تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۵/۲۱ ساعت ۱۱:۵۳
کد مطلب : ۱۵۶۸۸۳
ارز دانشجویی در آستانه تعطیلی؛ دانشجویان باید با دلار آزاد تحصیل کنند؟
گروه اقتصادی: بعد از پایان دلار اسحاق جهانگیری، حالا با تغییر و تحولات رخ داده در زمینه ارز دولتی، دانشجویان نخستین گروهی هستند که تکانه‌های سیاست‌های ارزی دولت ایران را با تمام وجود حس می‌کنند. ۱۴ مرداد بود که عبدالناصر همتی، رئيس جدید بانک مرکزی ایران در گفتگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما، از سیاست‌های جدید ارزی دولت روحانی پرده برداری کرد. او از اولویت‌ها و لیست‌های ضروری که قرار است همچنان ارز با قیمت دولتی مصوب داشته باشند سخن گفت، اما هیچ اشاره‌ای به ارز دانشجویی نکرد. بعد از پایان صحبت‌های رئيس بانک مرکزی، رسانه‌های زیادی به موضوع ارز مسافرتی پرداختند، اما انگار ارز دانشجویی به فراموشی سپرده شده بود. اما ارز دانشجویی اصولا چیست و باید چه شرایطی داشته است؟
قصه از این قرار است که دانشجویان ایرانی خارج از کشور، می‌توانستند با ارئه گواهی اشتغال به تحصیل و ثبت در سامانه‌های نشا و تاک که زیر نظر وزارت علوم و امور خارجه بود، با واریز مبلغ معادل ریالی، دوبار در سال، ۶ هزار دلار، با نرخ مصوب دولتی دریافت کنند. این روند حتی در دوره دلار جهانگیری هم پابرجا ماند و هرچند برای دریافت آن، پروسه طولانی‌تری باید طی می‌شد و نوبت‌ها از چند هفته به چند ماه بدل شد، اما این ساز و کار قطع نشد. اما درست فردای صحبت‌های رئيس بانک مرکزی و رونمایی از سیاست‌های جدید ارزی، دانشجویان با سردرگرمی مواجه شدند. شیرین دانشجویی است که امسال برای تحصیل می‌خواهد به ایتالیا برود، صبح روز ۱۵ مرداد راهی وزارت علوم شد تا برای دریافت ارز اولیه، تشکیل پرونده دهد، او از مشاهداتش برای یورونیوز می‌گوید: «به محض اینکه وارد ساختمان وزارت علوم در میدان فردوسی شدم، کل دیوارها پر از اطلاعیه‌هایی بود که در آن از تعطیل شدن تشکیل پرونده برای ارز دانشجویی خبر می‌داد. متصدیان پشت شیشه هم جواب روشنی نداشتند، فقط به ما می‌گفتند امروز هرکسی بانک رفته، نتوانسته ارز بگیرد، پس دیگر تشکیل پرونده نمی‌دهیم که کار بیهوده انجام دهیم.»
عرفان دانشجوی دیگری است که از دانشگاهی در برلین پذیرش گرفته و با همین مشکلات رو به رو است. او در خصوص آنچه در وزارت علوم گذشته می‌گوید: «هیچ یک از کارکنان وزارت علوم، بخشنامه‌ای به ما نشان ندادند که در آن به متوقف شدن ارز دانشجویی اشاره‌ای شده باشد. آنها فقط به استناد اینکه بانک‌ها دادن ارز را متوقف کرده‌اند خودشان را راحت می‌کنند و می‌گویند پرونده تشکیل نمی‌دهیم. یکی از مسئولین به من گفت: وقتی دیگر خبری از دلار نیست، دیگر برای چه می‌خواهید ما را به دردسر بندازید و برایتان تشکیل پرونده دهیم؟» دانشجویانی که روی دریافت ارز با این نرخ مصوب حساب کرده بودند، حالا با مشکلات جدی مواجه شده‌اند. چرا که با دو برابر شدن قیمت ارز از نرخ دولتی به بازار آزاد، عملا بسیاری از آنها دیگر توان پرداخت هزینه‌های دانشگاهی در خارج از کشور را ندارند. البته برخی از ایده قطع شدن این ارز دانشجویی استقبال می‌کنند. برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند نباید چنین امتیازی برای دانشجویانی قائل شد که با دریافت ارز دولتی از کشور می‌روند و دیگر هم قصد بازگشت ندارند.
