هاشمی‌شاهرودی در طول عمر 70 ساله خود، سمت‌های مهمی چون ریاست مجلس اعلای عراق و ریاست قوه قضاییه را برعهده داشت. او در سال‌های اخیر هم عهده‌دار پست‌های مهمی بوده است. ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام، هیأت عالی حل اختلاف و تنظیم قوای سه‌گانه، عضویت در شورای نگهبان و مجلس خبرگان رهبری و همچنین ریاست دایره‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع) و ریاست دانشگاه عدالت از سمت‌هایی است که آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی تا پایان عمر عهده‌دار آنان بود. البته در کنار این موارد، کرسی تدریس فقه و اصول او در قامت فقیه و استاد حوزه علمیه قم بود که این کرسی به راحتی پر نخواهدشد.

**جانشینی در مجمع تشخیص
بعد از درگذشت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی، کرسی او در مجمع تشخیص مصلحت نظام به سید محمود هاشمی‌شاهرودی سپرده شد. با این حال، هاشمی‌شاهرودی چندان نتوانست جلسات این نهاد مهم حکومتی را اداره کند. اوایل سال 96 قبل از اینکه از سوی رهبر معظم انقلاب به‌عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شود، به دلیل بیماری در بیمارستان بقیة‌الله تهران بستری شد.

پزشک معالجش دلیل جراحی او را «بیماری گوارشی نسبتاً شایع» عنوان کرده بود. بیماری‌اش در ماه‌های پایانی سال گذشته در حالی که ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را عهده‌دار شده بود، شدت گرفت تا جایی که برای درمان راهی کشور آلمان شد. آیت‌‌الله هاشمی‌شاهرودی طی این مدت در معدود جلسات مجمع توانست حاضر شود و در غیاب او محمدعلی موحدی‌کرمانی جلسات را اداره می‌کرد. جلسه آخر مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز به درخواست محسن رضایی با ریاست احمد جنتی برگزار شده بود. حالا پس از فوت هاشمی‌شاهرودی، اعضای مجمع می‌گویند هنوز گمانه‌زنی درباره جانشینی مرحوم هاشمی‌شاهرودی در مجمع مطرح نیست. احمد توکلی و غلامرضا مصباحی مقدم به ایرناپلاس گفته‌اند فعلاً بحثی در این باره وجود ندارد.

**صندلی خالی آیت‌الله در شورای نگهبان
آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی با فوت محمد محمدی‌گیلانی در سال 73، به جمع فقهای دوره سوم شورای نگهبان می‌پیوندد. حضور او در شورای نگهبان در دوره چهارم شورای نگهبان نیز ادامه می‌یابد و در همان دوره چهارم، هاشمی‌شاهرودی و محمد یزدی با حکم رهبری انقلاب، صندلی‌های خود را در شورای نگهبان و قوه قضاییه جا‌به‌جا می‌کنند. هاشمی‌شاهرودی به دستگاه قضا می‌رود و یزدی به شورای نگهبان بازمی‌گردد.

دوری آیت‌الله از شورای نگهبان ده سال طول می‌کشد و دوباره با حکم رهبری انقلاب بار دیگر به عضویت شورای نگهبان درمی‌آید. هاشمی‌شاهرودی تا پایان عمر در این سمت باقی ماند. به گفته نجات‌الله ابراهیمیان، عضو حقوقدان شورای نگهبان،‌ آیت‌الله شاهرودی در یک سال اخیر عمرش که بیماری‌اش شدت گرفته بود، نمی‌توانست در جلسات شورای نگهبان شرکت کند. حالا صندلی آیت‌الله در شورای نگهبان هم خالی شده و در انتظار جانشین است. با افزایش گمانه‌زنی‌ها مبنی‌بر ریاست سیدابراهیم رئیسی بر قوه قضاییه، انتصاب صادق آملی‌لاریجانی به‌عنوان جانشین سیدمحمود هاشمی‌شاهرودی در شورای نگهبان دور از انتظار نیست. این گمانه، بیشتر بر این اساس است که آیت‌الله صادق آملی‌لاریجانی قبل از ریاست بر دستگاه قضا به‌عنوان فقیه عضو شورای نگهبان بود.

**هیأت عالی حل اختلاف قوا بدون رئیس
هیأت حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‌گانه در سال 90 و همزمان با بالا گرفتن اختلافات محمود احمدی‌نژاد، رئیس دولت‌‌های نهم و دهم با مجلس از یک سو و قوه قضاییه از سوی دیگر تشکیل می‌شود. اعضای این هیأت که پنج عضو دارد از سوی رهبر انقلاب انتخاب می‌شوند. در حکمی که سوم مرداد سال 90 بدین منظور صادر شد، سید محمود هاشمی‌شاهرودی به ریاست این هیأت و سیدمحمدحسن ابوترابی، سیدمرتضی نبوی، عباسعلی کدخدایی و سیدصمد موسوی خوشدل به‌عنوان اعضای آن برای یک دوره پنج‌ساله انتخاب می‌شوند. این حکم در سال 95 برای یک دوره 5 ساله دیگر تمدید می‌شود. بیشتر از دو سال به پایان دوره دوم هیأت حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‌گانه باقی مانده است و از این رو احتمالاً باید منتظر ماند تا فرد جدیدی به ریاست این هیأت برسد.

**انتخابی برای نائب رئیسی مجلس خبرگان رهبری
آیت‌الله سیدمحمود هاشمی‌شاهرودی از دور سوم تا دور پنجم مجلس خبرگان رهبری با رأی مردم استان خراسان رضوی عضو این مجلس بود. او در انتخابات اسفند ماه سال گذشته هیأت رئیسه مجلس خبرگان رهبری هم شرکت کرد و با 72 رأی نایب‌رئیس اول این مجلس شد. اجلاسیه آینده مجلس خبرگان رهبری 21 و 22 اسفند ماه برگزار و تکلیف هیأت رئیسه این مجلس و جانشینی مرحوم هاشمی‌شاهرودی نیز تعیین می‌شود. اما صندلی مخصوص به او در صحن مجلس خبرگان رهبری تا انتخابات میان‌دوره این مجلس که با انتخابات یازدهمین دور مجلس شورای اسلامی برگزار می‌شود خالی خواهد ماند.

**دانشگاه عدالت و دایره‌المعارف فقه اسلامی
رهبر انقلاب طی حکمی در بهمن‌ماه سال 69 سیدمحمود هاشمی شاهرودی را مسئول تأسیس مؤسسه دایره‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت‌(ع) کردند . تدوین مجموعه‌ای کامل به‌صورت دائره‌المعارف، تحقیق و چاپ و نشر منابع مهم فقهی، انتشار مجلات تخصصی در زمینه‌های فقهی و مطابق با نیازهای روز جامعه اسلامی و همچنین انتشار کتب و مقالات به زبان‌های رایج دنیا به‌منظور معرفی مذهب شیعه نیز از اهداف تأسیس این موسسه مشخص شده و آیت‌الله شاهرودی تا پایان عمر ریاست این نهاد را بر عهده داشت. از سوی دیگر، آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی، در سال 91 تأسیس «دانشگاه عدالت» را که دانشگاهی است غیر دولتی و غیرانتفاعی، با هدف احیای فرهنگ و تمدن اسلامی – ایرانی، به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رساند. او ریاست هیأت مؤسس و هیأت امنای این دانشگاه را نیز تا پایان عمر بر عهده داشت. این دو سمت ریاستی نیز با درگذشت آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی خالی مانده‌اند و منتظر تعیین تکلیف هستند.
گزارش از زینب نورانیان

بهار نیوز