فروردین امسال، سازمان کمیسیون ملی یونسکو اعلام کرد؛ موسسه ایکوموس جهانی _سازمان حفاظت از بناها و محوطه‌های تاریخی _ شعار سال ۲۰۱۸ را با عنوان «میراث برای نسل‌ها» انتخاب کرده است، تا دست کم ۲۸ فروردین -۱۸ آوریل- فرصتی برای بالا بردن آگاهی عمومی در مورد تنوع میراث جهانی و کوشش‌های مورد نیاز با هدف حمایت و حفاظت از آن‌ها ایجاد شود و توجه عمومی را جلب کند، بنابراین با انتخاب شعارِ این چنینی تلاشِ دیگری برای حفاظت از آثار تاریخی و رساندن آن به نسل‌های بعدی نیز در دستور کار مراکز ایکوموس در کشورهای مختلف دنیا قرار گرفت.ایکوموس ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. مسئولان این نهاد بین‌المللی در ایران، با مطرح شدن شعار ۲۰۱۸ ایکوموس به فکر نهادینه کردن این شعار بین مردم افتاده‌اند، آن‌ها حتی پا را فراتر گذاشته‌اند و به افق ایران در سال‌های بعد فکر می‌کنند و معتقدند برای این نهادینه شدن یک شعار؛ نخست به آشنایی، تمرین و آموزش آن بین اعضای این نهاد نیاز است.تا کنون نیز سه جلسه نشست مشترک با عنوان "جستاری در مفهوم میراث برای نسل‌ها" در دفتر ایکوموس ایران برگزار شده است تا با یافتن راه‌حل‌های مناسب به سمت نهادینه کردن این بحث پیش بروند.مهدی حجت، رئیس ایکوموس ایران و بنیانگذار سازمان میراث فرهنگی در این زمینه توضیح می‌دهد.

او با تاکید بر ارزش‌های غنی میراث فرهنگی اعم از مادی و معنوی، می‌گوید: این ارزش‌ها که کیفیت زندگی انسان در یک سرزمین در طول تاریخ و براساس مجموعه اعتقادات را نشان می‌دهد، یک تمرین تاریخی است که انسان‌هایی در یک مکان با خصوصیاتی در طول زمان و براساس اعتقادی که در قرن‌های متوالی تجربه کرده‌اند، آن را ایجاد کرده‌اند.وی با تاکید بر این‌که براساس تجربه‌های افراد در طول زمان، مردم به این نتیجه رسیده‌اند که در این سرزمین چطور می‌توان زندگی کرد و چه کارهایی انجام داد، ادامه می‌دهد: باید دید آداب و منطق در چنین سرزمینی می‌تواند چطور باشد؟ این مجموعه ارزش‌ها در میراث فرهنگی، باید به همه نسل‌ها انتقال پیدا کند، وقتی می‌گوئیم نسل‌ها یعنی نه فقط مجموعه‌ی افرادِ امروز جامعه، بلکه افرادی که رفته‌اند و خواهند آمد را نیز مخاطب قرار می‌دهیم مانند نوع رفتار با قبر خیام که اعتبار خیام را روشن می‌کند.بنیانگذار سازمان میراث فرهنگی اضافه می‌کند: اگر دیوان خواجوی کرمانی ۱۰۰ برابر دیوان حافظ منتشر شود ارزش دیوان خواجوی بیشتر از حافظ بالا می‌رود. در واقع مساله در ارتباط قراردادن ارزش‌های میراث فرهنگی به نسل‌های بشر از ابتدا تا انتها وجود داشته است.او با بیان یک مثال در این زمینه می‌گوید: اگر دوره‌ی تاریخی سلوکی‌ها در ایران را هایلایت کنند، صد کتاب بنویسند و فیلم بسازند و نشان دهند که آن دوره که غریبه‌ها در کشور حکومت کردند یک اتفاق مانند حضور غریبه‌ها در کشور رخ داده و حتی این موضوع را سرمشق امروز و فردا کنند و به مردم بگویند می‌توانید خارجی پرست باشید نه ملی‌گرا، بنابراین مجموعه ای از ارزش‌ها در اختیار ما قرار گرفته که با نوع رفتاری که براساس آن می‌کنیم گذشته و آینده را تحت تاثیر قرار می‌دهیم.

