«محمدعلی فیاضی» ـ کارشناس گردشگری ـ در یادداشتی با عنوان «نقش فناوری اطلاعات در توسعه صنعت گردشگری ـ که به بهانه شعار روز جهانی جهانگردی «گردشگری و تحول دیجیتالی» نگارش شده و در اختیار این خبرگزاری قرار داده، نوشته است: « دنیای امروز به شکل گریزناپذیری تبدیل به دهکده ای جهانی با ارتباط گسترده و عمیق شده است. اطلاعات و فناوری استفاده از آن، امروزه به عنوان یکی از کلیدهای اصلی در توسعه کشورها مخصوصا کشورهای جهان سوم مطرح شده است.از سوی دیگر توریسم نیز به فراخور گذشت زمان امروزه به عنوان صنعتی درآمدزا و نجات دهنده برای کشورهای مختلف در آمده است. به شکلی که درآمدهای حاصل از آن در برخی کشورها چندین برابر درآمدهای سرشار نفتی کشورهای دیگر است.لزوم توجه به توریسم و استفاده از فناوری های نوین برای گسترش آن و استفاده کردن از مزایای بیشمار اقتصادی آن برای کشورها، تحقیق و تتبع درباره رابطه بین گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات و توسعه توریسم را ضروری ساخته است.در عصر حاضر دگرگونی ژرف تکنولوژیکی، مکانیسم‏ ها و شرایط و در نتیجه بحث های تکنیکی و فنی به سوی پیچیدگی، تنوع و ظرافت بیشتری گرایش یافته است.

در این میان دگرگونی‏ های اقتصادی مهم حاصله، در برگیرنده شماری از روابط تولید پیچیده، فراگیر و روابط مبادلاتی است که در امر جهانی شدن روندی رو به گسترش دارد بر این مبنا گردشگری نیز که در رویکردی خاص در هزاره سوم مورد توجه است؛ تحولاتی را پذیرا شده که به فراگیر شدن آن منتهی شده است.گردشگری در رابطه با بسترهای تکنولوژیکی بحث شده و بسترهای اقتصادی حاصل از جهانی شدن، اصلی مستحکم در سیاست های اقتصادی در هزاره سوم محسوب می شود.تحولات حاصل از مباحث فوق در رابطه با گردشگری در دو سوی تاثیر گذاری از یک سو به شکل گیری گردشگری الکترونیکی منتهی شده و از دیگر سو شکل گیری گردشگری مجازی را سبب شده است و با رشد سریع تکنولوژی اطلاع رسانی در چارچوب نظام مبادله الکترونیکی و سرعت بخشیدن به امر بازاریابی و مسافرت، کاهش هزینه ها و دستیابی به بازارهای جدید را در زمینه گردشگری فراهم آورده است.

به عنوان مثال می توان به نقش اینترنت در زمینه ارتباطات گردشگری، اطلاع رسانی به گردشگران و آگاهی یافتن از وضعیت مقاصد گردشگری و از دیگر سو از وضعیت بازار گردشگری اشاره کرد. گردشگری الکترونیکی حاصل این هم تنیدگی و تغییرات حاصل از آن است، براین مبنا می توان گردشگری الکترونیکی را به این صورت تعریف کرد: گردشگری الکترونیکی، بکار گیری تکنولوژی های جدید بخصوص تکنولوژیهای اطلاعات و ارتباطات ICT  در دو بعد عرضه و تقاضای گردشگری است که در آن علاوه بر عرضه خدمات مورد نیاز  گردشگران، زمینه های بازاریابی و دورنمایی گردشگری مقاصد فراهم می‌کند. »از این رو گردشگران برای آگاهی از مقاصد گردشگری و وضعیت آنها در بعد تقاضا از تکنولوژی‌های اطلاعاتی و ارتباطی استفاده کرده و در چارچوب انگیزه های خود به انتخاب مقاصد اقدام می کند.در این میان آژانس های مسافرتی با استفاده از اینترنت در عرصه طرح های تخصصی گردشگری و در چارچوب شناخت زمان تعطیلات به همراه پاسخگویی به نیازهای گردشگران مبادرت به بازاریابی گردشگری در مقاصد مختلف کرده‌اند.

