کتایون لامع زاده

در میان این اما، گفت‌و‌گوی حمید‌رضا آصفی سخنگوی سابق وزارت ‌امور خارجه با خبرگزاری فارس بازتاب گسترده‌ای میان منتقدان ظریف پیدا کرده است. فقط چند جمله کلیدی از این گفت‌وگوی 4 هزار کلمه‌ای برجسته و بازنشر شده است. آصفی در میانه سخنانش از ترامپ انتقاد می‌کند و می‌گوید: «یک مدل مسخره‌ای از دیپلماسی که توسط آقای ترامپ بکار گرفته می‌شود، دیپلماسی توییتری است... وقتی شما همینطور ارتجالی و بداهتا توییت می‌زنید و پشت آن فکری وجود ندارد، ناچار می‌شوید که دائم موضع خود را عوض کنید».

خبرنگار بلافاصله بحث توییت‌های محمد جواد ظریف را به میان می‌کشد و می‌پرسد: «وزیر خارجه کشور ما هم در توییتر فعال است» آصفی پاسخ می‌دهد: «من در کل خیلی زیاد با توییت کردن در حوزه دیپلماسی موافق نیستم».  در ادامه مصاحبه به نظرتان می‌آید که سخنان آصفی ارتباطی با ظریف ندارد‌، می‌گوید «ببینید خانم مرکل چقدر توییت می‌کند؟ وزیر خارجه آلمان چقدر توییت می‌کند؟ مکرون چقدر توییت می‌کند؟ توییت کردن یک حدی دارد. وقتی از حد خود بگذرد هم اثر خود را از دست می‌دهد و هم نشان می‌دهد که مواضع شما پشتوانه سیاسی ندارد.» این موضع از آن جهت عجیب است که بعید می‌دانیم این دیپلمات کهنه کار و همکار سابق ظریف، نداند که هر توییت وزیر امور خارجه ایران حاصل چند ساعت فکر و مشاوره با کارشناسان است. با این حال، در تنظیم مصاحبه، جملات آصفی همچون دانه‌های تسبیح در کنار هم قرار گرفت تا رشته جدید انتقاد از رییس دستگاه دیپلماسی را شکل دهد، رشته‌ای که لزوما همه مهره‌های آن از جناح منتقد دولت نیستند و حامیان را هم در بر می‌گیرد.

**انتقاد از دستگاه دیپلماسی به لحاظ استفاده از فضای مجازی
از دیگر سو، حامیان دولت و اهالی رسانه هم نقدهایی به لحاظ استفاده از فضای مجازی به وزارت امور خارجه دارند، اما زاویه دیدشان با آصفی متفاوت است. به اعتقاد اهالی رسانه، اگر انتقادی به دیپلمات های ارشد ایران وارد باشد به جهت «کم کاری» در فضای مجازی است. آنها آنقدر از این فضا دوری کرده‌اند که اگر همین الان هم دست به کار شوند، مدتی طول می‌کشد تا فاصله‌شان را با دیپلماسی روز دنیا کم کنند. شاید حاشیه‌های فضای مجازی در ایران و بیم از این فضا و ابزار نو‌، دیپلمات‌ها را که ذاتا محافظه‌کار هستند به سمت تفریط کشانده است. 

برای آنکه بدانیم ما کجا هستیم و سران اروپا که آصفی به آنها اشاره کرده کجا هستند، نگاهی انداخته‌ایم به آمار پیام‌های برخی سران اروپایی در فضای مجازی و این اعداد را با عملکرد محمد جواد ظریف مقایسه کرده‌ایم. ترزا می نخست وزیر انگلیس در سال2016 به توییتر پیوسته و در همین مدت هزار و 354 توییت زده است. به طور خاص، در ده روز ( 11 تا 21 ژانویه) اخیر12 توییت زده و دو پست اینستاگرامی گذاشته است.

