حسین صدقیانی و جیمز گیبل انگلیسی بعنوان اولین مربیان داخلی و خارجی تاریخ فوتبال ما نام‌شان ثبت شده است.با رفتن کارلوس کی‌روش یک لیست بلند و بالایی از مربیان سرشناس برای حضور شانزدهمین مربی خارجی روی نیمکت تیم ملی فوتبال ما در فضاهای مجازی و حتی نشریات آورده شده که با نگاهی به این اسامی‌ها خواهید فهمید هیچ‌یک از آنها را هرگز در فوتبال ما که فاقد امکانات اولیه است و اصل مشکل از ساختار بوده، نه مربی در کشورمان نخواهید دید.این نام‌ها در واقع یک نوع عوام‌ فریبی است تا پوششی باشد بر ضعف سازمان ورزش کشور. حالا همه منتظر هستند تا ببینند چه کسی جانشین کارلوس کی‌روش می‌شود؟

**بازی با نام‌های بزرگ
مازیار ناظمی مدیر روابط عمومی وزارت ورزش در لیست بلند و بالای خود پس از باخت مقابل ژاپن، ژوزه مورینیو، یورگن کلینزمن، زین‌الدین زیدان، لورن بلان و هروه رنار نام برد و در توییت خود نوشت آنها در صف مذاکره با فدراسیون فوتبال ایران هستند!ناخواسته یاد گزینه‌های سال‌های نه چندان دور افتادیم که نام مربیانی نظیر؛ کارلوس آلبرتو پریرا، بورا میلوتینوویچ، ادو لاتک، اسوالدو آردیلس، وینفرد شفر، جووانی تراپاتونی، دیک ادووکات، پیتر رید، فن مارویک، رود گولیت، آبل براگا و زدنیک زمن برده شد، اما هرگز پای‌شان به ایران باز نشد.

** ملیت 15 مربی خارجی
ملیت 15 مربی خارجی که در 77 سال گذشته هدایت تیم ملی کشورمان را بر عهده گرفته‌اند؛ انگلیسی، اتریشی، مجارستانی، یوگسلاوی سابق، شوروی سابق، ایرلندی، کرواسی، برزیلی، آلمانی و پرتغالی بوده که در اینجا قصد داریم حضور هر یک از آنها با نحوه و نوع قراردادشان با فدراسیون فوتبال را مورد کنکاش قرار دهیم.

** گیبل، بدون انجام بازی!
آلفرد جیمز گیبل در سال 1327 با حقوق هفتگی 20 لیره استرلینگ انگلیس که با نرخ آن روز دریافتی او ماهیانه 1100 تومان می‌شد، به ایران آمد و خبر حضور این مربی انگلیسی در دو هفته نامه تربیت بدنی چاپ شد تا نام او بعنوان اولین مربی خارجی تیم ملی ثبت شود.در دوره گیبل تیم ملی هیچ بازی‌ای را انجام نداد و او تنها در شهرهای مختلف کلاس‌های آموزشی برگزار کرد و در مرداد همان سال ایران را ترک کرد. متن قرارداد اولین سرمربی خارجی فوتبال ایران دارای نکات جالبی است که عیناً نقل می‌شود:

طرفین پیمان: 1-انجمن ملی تربیت بدنی ایران 2- آقای آلفرد جیمز گیبل
انجمن ملی تربیت بدنی ایران برای مدت یک‌سال از تاریخ ورود به تهران با استخدام آقای گیبل به سمت مربی فوتبال موافقت دارد. انجمن حق دارد که این پیمان را برای مدت 2 سال دیگر تمدید کند، به شرطی که تغییر و تبدیل شرایط آن را 8 ماه قبل اطلاع دهد.حقوق نامبرده به قرار هفته‌ای 20 لیره استرلینگ انگلیس از تاریخ شروع به کار خواهد بود.پرداخت کلیه هزینه‌های سفر آقای گیبل در مورد ماموریت‌های نامبرده به سمت مربی فوتبال شامل هزینه سفر رفت و برگشت او و همسرش از لندن به ایران بر عهده انجمن تربیت بدنی خواهد بود. وظایف آقای گیبل مراقبت از تیم‌های ملی فوتبال و انجام وظیفه تحت نظر فدراسیون فوتبال به سمت مربی خواهد بود.نامبرده موظف است که با فدراسیون فوتبال همکاری نموده و تشکیل کلاس‌های فوتبال را بر عهده گیرد. کلیه دستوراتی که از طرف انجمن تربیت بدنی راجع به کارهای فوتبال صادر می‌گردد، باید بوسیله این مربی اجرا شود.طرفین این پیمان در صورت لزوم می‌توانند فدراسیون فوتبال انگلیس را حَکم قرار دهند. قرارداد او با فدراسیون فوتبال، شفاف ترین قرارداد در تاریخ فوتبال ایران بوده است.

