افول سطح معاش، پدیده‌ای‌ست که بخشی از قربانیانِ آن، در بینِ بازنشستگان و مستمری‌بگیران هستند؛ کسانی که با دستمزد بعضاً ثابت مانده‌ی چند سال قبل، مجبورند بار هزینه‌های تصاعدی امروز را تحمل کنند.در این بین، مهم‌ترین مطالبه‌ی جمعی و مشترکِ بازنشستگان، به نوعی بحث «همسان‌سازی‌» است؛ بحثی که علیرغم تاکید صریح قانون، تاکنون در عمل به نتیجه‌ی روشنی نرسیده است؛ بازنشستگانِ متعلق به صندوق‌های مختلف از تامین اجتماعی گرفته تا صندوق کشوری و فولاد، خواستار به‌روزرسانی مستمری‌ها براساس الزامی هستند که می‌گوید: حقوق بازنشستگان باید با شاغلان هم‌ردیف خود یکسان‌سازی شود.

تاریخچه همسان‌سازی چیست؟
رفع تبعیض حقوق بازنشستگان سنوات مختلف که به‌طور عمده ناشی از اجرای فوق‌العاده‌های موضوع ماده ۶۸ قانون مدیریت خدمات کشوری برای شاغلان از سال ۱۳۸۸ به بعد بوده است به عنوان یکی از مطالبات اصلی بازنشستگان، همواره مطرح بوده است و در نهایت، در جریان تدوین لایحه اصلاح قانون مدیریت خدمات کشوری پس از جلسات متعدد با بازنشستگان، صاحبنظران و نمایندگان دستگاه‌های اجرایی ذیربط تحت عنوان ماده ۱۰۹ اصلاحی به تصویب دولت رسید.  در این ماده دولت مکلف است ظرف بازه زمانی پنج ساله نابرابری موجود بین حقوق بازنشستگان کشوری و لشکری سنوات مختلف با شاغلان مشابه در هر دستگاه را متناسب‌سازی کند به نحوی که حقوق بازنشستگی از سال پنجم به بعد از ۸۵ درصد آخرین حقوق و فوق‌العاده‌های کسور بازنشستگی شاغلان مشابه در همان دستگاه کمتر نباشد.با این وجود و به منظور رفع نابرابری‌های موجود، در قوانین بودجه سال ۱۳۹۶ (بند هـ تبصره ۱۲) و سال ۱۳۹۷ (بند ج تبصره ۱۲) مجوز لازم برای کاهش نابرابری از مجلس اخذ و در سال ۱۳۹۶ با اعتباری به میزان ۳۴۰۰ میلیارد تومان مرحله اول طرح همسان سازی حقوق بازنشستگان سنوات مختلف با اولویت افزایش حقوق بازنشستگان دارای حقوق پایین‌تر براساس آیین نامه اجرایی بند هـ تبصره ۱۲ اجرایی شد.

با توجه به ضرورت تداوم طرح همسان سازی برای سال ۱۳۹۷ نیز مبلغ ۳۴۰۰ میلیارد تومان برای اجرای مرحله دوم طرح در نظر گرفته شد که با توجه به ابلاغ آیین نامه اجرایی بند ج تبصره ۱۲ قانون بودجه سال ۱۳۹۷، دستورالعمل اجرایی آن تدوین و ابلاغ شد و بنا بر ادعای مسئولان صندوق، حقوق بازنشستگان از ۱۱ الی ۲۸ درصد افزایش یافت.با این وجود همچنان «چالش همسان‌سازی» یکی از مهم‌ترین چالش‌های صندوق‌های بازنشستگی‌ست؛ چالشی که در لایحه بودجه ۹۸ نیز راه‌حلی برای آن دیده نشده است؛ در ابتدای رونمایی از بودجه، مبلغ ناچیز همسان‌سازی مایوس‌کننده بود که البته افزایش آن نیز نتوانسته است به دغدغه‌ها و نگرانی‌ها خاتمه بدهد.

