تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۶/۱۴ ساعت ۰۹:۰۳
کد مطلب : ۱۵۸۹۹۸
ردپای ارز مسافرتی در انتخاب مقاصد خروجی
گروه اقتصادی: آمارهای منتشر‌شده از سفر گردشگران ایرانی به ۳ کشور ترکیه، گرجستان و صربستان در ۷ ماه نخست سال جاری میلادی نشان می‌دهد نوسانات ارزی اخیر و خصوصا سیاست عرضه ارز مسافرتی توسط دولت از فروردین‌ماه تا مردادماه سال جاری، اثر مشهودی بر سفرهای خروجی از کشور گذاشته و عموم مسافران مقصد سفر خود را به‌گونه‌ای انتخاب کرده‌اند تا بیشترین بهره را از سفره گسترده رانت ارز مسافرتی ببرند.
با صرف‌نظر از عراق که عمده سفر ایرانیان به این کشور با انگیزه‌های زیارتی صورت می‌گیرد، ترکیه همواره در صدر پرطرفدارترین مقاصد سفر غیرزیارتی و توریستی ایرانیان بوده است. در سال ۲۰۱۷ تعداد سفر ایرانیان به این کشور رشد بی‌سابقه‌ای را تجربه کرد و با رکوردشکنی، به بیش از ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار سفر رسید.در آن مقطع زمانی کارشناسان اظهار می‌کردند علت این افزایش چشمگیر، بیش از هرچیز قیمت غیرواقعی ارز در ایران است که به‌موجب دخالت دولت در بازار، ارزهای خارجی با رقمی پایین‌تر از ارزش حقیقی خود مبادله می‌شوند.این روند صعودی در ماه‌های ژانویه، فوریه و مارس سال ۲۰۱۸ نیز با شدت بیشتری ادامه یافت و در این سه ماه ایران در صدر مبادی برتر گردشگران ورودی به ترکیه قرار گرفت. اما ماه آوریل ۲۰۱۸ و پس از آن این روند در مسیری کاملا معکوس قرار گرفت و به‌ناگهان نام ایران از فهرست مبادی برتر گردشگران ورودی به ترکیه رخت بست.
در حالی که در میزان سفر گردشگران ایرانی به ترکیه در سه ماه نخست سال جاری میلادی به‌ترتیب ۸/ ۵۱ درصد، ۲/ ۵۰ درصد و ۸/ ۴۷ درصد رشد به‌چشم می‌خورد، میزان رشد سفرها در ماه آوریل به منفی ۲/ ۰ درصد و در ماه مه به منفی ۴/ ۲۳ درصد رسید. بررسی تعداد سفرهای ایرانیان به ترکیه در سال ۲۰۱۷ و به‌تفکیک ماه‌ها نشان می‌دهد ژوئن و ژوئیه ماه‌هایی بودند که در آنها نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۱۶، بیشترین مقادیر رشد به‌ثبت رسیده بود و به‌دلیل آغاز تابستان، تعداد بسیار زیادی از سفرهای ایرانیان به ترکیه در این دو ماه صورت می‌گرفت.اما آنچه در سال‌جاری و در این دو ماه رقم خورد، کاملا متضاد با سال ۲۰۱۷ بود و منفی‌ترین مقادیر رشد سفر ایرانیان به ترکیه در این دو ماه به‌میزان منفی ۳/ ۳۰ درصد و منفی ۱/ ۳۱ درصد به‌ثبت رسید.
کارشناسان عامل اصلی این کاهش را همزمانی این بازه با اجرای سیاست ارز مسافرتی می‌دانند. به‌موجب این سیاست، ارز ارزان دولتی برای سفر به‌ترکیه تنها به‌میزان ۵۰۰ یورو پرداخت می‌شد؛ حال آنکه گردشگران ایرانی می‌توانستند برای سفر به مقاصدی دورتر و غیرعمده، ۱۰۰۰ یورو به‌قیمتی حدودا نصف قیمت بازارهای غیررسمی از دولت ارز دریافت کنند که این امر جذابیت سفر به‌ترکیه را به‌میزان قابل توجهی کاهش داد.نتیجه آنکه در این چهارماه مورد اشاره مجموعا ۵۷۸ هزار و ۹۳۴ نفر از ایران به همسایه شمال‌غربی کشور سفر کردند؛ در حالی که این رقم درخصوص مدت مشابه آن در سال ۲۰۱۷ به‌میزان ۷۶۵ هزار و ۹۳۴ نفر بوده است. شدت این کاهش با درنظر گرفتن این نکته نیز برجسته‌تر و قابل توجه‌تر می‌شود که در بازه زمانی مورد اشاره در سال ۲۰۱۸ ترکیه موفق شد بیش از ۲۱ میلیون و ۶۰۰هزار گردشگر خارجی جذب کند و تعداد سفرهای ورودی به این کشور نسبت به سال ۲۰۱۷ به‌میزان ۹۰/ ۲۴ درصد افزایش پیدا کرد.
