تراز دریاچه ارومیه 20 متر دیگر کاهش یافت

علیرضا دائمی امروز در همایش نجات دریاچه ارومیه با ارائه گزارش شرایط دریاچه، اظها کرد: درشرایط نرمال عمق دریاچه 4.5 متر، سطح دریاچه 5320 کیلومتر مربع و غلظت نمک 240 گرم در لیتر است درحالی که اکنون غلظت نمک 400 گرم در لیتر و عمق دریاچه کمتر از یک متر شده است. به گفته وی از سال 1971 منطقه دریاچه ارومیه، پارک ملی و سایت رامسر از سال 1975 شناسایی شد؛ دریاچه ارومیه جزو مرتفع‌ترین دریاچه‌های دنیاست.معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو با اشاره به وضعیت بارش‌ها در حوزه ارومیه گفت: در منطقه دریاچه ارومیه میزان بارش 250 تا هزار میلیمتر و به طور متوسط 380 میلیمتر است این درحالی است که در 16 سال اخیر میزان بارش به 315 میلیمتر رسیده است.

دائمی با اشاره به این‌که میزان شورآبه در دریاچه ارومیه 11 میلیارد متر مکعب است، افزود: میزان بارندگی درحوزه دریاچه ارومیه در سال آبی 92-91 معادل 237 میلیمتر، در سال آبی 91-90 معادل 205 میلیمتر و در دراز مدت 242 میلیمتر بوده است. وی با اشاره به کاهش 16 درصدی بارندگی نسبت به سال گذشته و با بیان این‌که میزان بارندگی حوضه دریاچه ارومیه نسبت به متوسط درازمدت دو درصد و حجم روان‌آب‌ها 46 درصد کاهش پیدا کرده است، اظهار کرد: فاجعه زیست‌محیطی دریاچه ارومیه در کل کشور نیز رخ داده است اما با وجود بسته‌بودن حوزه ارومیه، دریاچه رو به خشک‌شدن رفته است.

معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو ادامه داد: در حوزه کرخه نیز چنین شرایطی دیده می‌شود و میزان روان‌آب‌ها 46 درصد کاهش پیدا کرده است. دائمی با اشاره به این‌که از نظر تغییر اقلیم درحال حاضر در بدترین شرایط در صد سال اخیر هستیم، گفت: در سال 1374 تراز دریاچه ارومیه از شرایط طبیعی خارج شده و افزایش پیدا کرده بود اما به طور کلی در 100 سال اخیر تراز دریاچه ارومیه از 1387 به 1270.60 سانتی متر رسیده است.وی با اشاره به این‌که مشکل کاهش آب دریاچه از سال 78 شروع و در سال 80 مطرح شد، اظهار کرد: سازمان حفاظت حیط زیست و وزارت نیرو با استفاده از کارشناسان داخلی و خارجی مسئله را بررسی کردند اما با وجود همه تلاش‌ها سالانه 25 تا 30 سانتی‌متر از تراز دریاچه کاسته شد.

معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو با اشاره به سدهای مخزنی حوزه ارومیه نیز گفت: مهمترین سدها، سدهای بوکان و مهاباد هستند که بیشترین مخازن را دارند اما مخزن این سدها نیز در حال حاضر 52 و 30 درصد آب دارند. بنابراین دراین بخش با کمبود آب مواجه هستیم.دائمی با اشاره به انتشار بیش از 100 جلد کتاب درباره دریاچه ارومیه و مطالعات بسیاری که صورت گرفته بر لزوم تدوین نقشه راه تاکید کرد و گفت: حدود شش میلیون نفر در حوزه دریاچه ارومیه هستند که از آب استفاده می‌کنند. از سوی دیگر 12 رودخانه در تامین 95 درصد آب دریاچه ارومیه نقش دارند از جمله زرینه رود و سیمینه رود که به ترتیب 41 و 11 درصد آب شیرین دریاچه را تامین می‌کنند. همچنین رودخانه آجی چای نیز 10 درصد آب دریاچه را تشکیل می‌دهد که آب تلخ است و نمک زیادی دارد.

سهم مصرف را از محیط زیست جدا کنیم
وی با اشاره به این‌که در وزارت نیرو و محیط زیست سهم مصرف از سهم محیط زیست جدا می‌شود، گفت: در آذربایجان غربی دو میلیارد متر مکعب آب است که 1.8 میلیارد متر مکعب سهم دریاچه است در حالی که یک میلیارد متر مکعب آب مصرف می‌شود. معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو ادامه داد: به طور کلی در حوزه دریاچه ارومیه میزان آب‌های تجدیدشونده 6.8 میلیارد متر مکعب است که 3.1 میلیارد سهم رودخانه و 3.7 میلیارد متر مکعب سهم مصرف در نظر گرفته می‌شود. دائمی با اشاره به این‌که 2.5 میلیارد متر مکعب مخزن قابل تنظیم در حوزه دریاچه ارومیه وجود دارد که 1.7 میلیارد متر مکعب آب دارند، گفت: تعداد زیادی سد نیز در منطقه در دست مطالعه و اجرا است که میزان بزرگی از مخازن را تعریف می‌کند.

