آیندۀ ناوگان نیروی هوایی ایران چه خواهد شد؟

خبر واگذاری این هواپیماها به عراق در حالی منتشر می‌شود که به گفته کارشناسان، بر خلاف توان موشکی ایران، نیروی هوایی ایران از توانایی کافی بویژه برای اعمال قدرت فراتر از مرزها برخوردار نیست. این ضعف نیروی هوایی بر رقیبان ایران نیز پوشیده نیست و در این زمینه می‌توان به سخنان فرمانده نیروی هوایی اسرائیل اشاره کرد. سایت دیپلماسی ایران به نقل از آلوف امیر ایشیل می‌نویسد: «نیروی هوایی ایران عمدتا از هواپیماهای قدیمی آمریکایی و هواپیماهایی تشکیل شده که ایرانی‌ها بعدها به آنها دست یافتند. یقین دارم که نیروی هوایی ایران تنها زمانی می‌تواند خطرآفرین باشد که ارتش اسرائیل در حریم هوایی این کشور عملیات انجام دهد.» ضعف قدرت هوایی ایران در حالی است که رقبای منطقه‌ای تهران یعنی اسرائیل و عربستان سعودی، با نیروی هوایی مجهز و مدرن خود بویژه تملک جنگنده‌های «F-15» و «F-15E» توانایی اعمال قدرت در کیلومترها دورتر از مرزهای خود را دارند.

آینده ناوگان هوایی ایران چه خواهد بود؟
بنا بر گزارش وبسایت دیپلماسی ایران، نیروی هوایی ایران در حال حاضر عمدتا شامل چند جنگندۀ «F-4» و «F-5» ساخت آمریکا متعلق به دوران جنگ ویتنام و حدود ۳۰ جنگندۀ تام کت «F-14» آمریکایی است که از آنها در دوران جنگ هشت ساله ایران و عراق استفاده می‌شد. ایران همچنین چند هواپیمای «MiG-29» شوروی سابق و جنگندۀ سبک «J-7» چینی نیز در اختیار دارد. شمس‌الدین فرزادی‌پور، فرمانده عملیات هوایی نیروی هوافضای سپاه اعلام کرده است که پس از واگذاری شماری هواپیما از جمله سوخو ۲۵ به عراق، ایران به دنبال یافتن جایگزینی برای جبران این کمبود بوده و به همین دلیل روی سوخو۲۲ که در کشور موجود بود، متمرکز شده است.

منظور او همان هواپیماهای سوخو ۲۲ است که عراق در دوران حکومت صدام حسین از شوروی خرید و از آنها در جریان جنگ با ایران استفاده کرد و بیش از ۲۰ فروند از این هواپیماها به ایران فرار کردند. این هواپیماها پس از فرود در ایران، برای بیست سال بدون استفاده باقی ماندند تا اینکه درنهایت به گفته شمس‌الدین فرزادی‌پور، برنامۀ عملیاتی کردن این هواپیماها برای جایگزینی آنها با هواپیماهای سوخو ۲۵ و سپس بهره‌برداری از آنها آغاز شد.

ایران همچنین موفق شده است چند نمونه جنگندۀ سبک بومی مانند جنگنده‌های سبک دو موتوره صائقه را که مشابه «F-18A» آمریکا است، تولید کند؛ اما هیچکدام از هواپیماهای موجود در ایران برای قدرت‌نمایی طراحی نشده‌اند و همگی سامانه‌های چندمنظوره دفاعی با بُرد نسبتا کوتاه محسوب می‌شوند. به این ترتیب آینده ناوگان هوایی ایران با توجه به موقعیت حساس آن در منطقه چه خواهد بود؟ ایران برای جبران کمبودهای ناوگان هوایی خود در تلاش برای خرید جنگنده‌هایی از کشورهای روسیه و چین است و در این راستا، شرکت هوافضای روسی سوخو در سال ۲۰۰۶ با نیروی هوایی ایران برای مدرنیزه کردن ۳۰ فروند هواپیمای سوخو۲۴ قراردادی منعقد کرد. اما این قرارداد اعتراض آمریکا را برانگیخت و آن را نقض تحریم‌های سازمان ملل دانست.

همچنین از آنجا که بر اساس توافق برجام، هرگونه صدور سلاح و جنگنده به ایران بدون موافقت سازمان ملل ممکن نخواهد بود، احتمال می‌رود اجرایی شدن این معامله یا هر نوع معاملۀ مشابهی با اعتراض کشورهای غربی و کشورهای رقیب ایران در منطقه مواجه شود. پس از نهایی شدن توافق هسته‌ای میان ایران و شش قدرت بزرگ جهان، تمایل ایران برای مدرنیزه کردن ناوگان هوایی خود بیش از هر زمانی علنی شد. ایران علاوه بر سامانه دفاع هوایی «S-300» روسیه، به دنبال خرید جنگندۀ سوخو۳۰ که نمونه پیشرفتۀ سوخو۲۷ است نیز بود. مذاکرات در این باره با مقامات روسیه آغاز شد و حتی گفته می‌شود که ایران برنامۀ آموزش خلبانان خود در روسیه را نیز آغاز کرد اما خروج ایالات متحده آمریکا از برجام، معادلات تجاری ایران در این باره را نیز به هم زد. واگذاری هواپیماهای ایران به عراق در حالی انجام می‌شود که ایران حتی در تامین هواپیماهای غیرجنگی خود نیز ناتوان است.

ایران و روسیه در آوریل سال ۲۰۱۸ میلادی در حاشیه نمایشگاه هوایی اوراسیا توافقی را برای خرید ۴۰ فروند هواپیمای سوخوی سوپرجت ۱۰۰ و تحویل آنها تا سال ۲۰۲۲ به ایران امضا کردند. اگرچه پس از خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران ، شرکت سوخو در اطلاعیه‌ای از قصد خود برای ادامه همکاری با ایران خبر داد و اعلام کرد که ایران این هواپیماها را دریافت خواهد کرد، اما با توجه به حساسیت‌های منطقه‌ای و جهانی به هرگونه معامله‌ای در این باره، اجرایی شدن این توافق نیز در سایه‌ای از ابهام قرار دارد.