رویه‌ای مشابه ترکیه، درخصوص سفر گردشگران ایرانی به گرجستان نیز به‌چشم می‌خورد. گرجستان که در چند سال اخیر با اجرای سیاست لغو روادید تبدیل به‌یکی از مقاصد جذاب سفر ایرانیان شده بود، با اجرای سیاست ارز مسافرتی در کشور مورد بی‌توجهی گردشگران ایرانی قرار گرفت و نتوانست روند پرشتاب جذب گردشگر از ایران را ادامه دهد؛به‌طوری که در ماه‌های ژانویه، فوریه، مارس و آوریل و مه سال ۲۰۱۸، تعداد سفر ایرانیان به این کشور نسبت به مدت‌زمان مشابه در سال ۲۰۱۷ به‌ترتیب و با مقادیر چشمگیر ۱/ ۷۶ درصد، ۶/ ۱۱۷ درصد ۶/ ۴۰درصد، ۲/ ۷۹ درصد و ۱/ ۴۶ درصد، افزایش یافته بود؛ اما با شروع تابستان و فصل سفر که گردشگران خروجی برای سفر به گرجستان به ۵۰۰ یورو به‌نرخ دولتی دسترسی داشتند، میزان سفرها افت پیدا کرد و برای ماه‌های ژوئن و جولای رشد منفی ۳/ ۵ درصد و منفی ۵/ ۹ درصد به‌ثبت رسید.
شرایط متفاوت مقصد هزار یورویی
اما بررسی آمارهای ماهانه ورود گردشگر به صربستان، به‌عنوان یکی از کشورهایی که به مسافران آن ۱۰۰۰ یورو به‌نرخ دولتی تعلق می‌گرفت، نشان می‌دهد در ۷ ماه ابتدایی سال ۲۰۱۸، برخلاف مقاصدی چون ترکیه و گرجستان، تعداد سفر ایرانیان به صربستان با اجرای سیاست ارز مسافرتی روندی رو به‌افزایش را تجربه کرده است.به‌گونه‌ای که در ۴ ماه ابتدایی سال ۲۰۱۸ مجموعا ۴ هزار و ۴۶۰ مسافر از ایران به این کشور سفر کردند؛ اما این تعداد در ماه‌های مه، ژوئن و ژوئیه به ترتیب به ارقام هزار و ۵۹۷، ۲ هزار و ۴۹۹ و ۷ هزار و ۲۹۹ نفر رسید. اگرچه آمار ماهانه سفر ایرانیان به صربستان در ۷ماه نخست سال ۲۰۱۷ در دسترس نیست، اما با توجه به اینکه در آن بازه زمانی سیاست لغو روادید توریستی هنوز اجرایی نشده بود، به‌نظر می‌رسد که رقم چندانی نبوده است.بررسی میزان سفرهای خروجی ایرانیان همزمان با اجرای سیاست ارز مسافرتی به این ۳ کشور به‌عنوان نمونه و مقایسه آن با گذشته به‌روشنی نشان می‌دهد که چنین سیاستی در عین ناکارآمدی، موجب تنظیم تراز گردشگری کشور نشده و تا زمانی که بستری برای بهره‌گیری از رانت وجود داشته باشد، بازیگران اقتصادی به‌دنبال کسب آن خواهند بود؛ چه این بازیگران صاحبان کسب‌وکارها باشند، چه گردشگران و مردم عادی.
در حالی که در میزان سفر گردشگران ایرانی به ترکیه در سه ماه نخست سال جاری میلادی به‌ترتیب ۸/ ۵۱ درصد، ۲/ ۵۰ درصد و ۸/ ۴۷ درصد رشد به‌چشم می‌خورد، میزان رشد سفرها در ماه آوریل به منفی ۲/ ۰ درصد و در ماه مه به منفی ۴/ ۲۳ درصد رسید. بررسی تعداد سفرهای ایرانیان به ترکیه در سال ۲۰۱۷ و به‌تفکیک ماه‌ها نشان می‌دهد ژوئن و ژوئیه ماه‌هایی بودند که در آنها نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۱۶، بیشترین مقادیر رشد به‌ثبت رسیده بود و به‌دلیل آغاز تابستان، تعداد بسیار زیادی از سفرهای ایرانیان به ترکیه در این دو ماه صورت می‌گرفت.اما آنچه در سال‌جاری و در این دو ماه رقم خورد، کاملا متضاد با سال ۲۰۱۷ بود و منفی‌ترین مقادیر رشد سفر ایرانیان به ترکیه در این دو ماه به‌میزان منفی ۳/ ۳۰ درصد و منفی ۱/ ۳۱ درصد به‌ثبت رسید.
