالبات سپاه افزود: این مبالغ از طریق سازمان مدیریت و برنامه ریزی تامین شده است. وی با بیان اینکه اراضی سپاه در عرصه های قلعه قرار دارند، بیان کرد: امسال سند قلعه اخذ شده که این امر تاثیر بسزایی در تسریع بخشیدن به روند ثبت جهانی این اثر دارد. قاسمی گفت: سند زمین قلعه بنام دولت جمهوری اسلامی و با نمایندگی وزارت دفاع صادر شده و پس از تخلیه، کاملا به نام دولت خواهد شد. 

بهار نیوز