بازارچه‌ای که هر روز آب می‌رود

۱۰ مهر ماه سال ۱۳۹۵ نخستین بازارچه صنایع دستی پایتخت در بازار اودلاجان با حدود ۲۰ حجره‌ای که آماده و قابل واگذاری بود افتتاح شد و قرار بود این تعداد به حدود ۱۴۰ حجره افزایش پیدا کند. حالا دو سال از افتتاح این بازارچه می‌گذرد و تنها چند مغازه فعال صنایع دستی در آن مشغول به کار هستند.مسعود سلطانی‌فر ـ رییس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ـ در روز افتتاح این بازارچه به صرف مبلغ شش میلیارد تومان برای افتتاح فاز اول آن اشاره کرد که قرار است با همین رویکرد به بازسازی بخش‌های دیگر آن و حتی محله مسکونی اودلاجان ادامه پیدا کند.

تیرماه امسال نیز علی اصغر مونسان ـ رییس فعلی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ـ از این بازارچه بازدید و برپایی جمعه بازار فروش محصولات صنایع دستی و تبلیغات تلویزیونی را برای رونق فروش در این بازار پیشنهاد کرد. موضوعی که در حد یک پیشنهاد باقی ماند و برای عملی شدن آن هیچ برنامه‌ای اعلام نشده است.اما معدود کسبه باقی مانده بازارچه اودلاجان معتقدند دید و بازدید مسوولان دردی از آنها دوا نمی‌کند.

هیچکس بانی سرپرستی از اودلاجان نشد
الهام قادری ـ صاحب یکی از فروشگاه‌های صنایع دستی و تنها کافه بازارچه دائم صنایع دستی پایتخت ـ  درباره وضعیت آن به ایسنا، گفت: بازارچه صنایع دستی اودلاجان مثل یک نوزاد متولد شده و رها شده است. برای آنکه این نوزاد شکل بگیرد و متولد شود مسوولان و نهادها تلاش کردند اما زمانی که متولد شد هیچکس بانی سرپرستی از آن نشد و همه آن را رها کردند و هر کسی گفت به من مربوط نمی‌شود.او با بیان اینکه در حال حاضر برای هر کاری به هر کسی مراجعه می‌کنیم، می‌گوید در حیطه مسوولیت من نیست، افزود: برای مثال تصمیم گرفتیم برای معرفی کافه، تابلویی سر بازارچه نصب کنیم و برای این کار به شهرداری مراجعه کردیم که گفتند ارائه مجوز این کار به زیباسازی مربوط می‌شود، به زیباسازی مراجعه کردیم، گفتند به شهرداری مربوط می‌شود و ما در یک دور باطل سرگردان شده‌ایم.

قادری همچنین اضافه کرد: من می‌خواهم بِرند گالری و کافه‌ام را ثبت کنم اما بعد از پیگیری، می‌گویند چون بازارچه به نوعی دولتی و تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است، باید نامه‌ای بدهند که اسم آن مشکلی ندارد. سازمان می‌گوید نامه را باید اداره حقوقی بدهد، اداره حقوقی هم می‌گوید مگر من چه کاره‌ام که برای این کار نامه بدهم؟ اسم سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و شهرداری روی بازارچه است و از بخش خصوصی خارج شده و دولت هم هیچ مسوولیتی در قبال آن نمی‌پذیرد.

«همینه که هست»
این مدرس دانشگاه همچنین درباره مبلغ ۶ میلیارد تومانی که رییس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در روز افتتاحیه از آن صحبت کرد، چنین اظهار نظر کرد: این مبلغ به دو میلیارد تومان رسید. سال گذشته اعلام کردند که مدارکتان را ارائه کنید، به هر مغازه ۱۰۰ میلیون تومان وام می‌دهیم. من هم مدارک را ارائه کردم که بعد از مدتی برای وام تماس گرفتند. زمانی که دوباره مراجعه کردم گفتند این مبلغ به ۵۰ میلیون تومان رسیده است و وقتی اعتراض کردم، پاسخ دادند: «همینه که هست».

