دندان های پوسیده در کمین سلامت ایرانیان

بی توجهی به بهداشت دهان و دندان و هزینه های بالای دندانپزشکی، هزینه درمان بیش از 200 میلیون دندان پوسیده به مردم و نظام بهداشت و درمان تحمیل کرده است. پوسیدگی دندان شایع ‌ترین بیماری عفونی جهان است. در ایران نیز شاخص پوسیدگی دندان در دو دهه گذشته نه تنها بهبود نیافته بلکه افزایش نیز داشته است. وضعیت بهداشت دهان و دندان به مرحله ای رسیده که پیشگیری دیگر معنا نداشته و دندانپزشکان تنها به درمان مشغول هستند.

آمارهای رسمی اعلام شده از تعداد دندان های پوسیده ایرانیان، بیش از 200 میلیون دندان را روایت می کند. براساس شاخص حوزه دندانپزشکی (DMFT) افراد 35 تا 44 ساله ایرانی 13 دندان کشیده، پُر یا عصب کشی شده دارند. اگر هر یک از این افراد بخواهند همه دندان های خود را بر اساس تعرفه های رسمی ترمیم کنند، هزینه آن حتی از حقوق یک کارگر بالاتر می رود چه رسد به محاسبه با تعرفه های غیررسمی. به عبارت بهتر، هزینه های دندانپزشکی با جیب مردم همخوانی ندارد. در این میان، عملکرد ضعیف بیمه ها در پوشش خدمات دندانپزشکی و بی توجهی به مقوله پیشگیری نیز بر این وضعیت دامن زده و رتبه ایران را در بهداشت دهان و دندان پایین آورده است حال آنکه این شاخص بهداشتی ارتباط مستقیمی با ابتلا به انواع بیماری های گوارشی و قلبی عروقی دارد.

بی مهری بیمه ها و آشفته بازار قیمت خدمات دندانپزشکی
عمده ترین مانع پیش روی مراجعه افراد به دندانپزشک و درمان پوسیدگی دندان ها، هزینه بالای دندانپزشکی است. تسهیلات پایین بیمه ها در این حوزه مردم را ناچار به پرداخت هزینه های بیشتری می کند. این معضل با قرار گرفتن در کنار مشکلات اقتصادی، درمان پوسیدگی دندان را به اولویت دست چندم یا حتی آخر مردم تبدیل می سازد. اکنون بسیاری از خدمات درمانی دندانپزشکی در پوشش بخش خصوصی صورت می گیرد. اگرچه بخش های دولتی نیز در حال ارائه خدمات هستند اما این میزان خدمات رسانی در بخش های دولتی پاسخگوی حجم مراجعات نبوده و اغلب به دلیل کیفیت پایین یا انتظار در صف های طولانی، بیماران ترجیح می دهند از خدمات بخش خصوصی استفاده کنند.

در مرحله بعدی بیماران با هزینه های هنگفت بخش خصوصی مواجه می شوند که مانع دیگری از اقدام به درمان پوسیدگی دندان ها است. افراد پس از این که با سد هزینه ها روبه رو می شوند، قید درمان و رفع پوسیدگی دندان های خود را زده و حاضرند آن ها را از دست بدهند تا هزینه های زیاد صرف درمان کنند. به بیانی دیگر هزینه های درمان مردم را از رسیدگی به دندان های خود منصرف می کند.

در سال های گذشته طرح های گوناگونی با هدف تحت پوشش بیمه ای هزینه های دندانپزشکی از سوی دولت اجرا شد اما پوشش تنها 10 درصد از هزینه و واگذاری 90 درصدی هزینه ها بر دوش بیماران، باز هم مردم را به سوی بخش های خصوصی یا صرف نظر کردن از درمان هدایت کرده است. بیمه ها برای انجام اموری مانند ترمیم، زیبایی و کاشت دندان هیچ حمایتی از بیمار نمی کنند. بیمه های تکمیلی نیز رقمی حدود 10 تا 15 درصد از هزینه ها را پوشش می دهند که باز هم در برابر رقم های میلیونی خدمات دندانپزشکی عدد کوچکی است.

