نشست شورای همکاری خلیج فارس

شورای همکاری خلیج فارس در ماه مه سال ۱۹۸۱، دو سال پس از پیروزی انقلاب در ایران و پس از آغاز جنگ میان ایران و عراق، متولد شد. عربستان سعودی، امارات عربی متحده، کویت، قطر، بحرین و عمان اعضای این سازمان هستند. پادشاهی‌های حاشیه جنوبی خلیج فارس، انقلاب ۱۳۵۷ ایران را تهدیدی جدی برای موجودیت خود تلقی می‌کرند. وضعیتی که گویا نزدیک به ۴ دهه بعد همچنان ادامه دارد.

کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس حدود ۵۰ میلیون نفر جمعیت دارند. شهروندان خارجی بیش از نیمی از این جمعیت را تشکیل می‌دهد.
در میان شش عضو شورای همکاری‌ تنها بحرین و کویت دارای پارلمان متشکل از نمایندگان منتخب هستند. در اکثر این کشورها فعالیت احزاب سیاسی یا ممنوع است و یا عملا موضوعیتی ندارد. در سال ۱۹۸۴ کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس یک نیروی نظامی زمینی با عنوان «سپر شبه جزیره» تشکیل دادند. این نیرو ناکارآمدی خود را در سال ۱۹۹۰ در برابر اشغال سه ساعته کویت از سوی عراق نشان داد. با این حال سربازان «سپر شبه جزیره» در سال ۲۰۱۱ و در اوج جریان موسوم به «بهار عربی» در بحرین تظاهرات گسترده معترضان شیعه در این کشور را سرکوب کردند.

اشغال پادشاهی کویت از سوی نیروهای نظامی «جمهوری عراق» در سال ۱۹۹۱ آغاز و با مداخله بی‌سابقه جهانی پایان یافت. وابستگی اعضای شورای همکاری خلیج فارس به نیروهای نظامی خارجی و به‌ویژه آمریکایی از آن زمان شکل جدی به خود گرفت. پایگاه پنجم نیروی دریایی آمریکا در بحرین قرار دارد.
شورای همکاری خلیج فارس نوعی سیاست همبستگی اقتصادی، مانند اتحادیه اروپا را در پیش گرفته است: اتحاد گمرکی، بازار مشترک، واحد پول و بانک مرکزی واحد؛ با این حال هیچکدام از این تصمیم‌ها اجرایی نشده است. شورای همکاری خلیج فارس به عبور و مرور آزادانه اتباع و سرمایه‌های کشورهای عضو احترام می‌گذارد. این مدل طبیعتا از پیمان شنگن اروپا الگو گرفته است.

کشورهای شورای همکاری خلیج فارس اقتصادهای ثروتمند وابسته به نفت دارند. به جز عمان و اخیرا قطر، بقیه اعضا از کشورهای بسیار تاثیرگذار اوپک هستند. عربستان و امارات متحده عربی ۷۵ درصد اقصاد را در این منطقه را کنترل می‌کنند. از سال ۲۰۱۸ و پس از کاهش شدید قیمت نفت در بازارهای جهانی، ریاض و ابوظبی برای نخستین بار در تاریخ منطقه، مالیات بر ارزش افزوده را برای کالا و خدمات وضع کردند. بنا به آمارهای صندوق بین‌المللی پول، اقتصاد کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در سال ۲۰۱۸، ۲/۴ دهم درصد رشد داشته است. این رقم برای سال ۲۰۱۹، سه درصد پیش‌بینی می‌شود.

نظام سیاسی بسته، ایران، اسرائیل و قطر
حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه مورد ادعای امارات متحده عربی، رقابت تهران و ریاض برای تحمیل رهبری بر منطقه، جنگ‌های مغلوبه در یمن و سوریه، هراس از گسترش جریان‌های اسلام‌گرای افراطی در برابر اسلام‌گرایی محافظه‌کارانه حاکم و تنظیم رابطه با قطر چالش‌های امنیتی اصلی شورای همکاری خلیج فارس به شمار می‌روند. عربستان و متحدانش تلاش می‌کنند با عادی‌سازی روابط با اسرائیل، به گسترش نفوذ ایران در منطقه پایان دهند. با این حال تحریم و محاصره قطر، کاهش خدمات اجتماعی و اخذ مالیات از شهروندان، رسوایی قتل جمال خاشقجی و همینطور جنگ یمن، کارکرد این سازمان عرب زبان منطقه‌ای را دست‌کم برای ماه‌های آینده، با مشکل مواجه می‌کند.