این البته نخستین باری نیست که چنین بحث‌هایی در این خصوص شکل می‌گیرد. در سال ۹۱ هم زمزمه‌های قطع شدن ارز دانشجویی طرح شده بود. در آن سال، محمد حسن‌نژاد عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی گفته بود: «نباید به این افراد ارز دولتی داد زیرا ۱۲ سال با هزینه دولت تحصیل کرده‌اند و اکنون نیز برای تحصیل به خارج از کشور رفته و معلوم نیست که پس از پایان تحصیل به ایران بازگردند، بنابراین این افراد نیز باید مانند سایر مردم از بازار آزاد ارز تامین کنند.» اما دانشجویان به راحتی تسلیم نشدند و بلافاصله با تشکیل یک کارزار اینترنتی، اقدام به جمع آوری امضا برای اعتراض به این وضعیت معلق کردند. دانشجویان با نگارش یک نامه و قرار دادن در گوگل داک، از مسئولین امر خواستند که ارز دانشجویی را دوباره فعال کنند. در این نامه که خطاب به مسئول خاصی نگاشته نشده بود، از مسئولین امر درخواست کردند که آنها را از بلاتکلیفی خارج کنند و با بازگشت دوباره ارز دانشجویی، شرایط را برای تحصیل در دانشگاه‌های مختلف جهان فراهم سازند.
در بخشی از این نامه آمده است: «ما جمعی از دانشجویان، در حال تحصیل و یا در شرف اقدام برای ادامه تحصیل در خارج کشور هستیم و با حذف ارز دانشجویی از لیست تخصیص ارز با نرخ مرجع، با مشکل مالی مواجه شده ایم. این در حالیست که سال ها انرژی و وقت خورد در این راه صرف کرده ایم تا در افق پبشرفت کشور عزیزمان نقشی داشته باشیم. حال که شرایط فراهم گشته تا در این راه قدم برداریم در حال مواجه شدن با نرخ جدیدی هستیم که نه ما و نه خانواده های ما از پس چنین هزینه هایی بر نخواهند آمد چرا که این جانبان برنامه ریزی مالی برای دلار ۴۲۰۰ تومانی نموده ایم که این مبلغ با توجه به بخش نامه جدید بانک مرکزی حداقل دو برابر شده است.» این دانشجویان معترض همچنین یک گروه تلگرامی هم با عنوان «مشکلات ارز دانشجویی» تشکیل داده‌اند که آنجا با یکدیگر درباره روش‌های حل این موضوع رایزنی و تبادل نظر می‌کنند. در این گروه که فعلا بیش از ۱۳۰۰ عضو دارد، طرح‌های مختلفی از جمله تجمع در مقابل بانک مرکزی یا ارتباط گیری با رسانه‌ها برای انعکاس بیشتر طرح می‌شود.
روز شنبه ۲۰ مرداد، جمعی حدودا ۵۰ نفر راهی ساختمان امور دانشجویان وزارت علوم در میدان فردوسی شده‌اند. مریم یکی از دانشجویانی است که در این جمع حضور داشته و به یورونیوز می‌گوید: « در وزارت علوم بعد از پیگیری‌هایی که کردیم، دکتر حاجی زاده رئیس اداره اعزام دانشجویی با چند نفر از دانشجویان و والدین آنها صحبت کرد و ضمن ابراز همدردی با ما، وعده پیگیری بیشتر از سوی وزارت علوم را داد.» اما این دانشجویان بعد از وزارت علوم راهی بانک مرکزی شدند تا صدای اعتراض خود را به گوش آنها هم برسانند. یکی از دانشجویانی که نخواست نامش فاش شود در این خصوص به یورونیوزمی گوید: « چند نفر از دانشجویان با مراجعه به طبقه هفتم بانک مرکزی با آقای سرمستی مسئول امور سیاست‌های این نهاد دیدار کردند. ایشان صرفا ابراز امیدواری کردند که ارز اولیه برای دانشجویانی که تا پایان شهریور ماه از ایران خارج می‌شوند صادر شود و بقیه ارزها برای دانشجویان سالهای گذشته تعطیل خواهد شد.»
رایزنی‌های حضور دانشجویان البته نتیجه قطعی نداشته و قرار شده آنها در انتظار بخشنامه جدید بانک مرکزی بمانند، اما شاید، قصه ارز دانشجویی را باید پایان یافته تلقی کرد و ظاهرا تمام این تلاش‌ها نهایتا تاثیری جز تخصیص ارز اولیه به دانشجویانی که امسال قصد خروج از کشور و تحصیل در یک دانشگاه خارجی را دارند نخواهد داشت. بانک مرکزی روز شنبه ۲۰ مرداد، بخشنامه‌ای را در خصوص تامین ارز مصارف خدماتی ابلاغ کرد که در بخشی از این بخشنامه به موضوع ارز دانشجویی هم پرداخته شده است.