به طور کلی استفاده از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات و گسترش آن در زمینه عرضه و تقاضای گردشگری سبب آن شد که گردشگران قبل از سفر به ارزیابی و بررسی وضعیت مقاصد بپردازند و تجربه ای مجازی را در چارچوب دورنمایی گردشگر در ذهن خود شکل دهند. علاوه برآن این زمینه های دموکراتیک شدن امر انتخاب مقاصد را برای سفر فراهم آورده که بر بستری از لیبرالیسم حاصل از جهانی شدن تسهیل شده است.این خود نشان از گذار به انعطاف پذیری ارائه محصول گردشگری در رابطه به عرضه دارد که به گونه‏ ای متبلور کننده تولید بهنگام بر آمده از شیوه تولید پسافوردیسم است. به عبارتی دیگر محصول گردشگری در یک تنوع خاص در برگیرنده پاسخگویی به تقاضای شخصی و متکثر گردشگران بوده و گردشگران را قادر می سازد در راستای انگیزه های شخصی و تمایلات خود به انتخاب مقاصد گردشگری برای سفر بپردازند.

از دیگر تغییرات حاصل از گردشگری الکترونیکی در زمینه عرضه محصول گردشگری، شکل گیری سازمان های مدیریت مقاصد (DMO) است. این سازمان ها در زمینه گردشگری با ارائه انواع خدمات الکترونیکی، امکان جستجو و برنامه ریزی سفر را برای گردشگران فراهم می آورند.وظایف این سازمان ها در برگیرنده، مدیریت منابع گردشگری، برنامه ریزی برای فعالیت های گردشگری، تبلیغ و بازاریابی، آموزش کارکنان و عرضه خدمات مورد نیاز گردشگران است.این سازمان‌ها در واقعه لایه میانی را در گردشگری الکترونیکی مابین عرضه و تقاضا شکل می دهند از یک سو در زمینه عرضه روند تقاضا در بازار گردشگری در جهان و مناطق مختلف و جهت گیری تقاضا را برای مقاصد فراهم می آورند و از دیگر سو با کسب اطلاعات لازم از مقاصد، آن اطلاعات را در اختیار گردشگران قرار می دهند.باید گفت نظر به ماهیت گردشگری، کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات می تواند در بهبود کارآیی تحویل خدمات و معاملات و همچنین پیش بینی فرصت برای میسر ساختن دستیابی دامنه گسترده و متنوعی از تجارب در زمینه های گوناگون گردشگری بسیار مفید واقع شود.

در عرصه جهانی توسعه ICT تاثیر عمیقی بر بخش گردشگری و مسافرت داشته است و این مهم همچنان در حال تغییر دادن ساختار و فرآیندهای آن است.تاریخچه کاربرد فناوری اطلاعات در صنعت گردشگری از زمانی که حمل و نقل هوایی گسترش یافت فناوری های نوین ارتباطی نیز شکل گرفتند. سابقه فعالیت بازارهای الکترونیک به دهه ۱۹۶۰ بر می گردد، زمانی که شرکت‌های هواپیمایی آمریکایی سیستم‌های نگهداری جا را با هدف اعمال کنترل های ترافیکی مرتبط با مسافران مورد استفاده قرار دادند به این ترتیب سیستم های کامپیوتری برای ذخیره جا در صنعت هواپیمایی سبب تحولات گسترده و تعیین کننده در عرصه فعالیت های گردشگری شد.در ایران نیز با پیشرفت صنعت هواپیمایی و با تاسیس هواپیمایی ملی ایران (هما) تاثیر فناوری های نوین در صنعت گردشگری نمود پیدا کرد.