امانوئل مکرون رییس جمهورفرانسه در سال 2013 به توییتر پیوسته و تاکنون هفت هزار و 855 توییت داشته که 13 توییت آن مربوط به ده روز اخیر بوده است. دو پست اینستاگرامی هم داشته است. تعداد پست های اینستاگرامی آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان در این ده روز 7 عدد بوده است. هایکو ماس وزیر خارجه آلمان از سال 2009 که به توییتر پیوسته تاکنون پنج هزار و 194 توییت زده که 21 توییت آن در ده روز ا خیر ارسال شده است. 13 پست اینستاگرام هم داشته که البته این آمار 'استوری ' بسیار فعال رییس دستگاه دیپلماسی آلمان را شامل نمی‌شود.

جایگاه محمد جواد ظریف در این جدول ، کجاست؟ او از سال 2009 تاکنون که به توییتر پیوسته 522 توییت زده که 14 تای آن در ده روز اخیر بوده است. آخرین پست اینستاگرام او هم در 29 شهریور مخابره شده است. نمی توان در پایگاه مردمی محمد جواد ظریف در جامعه ایران و حتی خبرنگاران و دیپلمات‌های خارجی تردیدی داشت، خصائل و توانمندی‌های او‌، زمینه پذیرش سخنان و دیدگاه‌هایش را در جهان مساعد‌تر کرده است. با این حال او در سال‌های وزارت، قدم به قدم به لحاظ حضوررسانه‌ای عقب نشسته و عرصه را برای رقیب خالی گذاشته است. ظریف در این مدت، صفحه خود در فیس‌بوک را غیرفعال کرد و روی صفحه اینستاگرام او نیز هم اکنون گرد و غبار نشسته است.

تنها ابزاری که ظریف این ماه ها استفاده کرده، توییتر بوده که به چشم خیلی از منتقدان «گزاف» آمده است. هرچند که آمار او قابل قیاس با همتایانش در جهان نیست. یک اشکال کار این است که ظریف تاکید دارد خودش نقشی فعال و تعیین کننده در نوشتن و ارسال توییت‌هایش داشته باشد، ولی باید کار را به اهل آن بسپارد و به اهالی رسانه اعتماد کند تا اوج بگیرد.

محمد جواد ظریف می خواهد و تاکنون توانسته که زبان گویای دیپلماسی جمهوری اسلامی باشد ولی او برای آن که کارش روان‌تر شود و پیام هایش با سرعت و مسافت بیشتری منتشر شود، نیازمند تیمی قوی است . این تیم او را یاری خواهد کرد که همزمان با دیدارهایش، پست های نوشتاری و تصویری در شبکه های مختلف در فضای مجازی مخابره شودگذارند ، دقیقا همان کاری که همتایان او در جهان می کنند.

به طور مثال، در اجلاس جی 20، تصاویر دیدارهای مقامات کشورها ، ساعت به ساعت در اینستاگرام آنها مخابره می شد. مشخص است که آنها در حین دیدار، موبایل به دست ، عکس ها و نوشته هایشان را ارسال نمی کردند ، بلکه تیمی رسانه ای همراهشان بود تا نگذارند روایت طرف مقابل، سریع تر از آنها در فضای مجازی منتشر شود.

اشکال البته از محمد جواد ظریف نیست، این مشکل، ریشه فرهنگی دارد. جامعه شناسان همیشه می گویند شما نمی توانید فناوری را وارد کنید و فرهنگش را بیرون در بگذارید. فرهنگ هم خود بخود همراه با آن وارد می شود. فقط باید این فرهنگ را مطابق با نیازهایتان شکل دهید. حاشیه ها تاکنون اجازه نداده مدیران ما از فضای مجازی و گوشی های هوشمند به خوبی و در جهت نیازهای کشور استفاده کنند. محمد جواد ظریف هم هرچند پیشرو در این راه است، اما از این قاعده مستثنا نیست.
 

بهار نیوز