همسان سازی در لایحه بودجه
 در لایحه بودجه ۹۸، اعتبار ردیف ۵۵۰۰۰۰-۲۲ در جدول شماره ۹ برای «متناسب‌سازی» حقوق بازنشستگان تحت پوشش صندوق کشوری، تامین اجتماعی و نیروهای مسلح در نظر گرفته شد؛ البته با اولویت کسانی که زیر بیست میلیون ریال درآمد دارند؛ اما در ابتدا مبلغ این بودجه، فقط دو هزار میلیارد تومان بود.به نظر می‌رسد در جریانِ بررسی لایحه بودجه در مجلس، بودجه‌ی همسان‌سازی تا اندازه‌ای افزایش یافته است؛ سلمان خدادادی (رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی)، بیست و پنجم دی ماه، در نهمین گردهمایی روسای کانون‌های بازنشستگی استان تهران گفت: ۸هزار میلیارد تومان به ۲هزارمیلیارد مصوب دولت بابت بودجه صندوق بازنشستگی اضافه شده است.با این حساب، در حال حاضر بودجه همسان‌سازی به ده هزار میلیارد تومان رسیده است؛ منتها از اظهارات سلمان خدادادی اینگونه برمی‌آید که ده هزار میلیارد تومان اعتبار اختصاص یافته، فقط برای صندوق بازنشستگی کشوری‌ست.

 تناقض زمانی آشکارتر می‌شود که در متن اعتبار ردیف ۵۵۰۰۰۰-۲۲ در جدول شماره ۹، آمده است که بودجه  اختصاص یافته، قرار است صرف ارتقاء حقوق بازنشستگان تحت پوشش صندوق کشوری، تامین اجتماعی و نیروهای مسلح شود؛ حال خدادادی می‌گوید این پول فقط متعلق به کشوری‌هاست! آیا افزایش اعتبار یک ردیف بودجه، مصارف آن را هم می‌تواند عوض کند؟!بنابراین وقتی داده‌ها را کنار هم می‌چینیم، متوجه می‌شویم که با وجود افزایش ۸ هزار میلیارد تومانی اعتبار همسان‌سازی، به نظر نمی‌آید که سال آینده، سالی باشد که در آن همه بازنشستگانِ مشمول همسان‌سازی، افزایش عادلانه مستمری‌ها  را تجربه کنند؛ چراکه همچنان ابهامات و سوالات بسیاری در رابطه با همسان‌سازی حقوق بازنشستگان وجود دارد.

ابهامات طرح همسان‌سازی
جمشید تقی‌زاده؛ مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری، ۲۵ شهریور ماه امسال درباره اجرای همسان‌سازی حقوق بازنشستگان این صندوق گفته بود: در سال ۹۸ با توجه به شرایط کنونی کشور حداقل ۱۰ تا ۱۵ هزار میلیارد تومان اعتبار برای این منظور نیاز است.تقی‌زاده با بیان اینکه برای اجرای کامل همسان‌سازی حقوق بازنشستگان نیاز به ۳۰ هزار میلیارد تومان اعتبارات از سوی دولت و مجلس دارد، تصریح کرده بود: اعتباراتی که تاکنون به این امر اختصاص یافته، حدود ۴ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان در ۲ سال اخیر است که برای همسان‌سازی حقوق و بهبود معیشت بازنشستگان است؛ به همین دلیل برای همسان‌سازی حقوق در بودجه ۹۸ حداقل به تخصیص ۱۵ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است.وی با بیان اینکه صندوق بازنشستگی کشوری علاوه بر پرداخت حقوق بازنشستگان به مسائلی چون درمان، بیمه تکمیلی، سفر و مسائل رفاهی بازنشستگان تحت پوشش توجه دارد، گفته بود: برای بودجه سال آینده، صندوق بازنشستگی کشوری حتما باید اتفاق جدید و بزرگی بی‌افتد و ما به عنوان مسئولان صندوق باید حضور و اثرگذاری پررنگ‌تری در فرایند بودجه‌نویسی سال ۹۸ داشته باشیم.