او با بیان اینکه اگر به ۱۲ مغازه هم این مبلغ وام را پرداخت کنند، باز هم کل مبلغ ۶۰۰ میلیون تومان می‌شود، اضافه کرد: با معاون صنایع دستی ـ خانم محمودیان ـ نیز صحبت کردم که اعلام کرد، صندوق کارآفرینی امید باید به هر مغازه‌ای ۱۰۰ میلیون تومان وام بدهد و حتما این موضوع را پیگیری می‌کند اما بعد از آن هرچه با او تماس گرفتم، دیگر پاسخگو نبود.قادری همچنین به شرایط پرداخت وام اشاره کرد و گفت: برای پرداخت وام ۵۰ میلیون تومان شرایط عجیبی گذاشته‌اند. باید یک کارمند دولت با حقوق ۶ میلیون و نیم به عنوان ضامن معرفی کنم. کدام کارمند دولت این مبلغ حقوق می‌گیرد؟! از طرفی می‌گویند باید به محضری مراجعه کنید که ما معرفی می‌کنیم و برای انجام کارها مبلغ دو میلیون و ۵۰۰ هزار تومان پرداخت کنید، زمانی هم که می‌گویم من محضری می‌شناسم که با مبلغ یک میلیون تومان هم این کار را انجام می‌دهد، نمی پذیرند! طوری برخورد می‌کنند که انگار می‌خواهند صدقه دهند.  

صاحب یکی از فروشگاه‌های صنایع دستی در بازارچه اودلاجان ادامه داد: زمانی که بازارچه افتتاح شد از اندیشه‌های بلند پروازانه صحبت کردند که تصمیم دارند از کاخ گلستان تا بازارچه را گلدان بچینند و فرش قرمز پهن کنند تا گردشگران خارجی به بازار بیایند، پس بازارچه حتما باید کافه هم داشته باشد زیرا گردشگر خارجی قهوه می‌خواهد و گفتند باید دستگاه قهوه ساز بخرم، من هم همه‌ این امکانات را به صورت اقساط تهیه کردم. حتی هنوز قسط دستگاه قهوه سازی که خریدم تمام نشده است اما یک گردشگر در این بازارچه نمی‌بینیم.او با بیان اینکه از سال گذشته تا کنون پنج کاسب، فروشگاه‌هایشان را جمع کردند و یکی از کاسب‌ها هم تصمیم دارد که جمع کند، اضافه کرد: در حال حاضر به صورت ظاهری ۱۲ فروشگاه صنایع دستی داریم اما در باطن حدود پنج فروشگاه در حوزه صنایع دستی فعالیت می‌کنند و مابقی برای آنکه معاف از مالیات شوند ویترین صنایع دستی دارند اما در واقع پلاستیک می‌فروشند.

 باید مالیات بر درآمد پرداخت شود نه مالیات بر در نیامد
قادری همچنین به مالیات فروشگاه‌ها اشاره و بیان کرد: قرار بود فروشگاه‌های صنایع دستی بازارچه تا سه سال معاف از مالیات باشند اما برای ما مالیات آمده است. از طرفی مالیات بر درآمد باید پرداخت شود نه مالیات به در نیامد! ما درآمدی نداریم که بخواهیم مالیات پرداخت کنیم.این ماه برای من مبلغ ۸۸۹۰۰۰ تومان قبض برق آمده است. من چه مشتری داشته باشم و چه نداشته باشم باید دستگاه قهوه ساز، یخچال و یخسازم به برق باشد. فکر می‌کنم اگر فروشگاه و کافه را تعطیل کنیم به صرفه‌تر باشد. ما فروش آنلاین هم داریم که درآمد آن هم صفر است.