کارشناسان عامل اصلی این کاهش را همزمانی این بازه با اجرای سیاست ارز مسافرتی می‌دانند. به‌موجب این سیاست، ارز ارزان دولتی برای سفر به‌ترکیه تنها به‌میزان ۵۰۰ یورو پرداخت می‌شد؛ حال آنکه گردشگران ایرانی می‌توانستند برای سفر به مقاصدی دورتر و غیرعمده، ۱۰۰۰ یورو به‌قیمتی حدودا نصف قیمت بازارهای غیررسمی از دولت ارز دریافت کنند که این امر جذابیت سفر به‌ترکیه را به‌میزان قابل توجهی کاهش داد.نتیجه آنکه در این چهارماه مورد اشاره مجموعا ۵۷۸ هزار و ۹۳۴ نفر از ایران به همسایه شمال‌غربی کشور سفر کردند؛ در حالی که این رقم درخصوص مدت مشابه آن در سال ۲۰۱۷ به‌میزان ۷۶۵ هزار و ۹۳۴ نفر بوده است. شدت این کاهش با درنظر گرفتن این نکته نیز برجسته‌تر و قابل توجه‌تر می‌شود که در بازه زمانی مورد اشاره در سال ۲۰۱۸ ترکیه موفق شد بیش از ۲۱ میلیون و ۶۰۰هزار گردشگر خارجی جذب کند و تعداد سفرهای ورودی به این کشور نسبت به سال ۲۰۱۷ به‌میزان ۹۰/ ۲۴ درصد افزایش پیدا کرد.
رویه‌ای مشابه ترکیه، درخصوص سفر گردشگران ایرانی به گرجستان نیز به‌چشم می‌خورد. گرجستان که در چند سال اخیر با اجرای سیاست لغو روادید تبدیل به‌یکی از مقاصد جذاب سفر ایرانیان شده بود، با اجرای سیاست ارز مسافرتی در کشور مورد بی‌توجهی گردشگران ایرانی قرار گرفت و نتوانست روند پرشتاب جذب گردشگر از ایران را ادامه دهد؛به‌طوری که در ماه‌های ژانویه، فوریه، مارس و آوریل و مه سال ۲۰۱۸، تعداد سفر ایرانیان به این کشور نسبت به مدت‌زمان مشابه در سال ۲۰۱۷ به‌ترتیب و با مقادیر چشمگیر ۱/ ۷۶ درصد، ۶/ ۱۱۷ درصد ۶/ ۴۰درصد، ۲/ ۷۹ درصد و ۱/ ۴۶ درصد، افزایش یافته بود؛ اما با شروع تابستان و فصل سفر که گردشگران خروجی برای سفر به گرجستان به ۵۰۰ یورو به‌نرخ دولتی دسترسی داشتند، میزان سفرها افت پیدا کرد و برای ماه‌های ژوئن و جولای رشد منفی ۳/ ۵ درصد و منفی ۵/ ۹ درصد به‌ثبت رسید.
شرایط متفاوت مقصد هزار یورویی
اما بررسی آمارهای ماهانه ورود گردشگر به صربستان، به‌عنوان یکی از کشورهایی که به مسافران آن ۱۰۰۰ یورو به‌نرخ دولتی تعلق می‌گرفت، نشان می‌دهد در ۷ ماه ابتدایی سال ۲۰۱۸، برخلاف مقاصدی چون ترکیه و گرجستان، تعداد سفر ایرانیان به صربستان با اجرای سیاست ارز مسافرتی روندی رو به‌افزایش را تجربه کرده است.به‌گونه‌ای که در ۴ ماه ابتدایی سال ۲۰۱۸ مجموعا ۴ هزار و ۴۶۰ مسافر از ایران به این کشور سفر کردند؛ اما این تعداد در ماه‌های مه، ژوئن و ژوئیه به ترتیب به ارقام هزار و ۵۹۷، ۲ هزار و ۴۹۹ و ۷ هزار و ۲۹۹ نفر رسید. اگرچه آمار ماهانه سفر ایرانیان به صربستان در ۷ماه نخست سال ۲۰۱۷ در دسترس نیست، اما با توجه به اینکه در آن بازه زمانی سیاست لغو روادید توریستی هنوز اجرایی نشده بود، به‌نظر می‌رسد که رقم چندانی نبوده است.بررسی میزان سفرهای خروجی ایرانیان همزمان با اجرای سیاست ارز مسافرتی به این ۳ کشور به‌عنوان نمونه و مقایسه آن با گذشته به‌روشنی نشان می‌دهد که چنین سیاستی در عین ناکارآمدی، موجب تنظیم تراز گردشگری کشور نشده و تا زمانی که بستری برای بهره‌گیری از رانت وجود داشته باشد، بازیگران اقتصادی به‌دنبال کسب آن خواهند بود؛ چه این بازیگران صاحبان کسب‌وکارها باشند، چه گردشگران و مردم عادی.
مرجع : دنیای اقتصاد