میراث برای نسل‌ها فقط برای امروز نیست
وی با تاکید بر این که برداشت از شعار "میراث فرهنگی برای نسل‌ها"، فقط افراد امروز جامعه از کودک تا مسن نیستند، ادامه می‌دهد: در واقع افراد وقتی که برای کارهایش برنامه‌ریزی می‌کنند و همه آن‌چه که وظیفه‌شان است را می‌بینند و آن‌چه که می‌توانند را انجام می‌دهند، به قول حضرت علی (ع)، «وقتی می‌جنگید به افق نگاه کنید و به جلو بجنگید»، ما نیز ابتدا باید به افق نگاه کنیم، نخست باید بفهمیم مسئولیت ما تا کجاست و در ادامه این کارها را برای نسل حاضر نیز انجام دهیم.قائم مقام سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، با بیان این‌که افق ذهنی که امروز باید وجود داشته باشد باید به سمت نوع حفاظت از آثار تاریخی برود، ادامه می‌دهد: حتی باید در مورد انواع بازی‌های کودکان کار کنیم، مثلا با ایجاد یک کارگروه به این سمت پیش برویم، اما نباید افق ذهنِ دست‌اندرکاران در این کار، فقط به اندازه‌ی چیزی که جلوی‌مان است، باشد.او نگاه به افق بازی کودکان را یک فکر ساده می‌داند که به راحتی می‌توان از آن استفاده کرد و می افزاید: از سوی دیگر وقتی یک راهنمای تورهای خارجی از ایکوموس می‌خواهد با تهیه‌ی اطلاعات تکمیلی از بناهای تاریخی که باید در برگزاری تور خود به خارجی‌ها ارائه دهد، کمک کند، این نهاد می‌تواند به انتقال اطلاعات کامل به دیگر گردشگران به عنوان سفرای گردشگری ایران در خارج هم اقدامات قابل توجهی انجام دهد.وی تاکید می‌کند: ایکوموس می‌تواند باایجاد یک کارگروه درست و جدی حتی به تهیه‌ی چنین کتابی کمک کند تا یک مرجع از همه‌ی آثار ایران داشته باشیم، کتابی که فصل به فصل و شهر به شهر همه‌ی آثار را معرفی می‌کند، در واقع یک دائرة‌المعارف جالب و یک راهنمای توریستی واقعی می‌شود.

جای بازی‌های یارانه‌ای خارجی، به بازی‌های فرهنگی برای کودکان فکر کنید
حجت توجه به بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی که اکنون بیشتر با موضوعاتی مانند استراتژی‌های جنگی و خشونت‌بار طراحی می‌شوند، اظهار می‌کند: می‌توانیم طراحی این بازی‌ها را به سمت موضوع میراث فرهنگی ببریم. در ساده‌ترین حالت‌ها ایجاد پازل‌های موبایلی است که می‌توان بناهای تاریخی را موضوع قرار داد، یا حتی تنظیم جداول متقاطع را با اطلاعات میراث فرهنگی به روز کرد.رئیس ایکوموس ایران همچنین به بازی‌های "سودوکو" اشاره می‌کند و می‌گوید: این بازی به عنوان یکی از بازی‌های فکری، معمولا در کشور استفاده می‌شود اما حاضر نیستیم در آن از اطلاعاتی مانند این‌که فلان سال کدام نقاش روی کدام بنای تاریخی نقاشی کشیده است، استفاده کنیم، یا فلان بازی پر استرس برای کودکان را با بازی با موضوعات میراث فرهنگی جایگزین کنیم یا به جای این که با اطلاعات فوتبالیستی تیم‌های آلمانی یک بازی تهیه کنیم، اطلاعات آن را به بناهای تاریخی مربوط کنیم.

میراث فرهنگی از ۳۳ سال پیش تا امروز
او با اشاره به دهه ۶۰ و تلاشی که حدود ۳۳ سال پیش برای ایجاد سازمان میراث فرهنگی کرده بود تا با جلوگیری از بروز هر نوع تفرقه‌ای بین دستگاه‌های مدیریتی از آسیب به میراث فرهنگی جلوگیری کند، می گوید: در آن زمان به این نکته فکر کردم که اکنون باید سازمان میراث فرهنگی با هدف حفاظت شکل بگیرد. اکنون بعد از آن سال‌ها تشخیص من این است که باید دنبال کارهایی برویم تا فهم عمومی نسبت به این قضیه بالا برود.به اعتقاد وی حتی با درست کردن بازی برای کودکان یا جدول متقاطع می‌توان به این راه قدم برداشت، هدفی که احتمالا چیزی حدود هشت تا ۱۰ سال دیگر برای آن به نتیجه می‌رسیم.