محمد مختاری- یکی دیگر از صاحبان فروشگاه‌های صنایع دستی در این بازارچه- که از بازماندگان کاسبان اهل اصفهان است که همچنان در اودلاجان فعالیت می‌کند معتقد است باید برای این بازارچه تبلیغ شود.او که ماهانه دو میلیون تومان برای اجاره فروشگاهش در اودلاجان می‌پردازد، گفت: اوایل که بازارچه افتتاح شد، بیشتر صاحبان فروشگاه ها اصفهانی بودند اما بعد از مدتی بسیاری از آنها برگشتند و فکر می‌کنم در حال حاضر فقط  من و یکی دیگر از اصفهان در این بازارچه مانده‌ایم. من هم تصمیم گرفته بودم قبل از عید جمع کنم اما پیشنهاد دادند تا عید صبر کنم که پذیرفتم و بعد از آن هم مسوولان گفتند قول می‌دهیم شرایط خوب شود و بمانید که فعلا مانده‌ایم.

مختاری معتقد است برای بازارچه تبلیغات کافی وجود ندارد. دو هفته پیش از صندوق کارآفرینی امید به ما مراجعه کردند و گفتند می‌توانیم از اعتباراتی که برای بازارچه در نظر گرفته شده استفاده  کنیم و درخواست وام دهیم. فرمی هم پر کردند و گفتند سقف وام ۱۰۰ میلیون تومان است. بعد از مدتی اعلام کردند که به کدام شعبه مراجعه کنم. بعد از مراجعه، متوجه شدم شرایط سختی برای پرداخت در نظر گرفته‌اند که در کل قید دریافت وام را زدم.

وضعیت اقتصادی مهمترین دلیل رونق نگرفتن بازارچه
اما ابوالقاسم حیدری- مدیر اجرایی هیئت امنای بازارچه اودلاجان- معتقد است وضع اقتصادی کشور طوری نیست که صاحبان فروشگاه‌های صنایع دستی ماهی ۵ میلیون تومان فروش داشته باشند.  او با بیان اینکه وضعیت اقتصادی مردم مهمترین دلیل رونق نگرفتن نخستین بازارچه صنایع دستی پایتخت است، افزود: در وضعیت اقتصادی فعلی، صنایع دستی جایی در سبد اقتصادی مردم ندارد. اگر شرایطی به بوجود می‌آمد تا صنعتگران برای فعالیت در فروشگاه‌ها وارد عمل می‌شدند و فضایی مثل میدان امام اصفهان به وجود می آمد، وضعیت فرق می‌کرد اما متاسفانه صنعتگران ما توان مالی برای پرداخت اجاره حتی ماهی ۵۰۰ هزار تومان هم ندارند و می‌گویند اگر مغازه را رایگان در اختیار ما بگذارید برای فعالیت اقدام می‌کنیم اما مغازه‌ها هم مالک دارد.

مدیر اجرایی هیئت امنای بازارچه اودلاجان درباره مبلغ وامی که به کاسبان تعلق می‌گیرد نیز توضیح داد: پرداخت این وام سال گذشته تحقق پیدا نکرد زیرا نتوانستند اعتبار آن را تامین کنند. امسال هم که اعتبار آن تامین شد سقف ۵۰ میلیون تومان را در نظر گرفتند که صاحبان همه‌ی فروشگاه‌ها نیز فرم مربوط به آن را پُر کرده‌اند و باید ضامن‌هایشان را معرفی کنند تا بتوانند این مبلغ را دریافت کنند.

حیدری با بیان اینکه بودجه موسسه‌ای که از کاسبان بازارچه حمایت می‌کند تا سقف ۵۰ میلیون تومان است، افزود: زمانی که مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان مطرح شد، اعلام کردند اگر مغازه‌ای هیچی نداشته باشد برای قفسه بندی آن مبلغ ۳۰ میلیون تومان، برای پول پیش مغازه ۳۰ میلیون تومان و همین مبلغ هم به عنوان سرمایه در حال گردش پرداخت می‌شود تا یک نفر بتواند با ۱۰۰ میلیون تومان یک مغازه را پوشش دهد. مغازه‌های بازارچه همه قفسه بندی شده‌ هستند و داخل همه‌ی آنها هم جنس وجود دارد، فقط سرمایه در حال گردش به آنها تعلق می‌گیرد که  مبلغ آن هم ۳۰ میلیون تومان است.