وی با اشاره به این‌که دشت‌های حوزه دریاچه ارومیه دشت‌های ممنوعه هستند، اظهار کرد: از این دشت‌ها نباید آب زیرزمینی برداشت شود در حالی که 24 هزار چاه غیر مجاز در یکی دو سال اخیر با وجود افزایش خشکسالی حفر شده است. معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو با اشاره به دو برابر شدن مصرف آب نیز گفت: در گذشته 158 هزار هکتار اراضی کشاورزی در منطقه بود درحالی که در سال 90 میزان این اراضی به 450 هزار هکتار رسیده است؛ بنابراین شاهد افزایش 300 هزار هکتاری اراضی کشاورزی هستیم.دائمی تصریح کرد: در گذشته کمتر از دو میلیارد متر مکعب آب در بخش کشاورزی درحوزه دریاچه ارومیه مصرف می‌شد اما امروزه میزان مصرف به پنج میلیارد متر مکعب رسیده است.

وی با اشاره به عوامل موثر بر کاهش ذخیره آبی دریاچه ارومیه اظهار کرد: کاهش نزولات جوی، گرم شدن دو درجه‌ای حوزه، افزایش میزان تبخیر آب تا مقدار یک متر در سال، برداشت غیر مجاز از آب‌ها، توسعه کشاورزی، کم بودن راندمان آب در بخش کشاورزی و صنعت، نوع الگوی کشت به گونه‌ای که پر مصرف‌ترین محصولات در منطقه کشت می‌شوند، احداث میان‌گذر دریاچه ارومیه و توسعه سازه‌های هیدرولیکی که خوشبختانه براساس دستور شورای عالی آب متوقف شدند عواملی هستند که بر کاهش ذخیره‌ آبی تاثیرگذار بودند.

درست اجرا نشدن پروژه‌ها به دلیل تخصیص نیافتن اعتبارات کافی
معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو با اشاره به این‌که ایجاد برنامه جامع مدیریت حوزه، تعریف 24 طرح نجات دریاچه و تصمیم به تخصیص اعتبارات مورد نیاز در گذشته گفت: بخش عمده‌ای از اعتبارات در اختیار دستگاه‌ها نگرفت و طبعا طرح‌ها به درستی انجام نشد. دائمی با اشاره به طرح لایروبی رودخانه‌ها که کامل انجام نشد، افزود: گفت: در دریاچه ارومیه حدود چهار متر رسوب گذاری شده کف دریاچه بالا آمده است بنابراین هر چه آب رها می‌شود قبل از رسیدن به پهنای دریاچه تبخیر می‌شود. وی با بیان این‌که خوشبختانه تالاب‌های اطراف حوزه دریاچه ارومیه حفظ شده‌اند، ادامه داد: راهکارهای پیشنهادی برای نجات دریاچه ارومیه در 16 موضوع مطرح هستند که اولین بحث مربوط به اجرای مدیریت به هم پیوسته است.

معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو با اشاره به دیگر راهکارهای مطرح گفت: کاهش برداشت از آب‌های زیرزمینی، استفاده از روش کم آبیاری، مدیریت بهینه مصرف، جلوگیری از توسعه بی رویه کشاورزی، انسداد چاه‌های غیر مجاز، جلوگیری از ساخت سدها و اعمال مدیریت به هم پیوسته و حکمرانی آب از راهکارهای مطرح موجود هستند. دائمی با اشاره به این‌که تولید محصول در حوزه دریاچه ارومیه از دو میلیون تن به 8.5 میلیون تن افزایش پیدا کرده و اقلیم نیز همزمان تغییر کرده است، اظهار کرد: تاسیسات آب در منطقه با نگاه نقطه‌ای بود و نظرهای غیر کارشناسی اعمال شده است.

وی با اشاره به این‌که جمع بندی تصمیمات کارگروه مشترک نجات دریاچه ارومیه به 15 مهر ماه موکول شده است، گفت: در حال حاضر طرح‌های مطرح، بازگشایی مسیر آبراهه‌های ورودی به دریاچه و تالاب‌های جنوبی دریاچه و تسهیل در انتقال آب به دریاچه، ساماندهی چاه‌های حوزه آبریز دریاچه و نصب کنتور هوشمند، جلوگیری از برداشت‌، مدیریت نهاده‌های کشاورزی درحوزه با توجه به محدودیت‌ منابع آب، انتقال آب به جزایر و تالاب‌های حاشیه‌ دریاچه ارومیه از سد حسنلو، تقسیم بندی دریاچه و ‌تامین اعتبار مورد نیاز و تسریع در انتقال آب در طرح انتقال آب از رودخانه زاب به حوزه آبریز دریاچه ارومیه هستند. معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو در پایان خاطرنشان کرد: به خاطر برداشت‌های غیر مجاز آب تراز دریاچه بیش از 20 متر کاهش یافته است.