گردشگری مجازی (e-tourism) مقوله جالبی است که حداکثر دو دهه از پدید آمدن آن نمی گذرد. گردشگری مجازی، حضور در سرزمین دیجیتالی وب و مشاهده داده های صوتی، متنی و تصویری از دنیای فیزیکی پیرامون ما است. دور دنیا که در نوشته ژول ورن، نویسیده شهیر فرانسوی، در هشتاد روز امکان پذیر شد، امروز با ابر متن های اینترنتی، با یک کلیک امکان پذیر است. دور دنیا با یک کلیک، آرزویی بود که امروزه از مرحله آرزو به حقیقتی غیر قابل انکار مبدل شده است.  بااستفاده از سایت‌های کاخ موزه‌ها، اماکن باستانی جهان می توان به دنیایی اطلاعات متنی و تصویری از نمادهای تاریخ باستان دست یافت. برخی از پایگاه‌های دولتی در اینترنت، امروزه سیستم های دوربین شهری خود را به سرزمین دیجیتال نیز پیوند داده‌اند. با این دوربین ها می توانید شهرهای مختلف را به صورت زنده مشاهده کرده و حتی از آن ها عکس یادگاری بگیرید. خیلی از علاقمندان به بازدید از موزه های بزرگ جهان از هرمیتاژ مسکو تا لوور پاریس، از تارنماهای اینترنتی آن‌ها برای مشاهده اطلاعات استفاده می کنند. حتی رزرو بلیت هواپیما، هتل، مسابقات بین المللی ورزشی و جشنواره های فرهنگی هنری جهانی، امروز با رفتارهای سازمانی الکترونیکی همراه شده است.

فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) یکی از عناصر اساسی محیط بیرونی در صنعت گردشگری است که توسعه آن در سال‌های اخیر باعث نوآوری‌هایی در این صنعت شده است. واژه گردشگری الکترونیکی (E-Tourism) به معنای کاربرد کسب و کار الکترونیکی(E-Business) در مسافرت و گردشگری است و ۳ مجموعه متمایز مدیریت کسب و کار، نظام‌های اطلاعاتی و مدیریت و گردشگری را شامل می‌شود.کاربرد ICT در گردشگری را می‌توان به سه حوزه شبکه‌های داخلی (Internet)، شبکه‌های خارجی(Extranet) و اینترنت تفکیک کرد. کاربرد ICT در شبکه‌های داخلی صنایع گردشگری موجب افزایش کارایی و اثر بخشی می‌شود و در بخش‌های مختلف شرکت‌ها بکار می‌رود. از سوی دیگر، کاربرد ICT  در شبکه‌های داخلی و اینترنت موجب همبستگی قوی بین فعالیت‌های متفاوت واحدهای فعال در گردشگری شده است، به گونه‌ای که کاربرد ابزارهای ICT  به شکل( CRS) نظام ذخیره جا، (GDS) نظام توزیع جهانی و DMS (مدیریت مقصد) در صنایع حمل و نقل هوایی و هتل‌ها و خدمات مسافرتی از توسعه فراوانی برخوردار است.ابزار ICT منجر به تغییر روند گردشگری و ایجاد سازوکارهای جدید راهبردی و مدیریتی در این صنعت شده است. از جمله مهمترین استفاده‌های ICT در شرکت‌ها، تقویت یکپارچگی افقی و عمودی و کاهش عدم صرفه‌های مقیاس در شرکت‌های کوچک و متوسط گردشگری(SMTE) بوده است.

