در فضایی که شبکه‌های اجتماعی به بهانه وجود برخی مطالب و صفحاتی که غیرقانونی هستند و در تضاد با عرف و منافع ملی هستند، فیلتر شده‌اند، اینستاگرام در دسترس‌ترین و ساده‌ترین فضا برای گردهمایی کاربران فارسی‌زبان شده است.اینستاگرام کاربری‌های مختلفی دارد و در این فضا نیز مانند هر فضای دیگری، امکان وجود برخی از مطالب خلاف عرف و قانون وجود دارد.برای مثال همین چند وقت پیش پستی که خلاف اخلاق بود و در آن تصاویری از کودک‌آزاری توسط یک خبرنگار ایرانی منتشر شده بود، توسط صاحبان این شبکه مجازی حذف شد. خود اینستاگرام مکانیزم‌هایی برای پالایش تصاویر و مطالب در تضاد با اخلاق و عرف بین‌الملل دارد.

اینستاگرام، فضایی برای زندگی روزمره
کاربری اصلی این شبکه اجتماعی اشتراک گذاشتن زندگی روزمره افراد است و امکانات طراحی شده برای این نرم‌افزار در خدمت نمایش دادن محیط و فضای زندگی افراد است. کاربران زیادی در ایران از این امکانات به‌خوبی استفاده می‌کنند.البته اینستاگرام در ایران کاربری‌های دیگری نیز پیدا کرده است؛ صفحات سیاسی و حزبی، صفحات مدلینگ و فشن، صفحات شرکت‌ها و استارتاپ‌ها، صفحات رسانه‌های عمومی و رسمی، صفحات چهره‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، صفحات طنز و سرگرمی و... از کاربری‌ها مختلف اینستاگرام در ایران هستند.

از بین رفتن فرصت برخی از کسب‌وکارها
در این میان برخی از صفحات به کسب‌وکارهای کوچک و استارتاپ‌ها کمک می‌کند تا مخاطبان خود را پیدا کنند و از این راه، کسب درآمد کنند. این نوع از کسب درآمدها در تلگرام نیز وجود داشت و به‌واسطه آن، برخی افراد درآمدهای کوچکی برای خود ایجاد کرده بودند. با فیلتر شدن تلگرام، بخشی از این کسب‌وکارها هم به فضای اینستاگرام آمد. این کسب‌و کارها با مسدود شدن اینستاگرام فرصت موجود را از دست می‌دهند و نارضایتی جدیدی به‌وجود خواهد آمد.

بسته‌های اینترنتی بدون امکان اتصال به اینستاگرام
هفته گذشته نامه‌ای از سوی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنت منتشر شده است که در آن تأکید شده است برای حفاظت از حریم خانواده‌ها و حمایت از محتوای داخلی، بسته‌های اینترنتی بدون امکان اتصال به اینستاگرام ارائه دهند.با انتشار این نامه، افکار عمومی به فیلترینگ این شبکه اجتماعی حساسیت نشان داد و سید جمال هادیان، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در توییتی چنین واکنش نشان داد: «ماجرا به ابلاغیه مرکز ملی فضای مجازی بازمی‌گردد، ارتباطی با فیلتر هم ندارد. خواسته‌اند این امکان فراهم گردد تا اگر خانواده‌ای بسته اینترنتی بدون اینستاگرام بخواهد، امکانش فراهم باشد.»

واکنش وزیر به ابلاغیه بسته‌های اینترنتی
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در توییتی خبر از جلسه‌ای با متخصصان برای بررسی ابلاغیه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و اصلاح این ابلاغیه داد. «در جلسه‌ای که با متخصصان بخش ارتباطات داشتم، نظرشان بر این بود که این ابلاغیه سازمان تنظیم عملاً بی‌فایده است. چرا که اولاً باعث ترویج بیشتر فیلترشکن‌ها می‌شود، ثانیاً هدف، از طریق ترویج نرم‌افزارهای مدیریت والدین بهتر محقق می‌شود. نظر درستی بود و لازم است این ابلاغیه اصلاح شود.»

