چرا سینما با فوتبال سرسنگین است؟

 فوتبال به عنوان یکی از جذاب‌ترین رشته‌های ورزشی دنیا که میلیاردها طرفدار دارد، همیشه طعمه لذیذی برای ساخت آثار سینمایی به نظر آمده. اما با این وجود تعداد فیلم‌های شاخصی که با محوریت این ورزش ساخته شده به تعداد انگشت‌های دو دست هم شاید نرسد. بیشتر فیلم‌های فوتبالی جذاب تاکنون در قالب مستند ساخته شده‌اند؛ مستندهایی که بر پایه تصاویر آرشیوی و مصاحبه‌ها ساخته شده‌اند. مستند مارادونا به روایت کاستاریکا. مستند مسی. مستند ریوالدو. مستند منچستر. مستند زندگی بسیاری از اسطوره‌های فوتبال همچون لمپارد و جرارد و زیدان و بکهام و در کشور خودمان ناصر حجازی و فرشاد پیوس. اما در قالب فیلم داستانی، ماجرا متفاوت است.معروف‌ترین فیلم‌های فوتبالی در قالب سینمای داستانی «فرار به سوی پیروزی» به کارگردانی جان هیوستون، «چشم‌انداز طلایی» و «در جستجوی اریک» به کارگردانی کن لوچ، راز استادیوم آرسنال به کارگردانی تورولد دیکنسون که جزو اولین فیلم‌های فوتبال محور تاریخ سینما به حساب می‌آید، «گینگا» به کارگردانی توکا آلوز، هانک لوین و مارسلو ماکادو، «لعنتی یونایتد» به کارگردانی تام هوپر و چند فیلم دیگر است. فیلم‌هایی که علاوه بر پرداختن‌شان به فوتبال به معنای واقعی کلمه سینمایی هم هستند.

یعنی دراماتیزه شده‌اند و در مدیوم رسانه مقصد به خوبی جاافتاده‌اند. اما سایر فیلم‌ها چنین نیستند. مخاطب هنگام تماشای این آثار احساس می‌کند که فیلمساز به زور فوتبال را آورده مقابل دوربین. روح ندارد. نه فوتبال درست و حسابی دارد فیلم، نه واجد ویژگی‌های سینمایی است.دلایل زیادی را می‌توان برشمرد که چرا تاکنون سینما و فوتبال چنانکه باید و شاید روی پرده نقره‌ای به هم پیوند نخورده‌اندبا وجود اینکه ورزشی‌نویسان دنیا از سینما برای شرح و بسط نظریات‌شان استفاده می‌کنند، طراحان، بازیکنان و رخدادهای فوتبالی را در مقام مقایسه با شخصیت‌های سینمایی و پوسترهای فیلم‌ها قرار می‌دهند و بارها شاهد بوده‌ایم که تیتر روزنامه‌های ورزشی از اسم آثار سینمایی معروف بهره می‌برند.

یکی از دلایلی که آثار سینمایی فوتبالی رونق نگرفته، روی خوش نشان دادن هالیوود به این دسته از آثار است. هالیوود به عنوان مهم‌ترین پرچمدار صنعت فیلمسازی دنیا فیلم‌های ورزشی زیادی را هر ساله روانه سینماها می‌کند. اما هالیوود بیشتر تمرکزش روی ورزش‌های بومی کشور امریکاست. ورزش‌هایی که برای مردم ایالات متحده جذابیت دارند، مثل بوکس، فوتبال امریکایی یا همان راگبی و بسکتبال و کشتی‌کج. تک و توک می‌توان رشته‌های دیگری را نیز پیدا کرد، اما عمده تولیدات هالیوود همین چند رشته خاص است. طبیعتا وقتی کشوری که سینمایش از لحاظ امکانات و تکنیک از سایر کشورها جلوتر است، سرمایه‌گذاری مناسبی برای تهیه آثار فوتبالی نمی‌کند، پیشرفت چندانی هم صورت نمی‌گیرد، چرا که بیشتر کشورها در ساخت آثار سینمایی هیجان‌انگیز و عامه‌پسند از روی دست هالیوود کپی می‌کنند و اگر نمونه‌ای برای کپی نباشد، دست‌شان خالی می‌ماند.

از دیگر دلایلی که می‌توان برشمرد عدم آگاهی کارگردانان از مناسبات فوتبال به عنوان یک مخاطب حرفه‌ای است. یعنی فیلمسازانی که سراغ فوتبال می‌روند، هیچکدام‌شان مخاطب جدی فوتبال نبوده‌اند. فوتبال را زیست نکرده‌اند و از وسعت دنیای این رشته بی‌اطلاعند. نکته دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد تعداد بالای آدم‌های درگیر در زمین مسابقه فوتبال است. هماهنگی این افراد برای ضبط یک پلان، کار واقعا سختی است. برای اینکه همه‌چیز طبیعی به نظر برسد. مخاطب فیلم فوتبالی هزاران بازی فوتبال تماشا کرده و به محض اینکه یکی از بازیکنان حرکت اضافی انجام دهد یا توپ غیرمنطقی به حرکت در بیاید مچ کارگردان را می‌گیرد.در نهایت آخرین دلیل را می‌توان به زیبایی ذاتی فوتبال اختصاص داد. واقعیت این است که همه قصه‌ها، همه روایت‌ها و شخصیت‌ها، همه‌چیز می‌آیند به مدیوم سینما تا زیباتر شوند؛ تا جذاب‌تر شوند. قصه‌ها تبدیل به فیلم می‌شوند تا نظر مخاطب را بیشتر جذب کنند. سینما این کار را به خوبی انجام می‌دهد. از هر چیز دم‌دستی و پیش پا افتاده‌ای می‌تواند برای میخکوب کردن مخاطب استفاده کند. اما وقتی به فوتبال می‌رسد، خیلی مواقع نمی‌تواند چیز جدید و جذاب‌تری به آن اضافه کند چرا که فوتبال خودش هر آنچه را برای جذابیت لازم است به حد کمال دارد. بنابراین کار فیلمساز برای ساخت اثری فوتبال‌محور بسیار سخت می‌شود.