بهار نیوز - رسیدن به ۱۹۰هزارسو؛ ۱۰ماهه یا ۱۰ساله؟

ماجرای ۱۹۰هزارسو چیست و چه جایگاهی در برجام دارد؟

گروه سیاسی: در حالیکه علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی چهارشنبه شب در گفت‌وگوی ویژه خبری که در محل سایت نطنز انجام شد (اینجا) درباره تامین ۱۹۰ هزار سو، گفت: ما در فاصله زمانی کوتاهی می‌توانیم به این میزان سو برسیم. اگر سانتریفیوژهای نسل ۶ را نصب کنیم و حدود ۶۰ هزار ماشین اینجا قرار گیرد، می‌توانیم ظرف ۱۰ ماه به ۱۸۰ هزار سو برسیم. اما این برای زمانی است که ما بخواهیم سانتریفیوژ پیشرفته تولید کنیم»، یک رسانه خبری سخنان وی در مرداد 94 را بازنشر داده که گفته است: «در «چارچوب برجام» ایران در سال ۱۴۰۸ یا ۱۴۰۹ به ۱۹۰هزارسو می‌رسد»!

کانال روزاروز نوشت: رهبر انقلاب دیروز در مراسم بزرگ‌داشت رحلت امام‌خمینی، به سازمان انرژی اتمی کشور دستور دادند: «سریعا مقدمات و آمادگی‌های لازم برای رسیدن به ۱۹۰هزار سو را در چارچوب برجام فراهم بکند.» ایشان گفتند این کار «فعلا در چارچوب برجام» انجام شود. این‌اولین‌بار نیست که آیت‌الله خامنه‌ای از ۱۹۰هزارسو سخن می‌گویند؛‌ نخستین بار ۱۶تیرماه۹۳ به این موضوع اشاره کردند: «مسوولان ما می‌گویند ما به ۱۹۰هزار سو احتیاج داریم. ممکن است این نیاز مال امسال و دوسال دیگر و پنج‌سال دیگر نباشد، اما این نیاز قطعی کشور است، خب، باید نیاز کشور تأمین بشود.»

سو (swu) واحد اندازه‌گیری است. طول را با متر و زمان را با ساعت اندازه می‌گیرند و توان جداسازی ماشین‌های سانتریفیوژ با «سو» اندازه‌گیری می‌شود. علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی‌ اتمی ایران، در همان تیرماه ۹۳ گفته بود: «نیاز عملی ما به۱۹۰ هزار سو، سال ۱۴۰۱است.» یعنی چهارسال دیگر. مذاکره‌کنندگان ایرانی در طول مذاکرات برجام ابتدا از ۱۹۰هزار سو به‌عنوان کف مطالبات و نقطه تعیین‌کننده یاد می‌کردند ولی کم‌کم گفتند این میزان نیاز امروز نیست و بی‌خیال گنجاندن آن در برجام شدند.

مجلس اصول‌گرای نهم هم در بند ۳ طرح «اقدام متناسب و متقابل دولت ایران در اجرای برجام» مصوب ۲۱مهرماه ۹۴ آورده دولت موظف است در صورت تخطی طرف مقابل از برجام، مثلا بازگرداندن تحریم‌ها، «توسعه سریع برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز را سامان دهد به‌طوری‌که در دوسال ظرفیت غنی‌سازی به ۱۹۰هزار سو برسد.» البته مجلس مقرر کرد: «شورای‌عالی امنیت ملی مرجع رسیدگی به این موضوع» باشد و «دولت ظرف مدت چهارماه برنامه‌اش را برای این ماجرا به این شورا» بدهد. رهبرانقلاب هم در مهر۹۴ به حسن روحانی نوشتند: «مطابق مصوبه‌ مجلس،‌ تمهیدات لازم برای توسعه‌ میان‌مدت انرژی اتمی که از هم‌اکنون تا ۱۵سال و منتهی به ۱۹۰هزارسو است،‌ تهیه شود.» شورای عالی امنیت ملی اجرای کامل این‌ماجرا را به «هیات نظارت بر اجرای برجام» واگذار کرده. این هیات هم در امرداد۹۶ اعلام کرد «تصمیمات۱۶بندی» در واکنش به نقض احتمالی برجام گرفته. این ۱۶بند، تاکنون رو‌نمایی نشده ولی خبری هم از این‌که ۱۹۰هزار سو جزو این تصمیم‌هاست، نداشتیم.

سخنان رهبرانقلاب یعنی ایشان منتظر هیات نظارت بر برجام یا شورای عالی امنیت ملی نشده‌اند و واکنش جمهوری اسلامی را اعلام کردند. بعید نیست رهبر انقلاب از کار این نهادها راضی نباشد که تصمیم‌گرفتند به‌ شخصه تصمیم‌شان را اعلام کنند. اما عبارت «فعلا در چارچوب برجام» در کلام فرمانده کل‌قوا، بدان معناست که سازمان انرژی اتمی طوری حرکت کند که ناقض برجام نباشد.

در امرداد ۹۴ علی اکبر صالحی روند رسیدن به ۱۹۰هزارسو را در چارچوب برجام توضیح داده: «ما از انتهای سال هشتم اجرای برجام شروع به تولید ۲۰۰دستگاه ir6 و ir8 می‌کنیم. از انتهای سال هشتم، سالن B را آماده می‌کنیم. بعد از سال یازدهم، زنجیره سانتریفیوژهای ir6 ما ۱۶۴تایی می‌شود و زنجیره سانتریفیوژهای ir8 ما نیز ۸۰ تا.بعد از سال سیزدهم شیب را زیاد می‌کنیم طوری‌که در سال پانزدهم ما به ۱۹۰هزارسو برسیم. شاید هم زودتر در انتهای سال ۱۴ برسیم.»

بنابراین در «چارچوب برجام» ایران در سال ۱۴۰۸ یا ۱۴۰۹ به ۱۹۰هزارسو می‌رسد. همان‌موقع برخی اصولگرایان عقیده داشتند این سخنان صالحی تبلیغاتی است و ایران با وجود برجام احتمالا ۴۰سال بعد می‌تواند به ۱۹۰هزارسو برسد». این تفاسیر، دستور اکید رهبرانقلاب برای آماده‌شدن مقدمات ۱۹۰هزارسو، یعنی ایران با اعلام آمادگی خروج از برجام، به اروپایی‌ها نشان می‌دهد در صورت عدم موفقیت مذاکرات، گام بعدی ایران چیست.

حالا دولت با وظیفه دشواری روبرو است. علی‌اکبر صالحی، شهریور ۹۴ در پاسخ به منتقدان برجام گفت حرف‌های‌ آن‌ها برای رسیدن به ۱۹۰هزار سو در کوتاه‌مدت، علمی نیست: «فرض کنید این تعداد «سو» را با معجزه همین الان داشته باشیم. مواد اولیه نداریم که این مجموعه ۱۹۰هزار سو دائما کار کنند و پس از دوسال بیکار می‌شوند. بعدش چه کنیم؟ این کار زمانی نتیجه می‌دهد که تولید مواد اولیه در داخل کشور بتواند تامین‌کننده نیاز سالانه ۲۰۰هزارسو باشد تا کار متوقف ‌نشود و این، هفت‌تا‌هشت سال وقت‌می‌خواهد.»