در تبصره بند سوم این بخشنامه آمده است: «تأمین ارز به نرخ اعلامی از سوی این بانک بابت دانشجویان بورسیه و آزاد شاغل به تحصیل در خارج از کشور بابت ترم تحصیلی جاری و حداکثر تا پایان شهریورماه سال جاری (۱۳۹۷) با رعایت مقررات مربوطه بلامانع است.» به نظر می‌رسد منظور بانک مرکزی از این تبصره این است که ارز دانشجویی را تنها برای دانشجویانی که در حال حاضر مشغول به تحصیل هستند و برای دریافت ارز دانشجویی ثبت نام کرده‌اند و صرفا تا پایان شهریور ماه برای ترم تحصیلی جاری به نرخ دولتی (۴۲۰۰) تخصیص داده خواهد شد. حالا دانشجویانی که با دلار ۳ هزار تومانی کشور را ترک کرده‌اند و دولت دیگر به آنها دلار به این قیمت نمی‌دهد و در بازار هم نمی‌توانند با نرخ کمتر از ۱۰ هزار تومان پیدا کنند.
قصه از این قرار است که دانشجویان ایرانی خارج از کشور، می‌توانستند با ارئه گواهی اشتغال به تحصیل و ثبت در سامانه‌های نشا و تاک که زیر نظر وزارت علوم و امور خارجه بود، با واریز مبلغ معادل ریالی، دوبار در سال، ۶ هزار دلار، با نرخ مصوب دولتی دریافت کنند. این روند حتی در دوره دلار جهانگیری هم پابرجا ماند و هرچند برای دریافت آن، پروسه طولانی‌تری باید طی می‌شد و نوبت‌ها از چند هفته به چند ماه بدل شد، اما این ساز و کار قطع نشد. اما درست فردای صحبت‌های رئيس بانک مرکزی و رونمایی از سیاست‌های جدید ارزی، دانشجویان با سردرگرمی مواجه شدند. شیرین دانشجویی است که امسال برای تحصیل می‌خواهد به ایتالیا برود، صبح روز ۱۵ مرداد راهی وزارت علوم شد تا برای دریافت ارز اولیه، تشکیل پرونده دهد، او از مشاهداتش برای یورونیوز می‌گوید: «به محض اینکه وارد ساختمان وزارت علوم در میدان فردوسی شدم، کل دیوارها پر از اطلاعیه‌هایی بود که در آن از تعطیل شدن تشکیل پرونده برای ارز دانشجویی خبر می‌داد. متصدیان پشت شیشه هم جواب روشنی نداشتند، فقط به ما می‌گفتند امروز هرکسی بانک رفته، نتوانسته ارز بگیرد، پس دیگر تشکیل پرونده نمی‌دهیم که کار بیهوده انجام دهیم.»
عرفان دانشجوی دیگری است که از دانشگاهی در برلین پذیرش گرفته و با همین مشکلات رو به رو است. او در خصوص آنچه در وزارت علوم گذشته می‌گوید: «هیچ یک از کارکنان وزارت علوم، بخشنامه‌ای به ما نشان ندادند که در آن به متوقف شدن ارز دانشجویی اشاره‌ای شده باشد. آنها فقط به استناد اینکه بانک‌ها دادن ارز را متوقف کرده‌اند خودشان را راحت می‌کنند و می‌گویند پرونده تشکیل نمی‌دهیم. یکی از مسئولین به من گفت: وقتی دیگر خبری از دلار نیست، دیگر برای چه می‌خواهید ما را به دردسر بندازید و برایتان تشکیل پرونده دهیم؟» دانشجویانی که روی دریافت ارز با این نرخ مصوب حساب کرده بودند، حالا با مشکلات جدی مواجه شده‌اند. چرا که با دو برابر شدن قیمت ارز از نرخ دولتی به بازار آزاد، عملا بسیاری از آنها دیگر توان پرداخت هزینه‌های دانشگاهی در خارج از کشور را ندارند. البته برخی از ایده قطع شدن این ارز دانشجویی استقبال می‌کنند. برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند نباید چنین امتیازی برای دانشجویانی قائل شد که با دریافت ارز دولتی از کشور می‌روند و دیگر هم قصد بازگشت ندارند.