اما محمد شریعتمداری؛ وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ۷ آبان در این باره گفته بود: ۳۰ هزار میلیارد تومان برای همسان‌سازی نیاز داریم و باید در چند مرحله به سمت تحقق آن پیش برویم.با این حساب، درحالیکه ۳۰ هزار میلیارد تومان برای اجرای همسان سازی مشمولان همه صندوق‌ها مورد نیاز است، ۱۰ هزار میلیاردی که کمیسیون تلفیق در نظر گرفته‌است، نمی‌تواند مشکلی را حل کند؛ لاجرم به نظر می‌رسد همسان‌سازی حقوق بازنشستگانِ دو سازمان تامین اجتماعی و صندوق بازنشستگی در سال آینده نیز تحقق نمی‌یابد و همین مسئله مورد انتقاد بازنشستگان و کانون‌های فعال آن قرار گرفته است.از اینها گذشته، بازنشستگان صندوق فولاد هم هستند که هنوز مشخص نیست این اعتبار ده هزار میلیاردیِ تخصیص داده شده توسط مجلس، شامل حال آنها هم می‌شود یا نه.تخصیص ده هزار میلیارد تومان بدون توضیح جزئیات و نسبت‌بندی میان صندوق‌ها، برای بازنشستگان به هیچ وجه امیدوارکننده نیست؛ با صندوق‌های بازنشستگی تماس می‌گیریم اما هیچ کدام جزئیات تخصیص بودجه همسان‌سازی را نمی‌دانند! یعنی مشخص نیست این ده هزار میلیاردِ کمیسیون تلفیق، همانطور که سلمان خدادی گفته فقط متعلق به کشوری‌هاست یا صندوق فولاد و تامین اجتماعی را نیز دربرمی‌گیرد؟!

نگرانی‌های بازنشستگان
منصور میرزایی (فعال صنفی معلمان بازنشسته) در رابطه با ابهام در بودجه همسان‌سازی می‌گوید: صرفاً تخصیص بودجه – کما اینکه این بودجه حتی به گفته‌ی خود مسئولان صندوق‌ها ناکافی‌ست- نمی‌تواند دغدغه‌ها و مشکلات ما بازنشستگان را حل کند.او با اشاره به نگرانی‌های بی‌شمار معلمان بازنشسته که در روزهای پس از ارائه لایحه بودجه به مجلس، بارها اعتراض کرده و به مقامات مختلف مراجعه کردند، می‌گوید: حتی اگر همه این پول را به صندوق بازنشستگی کشوری در یک مرحله اختصاص بدهند، باز هم باید مشخص شود که چه کسانی در اولویت قرار می‌گیرند و به چه ترتیب همسان سازی اجرایی می‌شود.او معتقد است؛ تخصیص بودجه‌ها چیزی است در حد حرف و شعار و "دو صد گفته چون نیم کردار نیست"!‍علی دهقان‌کیا (عضو هیات مدیره کانون بازنشستگان تامین اجتماعی تهران) نیز با اشاره به اینکه برای دولتی‌ها و نمایندگان وقتی از «بازنشستگان» صحبت می‌کنند، منظور همه بازنشستگان به جز مستمری بگیران تامین اجتماعی‌ست؛ می‌گوید: لذا فکر نمی‌کنم ریالی از این ده هزار میلیارد تومان را برای همسان سازی مستمری کارگران خرج کنند!

وی البته تاکید می‌کند: ما کارگران بازنشسته، خواسته‌مان بالاتر از تخصیص بودجه برای اجرای نیم‌بند و ناقصِ همسان‌سازی‌ست؛ ماخواسته اصلی‌مان، حفظ استقلال مدیریتی و اجراییِ تامین اجتماعی‌ست؛ ما می‌خواهیم بدهی ۱۸۰ هزار میلیارد تومانی دولت به تامین اجتماعی پرداخت شود و کاری به منابع مالی ما نداشته باشند؛ اگر بدهی‌های دولت به سازمان پرداخت شود، خود سازمان تامین اجتماعی که براساس قانون، یک نهاد مستقل کارگری- کارفرمایی ا‌ست، قادر خواهد بود «همسان‌سازی» را اجرایی کند.در این شرایطِ ابهام‌آمیز، نگرانی‌های بازنشستگان همچنان تداوم دارد و به نقطه پایان نمی‌رسد؛ تنها راه‌حل، می‌تواند «شفاف‌سازی» باشد؛ اینکه بیایند خیلی دقیق بگویند این ده هزار میلیارد تومان قرار است نصیب کدام صندوق‌ها شود و اولویتِ تخصیص با چه کسانی‌ست؟ بگویند وعده اجرای کامل همسان‌سازی در سال ۹۸، در شرایطی که فقط یک سوم بودجه مورد نیاز تخصیص داده شده، چگونه قرار است به سرانجام برسد؛ و در نهایت بگویند برنامه درازمدت‌شان برای بازنشستگانی که بعد از سال‌ها خدمت، به دنبال ذره‌ای آرامش و آسایش هستند، چیست؛ از کجا شروع می‌شود و به کجا می‌رسد؟!

بهار نیوز