تفاوت نگاه «میراث برای نسل‌ها» در دنیا و ایران
رئیس ایکوموس ایران در پاسخ به این پرسش که تعریف هدف مشخص برای شعار «میراث برای نسل‌ها» در کشورهای دیگر و ایران چه میزان می‌تواند متفاوت باشد، بیان می‌کند: معمولا آن‌چه که در اروپا رخ می‌دهد این طوراست که عده‌ای افراد در دوران جوانی خود کار می‌کنند و وقتی به سن میانسالی می‌رسند به سفر بروند. اکنون میانگین سن توریست‌های خارجی که به کشور می‌آیند نشانگر این اتفاق هستند، بنابراین ایکوموس جهانی به این فکر کرد که معرفی آثار تاریخی کشورهای دیگر به نسل‌های بعدی در این شرایط امکان‌پذیر نیست و چند صباح دیگر از بین می‌رود.او ادامه می‌دهد: این در حالی است که جوان‌ها و نوجوان‌ها باید با ریشه‌های فرهنگی خود آشنا شوند و با این مباحث باید کاری کنند که میراث برای نسل‌ها باشد، نه فقط برای مردم امروز، بنابراین نیاز به استفاده از ترفندی خاص بود.حجت برداشتن قدم‌های امروز ایکوموس ایران را به جز نتایجی که در بیانیه امسال ایکوموس جهانی مطرح شده را رفتن به سمت مسیری می‌داند که باید راهکاری پیدا کرد تا میراث‌فرهنگی برای همه نسل‌ها باقی بماند.

نشست‌های تخصصی ایکوموس با هدف معرفی بهتر میراث فرهنگی
حجت در ادامه به برگزاری چندین نشست از سوی ایکوموس ایران در این زمینه اشاره می‌کند و می‌گوید: برای میراث فرهنگی به بهانه میراث فرهنگی برای نسل‌ها، قصد داریم یک جور شرح اقدامات و وظیفه برای ان‌چه که امروز باید انجام دهیم را برنامه‌ریزی کنیم. در واقع باید به آن سمت برویم و امیدواریم تا در جلساتی که تشکیل می‌شود فکرهایی را مطرح کنند که به مرور راه‌هایی را برای ما باز کند که بدانیم چه اقداماتی باید انجام شود.او با بیان این‌که برداشتن گام‌های کنونی آغاز حرکت است، می‌گوید: امیدوارم بتوانیم به مرور با کمک افرادِ کنونی، متخصصان بیشتری را جمع کنیم و بعد کارگروه‌های متعدد تشکیل دهیم، تا همین تمرین‌ها برای حفاظت از آثار تاریخی و انتقال مفاهیم میراث فرهنگی به نسل‌های بعدی را انجام دهیم.وی با اشاره به ‌NGO هایی که حتی امروز هم اقدامات مهمی را برای حفاظت از بخش‌های مختلف کشوری مانند محیط زیست انجام می‌دهند و مثلا در کوه زباله جمع‌ می‌کنند، تاکید می‌کند: باید نخستین قدم‌ها را برداشت، آن را ادامه داد و با اعتقاد و عشق راه را جلو رفت و به افق نگاه کرد، اگر چند نفر هم زمین بخورند، باز هم می‌توان بلند شد.رئیس ایکوموس ایران با اشاره به اطلاع‌رسانی عمومی در سایت ایکوموس ایران برای برگزاری این جلسات و حضور اعضا در نشست‌های عمومی ایکوموس با این هدف، می‌گوید: با این اقدامات می‌توانیم به مرور افراد و  متخصصان را در حوزه‌های مختلف و دور هم جمع کنیم تا کارها انجام شوند.به گفته‌ی وی، افراد به صورت آزادانه نیز می‌توانند در این جلسات و نشست‌های ایکوموس که هر دو هفته یک بار  تشکیل می‌شود، شرکت و از تجارب خود در این زمینه صحبت کنند، حتی افراد می‌توانند به مرور به عضویت ایکوموس درآیند.چهارمین نشست هم‌اندیشی «جستاری در مفهوم میراث برای نسل‌ها» شنبه دوم تیرماه از ساعت ۱۴ تا ۱۶ در دفتر موسسه فرهنگی ایکوموس ایران در خیابان امیرکبیر، نرسیده به چهارراه سرچشمه، کوچه شهید علی‌رضا جاویدی شماره ۱۰۷ برگزار می‌شود.

بهار نیوز