او با بیان اینکه ما درخواست کردیم سقف وام را ۱۰۰ میلیون کنند، ادامه داد: اما گفتند چون شرایط کافی نداریم در نهایت می‌توانند مبلغ ۵۰ میلیون را به صورت وام پرداخت کنند. بحث این است اگر صاحبان فروشگاه‌ها مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان هم دریافت کنند، ترددی در بازارچه صورت نمی‌گیرد تا بازدهی وام داشته باشند. باید وامی در اختیار صاحبان فروشگاه قرار بگیرد تا آنها بتوانند مبلغ  را باز پرداخت کنند. از زمانی که بحث وام مطرح شده است حتی چرخی‌های بازار هم به من مراجعه می‌کنند و می‌گویند ما هم می‌توانیم این وام را دریافت کنیم؟مدیر اجرایی هیئت امنای بازارچه اودلاجان همچنین اظهار کرد: در حال حاضر بحث این است که بازارچه اودلاجان را به جمعه بازار تبدیل کنیم تا مردم بیشتری در آن تردد کنند. آقای مونسان هم در آخرین بازدید به این موضوع اشاره کرد اما به شکل عملی اتفاقی صورت نگرفته است و فقط به حرف ختم شد.  

حیدری درباره تعداد فروشگاه‌های صنایع دستی موجود در این بازارچه اعلام کرد: از سر خیابان ۱۵ خرداد تا سر حاجی‌ها ۲۸ مغازه وجود دارد که می‌تواند تا ۲۰۰ مغازه هم افزایش پیدا کند اما اتفاق خاصی برای بقیه فروشگاه‌ها نیفتاده است. درِ بخشی از مغازه‌ها نیز نصب شده و سقف آنها هم زده شده است اما هنوز کف سازی صورت نگرفته و برخی از آنها همچنان به حرفه سابق خود یعنی کیف فروشی در بازارچه مشغول هستند. اگر این مغازه‌ها هم به بازار اضافه شوند تعداد آنها به ۸۰ فروشگاه می‌رسد. در حال حاضر ۱۴ تا ۱۵ فروشگاه صنایع دستی در بازارچه وجود دارد.

او همچنین درباره تبلیغ برای بازارچه نیز اظهار کرد: به صنعتگر می‌گوییم بیا مغازه بگیر، جواب می‌دهد اینجا که فروش ندارد برای چه باید این کار را انجام دهم؟ به صاحب مغازه می‌گوییم اجاره نگیر پاسخ می‌دهد پس چه کار کنم؟ هر چقدر هم که ما کل ایران را برای بازدید از این بازارچه دعوت کنیم و مردم بیایند فروشگاه‌ها را تعطیل ببینند، هیچ اتفاقی نمی‌افتد. با چنین وضعیتی اگر بخواهیم برای بازارچه تبلیغ هم کنیم، تبلیغ منفی است. مغازه‌ها باید باز شودن سپس برای آن تبلیغ کنیم.

مدیر اجرایی هیئت امنای بازارچه اودلاجان درباره ۶ میلیارد تومانی که رییس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از آن در مراسم افتتاح بازارچه نام برده بود، نیز گفت: چنین مبلغی در کار نیست. ما از روز اول هم با آقای سطانی‌فر طرف نبودیم و او به عنوان بازدید کننده به اودلاجان دعوت شد و در مراسم افتتاحیه حضور پیدا کرد و چنین صحبت‌هایی حالت مانور مطبوعاتی داشت و برای بازارچه هم بازتابی نداشت که اگر داشت، وضعیت بازارچه این طور نبود.