یکی از عالی ترین زمینه‌های اطلاع رسانی توان گردشگری یک کشور، استفاده از تارنماهای اینترنتی است. وب سایتها به دلیل ارزش اطلاع رسانی زیادی که در سرزمین دیجیتالی اینترنت با یک میلیارد کاربر با سواد دارند، فرصت خوبی برای معرفی چند زبانه و چند رسانه‌ای قابلیتهای گردشگری یک کشور است. در بین سایت های اطلاع رسانی مربوط به گردشگری یک کشور در وب، سایت های رسمی از اهمیت زیادی بر خوردارند. سایت‌های رسمی، سخنگو های دیجیتالی یک کشور در اینترنت هستند و هر چه این پایگاهها قوی تر، بروزتر و چند زبانه باشند، مخاطب پذیری آنها افزایش می یابد.در مقابل دیدگاه اول که فناوری اطلاعات را حرکتی همسو و تسهیل بخش در توسعه تجارت الکترونیکی و صنعت گردشگری می دانند و انجام اقداماتی مانند ذخیره جا و خرید خدمات مستقیم از طریق اینترنت را مورد توصیه و سفارش قرار می دهند عده ای معتقد هستند که دریافت خدمات از آژانسهای مسافرتی می تواند مطمئن تر از ذخیره جا با اتکا به اینترنت باشد. مثلا در خصوص مشکلاتی که ممکن است در سالن های ترانزیت یا در قسمت های کنترل گذرنامه به وجود آید نیاز به مشاور حقیقی و نه مجازی محسوس است.

غالبا مسافرانی که با هماهنگی آژانس‌های مسافرتی به مسافرت اقدام می‌کنند از اعتماد به نفس بیشتری برخوردارند و در مواجهه احتمالی با مشکلات، خود را در وضعیت بهتری می‌یابند. شاید این موضوع به دلیل ابعاد روانی تاثی از مراجعه و خرید مستقیم خدمات از یک آژانس مسافرتی است. در حالیکه خرید خدمات در اینترنت دارای ابعاد و اشکال مجازی است.
گردشگری مجازی، واقعیتی غیر قابل انکار است. وقتی ما به شهروند الکترونیک (e-citizen)  )، دولت الکترونیک (e-government  )، تجارت الکترونیک (e-commerce)، بانکداری الکترونیک (e-banking)، آموزش الکترونیک (e-learning) در قالب جامعه اطلاعاتی (information society) معتقدیم، باید زمینه های گردشگری مجازی (e - tourism) را نیز فراهم کنیم. گردشگری مجازی، دور دنیا با یک کلیک فقط نیست! گردشگری مجازی، ابزاری است که توسط آن، یک گردشگر بتواند در کم‌ترین زمان، با کم ترین امکانات، هزینه و دانش، ظرفیت های گردشگری یک کشور را شناسایی و با یک برنامه هدفمند و طرح هدایت گر، از سوی دولت و آژانس‌ها و مراکز مربوطه، به مکانی خاص مسافرت کند.

یکی از اساسی ترین نیازهای صنعت گردشگری موجود در کشورمان در برخورد با چالشهای تکنولوژیکی ورود و فعال کردن نظام های بهتر توزیع جهانی(S.D.G) با ورود و پیاده سازی استانداردهای جدید مدیریت روال گردش اطلاعات در نظامهای هتلداری و گردشگری است.همچنین سرمایه گذاری برای تولید و پیاده سازی پورتالهای تخصصی و دینامیک روی اینترنت، پیاده سازی نظامهای MIS در ساختار مدیریت داخلی و استفاده از نرم افزارهای مبتنی بر تحلیلهای حرفه‌ای و استانداردهای جدید و مدرن جهانی در ساختار داخلی صنعت هتلداری و شرکتها و موسسات از دیگر اقدامات موثر برای توسعه صنعت گردشگری کشور خواهد بود.طراحی و مدیریت تور و استفاده از روش‌های مدرن ارتباطی و اطلاعاتی بر اساس نظامهای گردش اطلاعات و عملیات زنجیره‌ای در صنعت هتلداری، زمینه سازی ورود و تعمیم کاربری تجهیزات مدرن سخت افزاری و الکترونیکی به ویژه در صنعت هتلداری نیز تاثیر بسزایی در این زمینه دارند.»

بهار نیوز