بخشی از جامعه، خواهان فیلترینگ اینستاگرام
از طرفی جواد جاویدنیا، سرپرست معاونت امور فضای مجازی دادستانی کل کشور از خواست برخی اقشار برای فیلترینگ اینستاگرام خبر داده است: «بسیاری از علما و اساتید دانشگاه و دانشجویان هر کدام با استدلال خود، خواهان فیلترینگ این نرم‌افزار هستند. حتی برخی تمام مسئولان فضای مجازی کشور را که هر کدام به نحوی در این فضا نقش دارند به خاطر عدم جلوگیری و برخورد با این پدیده مسئول گمراهی تک‌تک افراد جامعه و به‌ویژه کودکان و نوجوانان می‌دانند و بی‌غیرت خطاب می‌کنند و حق هم دارند.من به‌عنوان مسئول نظام اسلامی بر صندلی خود تکیه داده‌ام و می‌بینم که چه فجایعی در این شبکه در حال وقوع است و اقدامی که می‌توانم انجام دهم را انجام ندهم و به جای وظایف شرعی و قانونی ملاحظات سیاسی را بهانه کنم، آیا خداوند متعال و شهدا از من خواهند پذیرفت؟ اگر واقعاً چنین است باید مسئولیتم را رها کنم و در خانه بنشینم تا حداقل پاسخی داشته باشم که مسئول نبودم.»

فیلترینگ جدی‌تر خواهد شد
امیر ناظمی، معاون وزیر و رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران نیز در مورد فیلترینگ اینستاگرام اظهار نظر کرده و در توییتر خود نوشته است: «با توجه به اعلام پایان فرصت مستقل شدن هاتگرام و طلاگرام تا آخر آذر ماه از پیام‌رسان تلگرام، نتیجه‌گیری می‌کنم که شاهد اختلالاتی برای جدی شدن فیلترینگ باشیم. فیلترینگ طی روزهای آینده سخت‌تر خواهد شد و ما هم در این موضوع نقشی نداریم. من فقط اطلاع‌رسانی می‌کنم.»وی در مورد گمانه‌زنی‌ها و حواشی فیلترینگ اینستاگرام گفت: «هنوز این موضوع به تصویب مراجع مربوطه نرسیده است، اما یک عده به‌شدت دنبال این اتفاق هستند.»

نگرانی از آینده شبکه‌های اجتماعی در ایران
با توجه به اتفاقات رخ داده در مورد فیلترینگ، کاربران شبکه‌های اجتماعی باید نگران آینده اینستاگرام نیز باشند. هرچند نقدهای متعددی به این شبکه اجتماعی و نحوه استفاده‌ از آن در ایران وجود دارد، اما دسترسی به آن برای کاربران ایرانی اهمیت دارد. توسعه فیلترشکن‌ها در بین کاربران برای دسترسی به این شبکه‌ها، متأسفانه راه دسترسی به برخی از سایت‌های غیراخلاقی را نیز هموار کرده است.کارنامه مسدود شدن دسترسی به تلگرام و توییتر نشان دهنده آن است که کاربران عمومی در ایران، آنها را ترک نکرده‌اند و با مشقت فراوان تلاش می‌کنند از آنها استفاده کنند. حضور پررنگ کاربران ایرانی در توییتر و تلگرام به‌قدری اهمیت پیدا کرده است که بخشی از نیروهای ارزشی نیز خود را به این شبکه‌ها متصل می‌کنند تا از فضای اجتماعی عقب نمانند. دنبال کردن صفحات و هشتگ‌های توییتر یا بازگشت رسانه‌هایی همچون فارس به تلگرام نشان‌دهنده پروژه شکست خورده فیلترینگ این فضاهاست.

هوشمندسازی اتصال به شبکه‌های اجتماعی
در شرایط موجود، مسدود کردن شبکه‌های اجتماعی ساده‌ترین راه برای کنترل آنهاست و بیش از آنکه مؤثر باشد، با واکنش‌های اجتماعی همراه خواهد بود. فشار بخشی از اقشار جامعه برای از دسترس خارج کردن این شبکه‌ها نیز چندان مورد پذیرش افکار عمومی نخواهد بود. به نظر، پالایش این شبکه‌ها با توجه به قوانین اخلاقی و عرف جامعه، ساده‌ترین راهکار مقابله با آسیب‌های آنهاست.

بهار نیوز