پرداخت های دیرهنگام بیمه ها به دندانپزشکان نیز این گروه را نسبت به عقد قرارداد با بیمه ها بی میل ساخته است و آنان حاضر نیستند اعتبار خود را به پای بیمه ها هزینه کنند.
باید در نظر داشت که هزینه های دندانپزشکی و درمان پوسیدگی دندان در سایر کشورها نیز در ردیف خدمات بهداشتی درمانی گرانقیمت قرار می گیرد و پوشش صد درصدی بیمه شامل حال آن ها نمی شود. با این حال به دلیل پایین بودن متقاضیان خدمات در کشورهای پیشرفته، بیمه ها ورود جدی به این حوزه داشته اند. اگرچه هزینه های دندانپزشکی در ایران نسبت به سایر کشورها کمتر است اما پوشش کامل خدمات توسط بیمه ها در کشورهای توسعه یافته مردم را به سوی استفاده از خدمات بیمه ای سوق داده است. بنابراین در این کشورها اگر بیمه دندانپزشکی داشته باشید می توانید از خدمات بهره گیرید.

پیشگیری بهتر از درمان است
بی توجهی به سلامت دهان از دوره کودکی و پس از رویش دندان های اصلی به جای دندان های شیری باعث می شود افراد دندان های خود را در بزرگسالی از دست بدهند. رفتارهای پیشگیرانه در جامعه ما جزو فرهنگ های جانیافتاده و در محاق قرار گرفته شده است. به طور معمول اغلب ایرانیان به دنبال پیشگیری از وقوع مشکل و معضلی نیستند. از این رو، تا با مشکل روبه رو نشوند، به سراغ درمان و حل آن نمی روند. در مورد بهداشت دهان و دندان نیز این گونه است. درست است که سطح مصرف خمیردندان و مسواک زدن ارتقا یافته است اما پیشگیری از پوسیدگی دندان و مقوله ای به نام نخ دندان هنوز برای بسیاری مانوس نیست.

در حال حاضر بیشترین تلاش و اقدامات دندانپزشکان و مسئولان سلامت و بهداشت بر درمان پوسیدگی دندان تمرکز یافته است و پیشگیری به عنوان کم هزینه و کوتاه ترین راه برای کاهش پوسیدگی به حاشیه رانده شده است. همین مساله باعث شده تا هر ایرانی در سن میانسالی تعدادی دندان کشیده شده، پرشده، عصب کشی یا حتی دندان مصنوعی داشته باشد در حالی که جدی گرفتن موضوع پیشگیری در ابتلا به مشکلات دهان و دندان در سایر کشورها هزینه از جیب نظام سلامت و مردم را در این بخش کاسته است.

با این حال پوسیدگی دندان های ایرانیان یکی از معضلات مورد توجه مسئولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال های اخیر بوده است. این وزارتخانه برای بهبود شاخص سلامت دهان و دندان به کامل کردن چرخه معاینه های سلامت دهان و دندان کودکان دبستانی، قرار دادن افراد زیر 14 سال زیر پوشش خدمات دندانپزشکی، ارائه بسته های خدمتی دندانپزشکی پیش از تعطیلی مدارس و زنجیره معاینه و هدایت درمان دانش آموزان، تقویت زیرساخت های فضای درمانی در حوزه دندانپزشکی و گسترش درمانگاه ها و بیمارستان های تخصصی در این حوزه اقدام کرده است.

آموزش و آگاهی بخشی نسبت به بیماری های ناشی از پوسیدگی دندان، تشویق به انجام معاینه های دوره ای، ارائه بسته های تشویقی بیمه، آموزش به مادران از دوره بارداری و توجه و اهمیت دادن والدین به سلامت دندان فرزندان به طرز چشمگیری فرهنگ پیشگیری از پوسیدگی دندان را میان مردم تقویت خواهد کرد و شاهد دندان های سالم در دهان افراد نسل های آینده خواهیم بود.