این البته نخستین باری نیست که چنین بحث‌هایی در این خصوص شکل می‌گیرد. در سال ۹۱ هم زمزمه‌های قطع شدن ارز دانشجویی طرح شده بود. در آن سال، محمد حسن‌نژاد عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی گفته بود: «نباید به این افراد ارز دولتی داد زیرا ۱۲ سال با هزینه دولت تحصیل کرده‌اند و اکنون نیز برای تحصیل به خارج از کشور رفته و معلوم نیست که پس از پایان تحصیل به ایران بازگردند، بنابراین این افراد نیز باید مانند سایر مردم از بازار آزاد ارز تامین کنند.» اما دانشجویان به راحتی تسلیم نشدند و بلافاصله با تشکیل یک کارزار اینترنتی، اقدام به جمع آوری امضا برای اعتراض به این وضعیت معلق کردند. دانشجویان با نگارش یک نامه و قرار دادن در گوگل داک، از مسئولین امر خواستند که ارز دانشجویی را دوباره فعال کنند. در این نامه که خطاب به مسئول خاصی نگاشته نشده بود، از مسئولین امر درخواست کردند که آنها را از بلاتکلیفی خارج کنند و با بازگشت دوباره ارز دانشجویی، شرایط را برای تحصیل در دانشگاه‌های مختلف جهان فراهم سازند.
در بخشی از این نامه آمده است: «ما جمعی از دانشجویان، در حال تحصیل و یا در شرف اقدام برای ادامه تحصیل در خارج کشور هستیم و با حذف ارز دانشجویی از لیست تخصیص ارز با نرخ مرجع، با مشکل مالی مواجه شده ایم. این در حالیست که سال ها انرژی و وقت خورد در این راه صرف کرده ایم تا در افق پبشرفت کشور عزیزمان نقشی داشته باشیم. حال که شرایط فراهم گشته تا در این راه قدم برداریم در حال مواجه شدن با نرخ جدیدی هستیم که نه ما و نه خانواده های ما از پس چنین هزینه هایی بر نخواهند آمد چرا که این جانبان برنامه ریزی مالی برای دلار ۴۲۰۰ تومانی نموده ایم که این مبلغ با توجه به بخش نامه جدید بانک مرکزی حداقل دو برابر شده است.» این دانشجویان معترض همچنین یک گروه تلگرامی هم با عنوان «مشکلات ارز دانشجویی» تشکیل داده‌اند که آنجا با یکدیگر درباره روش‌های حل این موضوع رایزنی و تبادل نظر می‌کنند. در این گروه که فعلا بیش از ۱۳۰۰ عضو دارد، طرح‌های مختلفی از جمله تجمع در مقابل بانک مرکزی یا ارتباط گیری با رسانه‌ها برای انعکاس بیشتر طرح می‌شود.
روز شنبه ۲۰ مرداد، جمعی حدودا ۵۰ نفر راهی ساختمان امور دانشجویان وزارت علوم در میدان فردوسی شده‌اند. مریم یکی از دانشجویانی است که در این جمع حضور داشته و به یورونیوز می‌گوید: « در وزارت علوم بعد از پیگیری‌هایی که کردیم، دکتر حاجی زاده رئیس اداره اعزام دانشجویی با چند نفر از دانشجویان و والدین آنها صحبت کرد و ضمن ابراز همدردی با ما، وعده پیگیری بیشتر از سوی وزارت علوم را داد.» اما این دانشجویان بعد از وزارت علوم راهی بانک مرکزی شدند تا صدای اعتراض خود را به گوش آنها هم برسانند. یکی از دانشجویانی که نخواست نامش فاش شود در این خصوص به یورونیوزمی گوید: « چند نفر از دانشجویان با مراجعه به طبقه هفتم بانک مرکزی با آقای سرمستی مسئول امور سیاست‌های این نهاد دیدار کردند. ایشان صرفا ابراز امیدواری کردند که ارز اولیه برای دانشجویانی که تا پایان شهریور ماه از ایران خارج می‌شوند صادر شود و بقیه ارزها برای دانشجویان سالهای گذشته تعطیل خواهد شد.»
در تبصره بند سوم این بخشنامه آمده است: «تأمین ارز به نرخ اعلامی از سوی این بانک بابت دانشجویان بورسیه و آزاد شاغل به تحصیل در خارج از کشور بابت ترم تحصیلی جاری و حداکثر تا پایان شهریورماه سال جاری (۱۳۹۷) با رعایت مقررات مربوطه بلامانع است.» به نظر می‌رسد منظور بانک مرکزی از این تبصره این است که ارز دانشجویی را تنها برای دانشجویانی که در حال حاضر مشغول به تحصیل هستند و برای دریافت ارز دانشجویی ثبت نام کرده‌اند و صرفا تا پایان شهریور ماه برای ترم تحصیلی جاری به نرخ دولتی (۴۲۰۰) تخصیص داده خواهد شد. حالا دانشجویانی که با دلار ۳ هزار تومانی کشور را ترک کرده‌اند و دولت دیگر به آنها دلار به این قیمت نمی‌دهد و در بازار هم نمی‌توانند با نرخ کمتر از ۱۰ هزار تومان پیدا کنند.
مرجع : یورونیوز