** مایوفسکی و بر پایی کلاس‌های آموزشی
17 سال بعد از رفتن گیبل در فروردین 1334 ادموند مایوفسکی اتریشی با قراردادی معادل 1000 مارک که با نرخ آن روز دریافتی او ماهیانه 2000 تومان می‌شد، بعنوان دومین سرمربی خارجی تیم ملی انتخاب شد و در چند مسابقه غیر رسمی هدایت تیم ما را بر عهده گرفت.این مربی اتریشی تیم‌های منتخب تهران، منتخب مدارس و دانشگاه تهران را تمرین داد و کلاس‌هایی آموزشی برای مربیان و بازیکنان شهرستانی بر پا کرد. مایوفسکی تیم منتخب تهران را در برابر تیم ویکتوریا برلن در تهران و تورنمنتی دوستانه در شوروی رهبری کرد.او بعد از یک سال و نیم فعالیت در تهران، از 1335 تا 1337، شش ماه پیش از اتمام قراردادش، به سبب اختلاف با مسئولین فدراسیون وقت، به کشور خود بازگشت.

** مساروش، ناکام در هدایت ایران
ژوزف مساروش مجارستانی در مرداد 1336 به تهران آمد و به مدت 2 سال سرمربی تیم ملی بود. در تیم ملی به همراه این مربی در بازی‌های آسیایی 1958 و مقدماتی جام ملت‌های آسیا 1960 شرکت کرد که توفیقی به دست نیاورد.دورانی که او سرمربی تیم ملی ما بود، دوران آماتوری فوتبال ایران بوده و با شکست‌های پی در پی مقابل تیم‌های هند و پاکستان که شکست 4 بر یک برابر پاکستان یکی از بدترین باخت‌های تاریخ فوتبال ما بود، از راهیابی به دور نهایی جام ملت‌های آسیا 1960 باز ماند.تنها دستاورد بزرگ او، برتری 3 بر صفر برابر اسرائیل بود که در آن زمان قدرت شماره یک فوتبال آسیا به حساب می‌آمد.

** سوچ و نایب قهرمانی در آسیا
گئورکی سوچ، این مربی مجارستانی در سال 1344 هدایت تیم ملی را عهده دار شد و با تیم ملی در بازی‌های آسیایی 1966 بانکوک به مقام دوم دست یافت. مبلغ دریافتی سوچ 30 هزار تومان به اضافه ماهانه 500 تومان بود. تیم تحت هدایت این مربی مجاری در خشن‌ترین تورنمنت فوتبال آسیا دو بار مغلوب برمه شد.

** رایکوف، بهترین مربی خارجی
زدراکو رایکوف بازیکن و سرمربی یوگسلاوی سابق بود که در سال 1347 با قراردادی 2 ساله با فدراسیون فوتبال ایران به سمت سرمربی‌ تیم‌های ملی جوانان و بزرگ‌سالان ایران منصوب شد.او با تیم ملی در جام دوستی در سال 1347 نتایج خوبی گرفت، اما در سال 1348 در جام اکو عملکرد خوبی نداشت و به ترکیه باخت، اما در رده جوانان در همین سال به مقام سومی مسابقات جوانان آسیا در تایلند رسید.سال 1349 در دوره بعدی بازی‌های قهرمانی جوانان آسیا که در فیلیپین برگزار شد، فدراسیون فوتبال تیمی ناخالص را راهی مسابقات کرد که در مرحله یک چهارم نهایی به کره جنوبی باخت و حذف شد.

** آموزش تمرینات جدید
فوتبال ایران را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد: قبل از رایکوف و بعد از رایکوف. پیش از رایکوف تنها بازی کردن مهم بود.بازیکنان در تمرینات به دویدن دور زمین و نرمش کردن اکتفا می‌کردند و در مدرن‌ترین حالت پشت سر هم صف می‌کشیدندو به تمرین شوت می‌پرداختند و در نهایت 11 به 11 بازی می‌کردند.رایکوف تمرینات را در فوتبال ایران دگرگون کرد. در تمرین این مربی، گرم کردن و نرمش از بدن‌سازی جدا بود. او تمرینات فیزیکی را یکی از پایه‌های اصلی تمرین می‌دانست. رایکوف در بدن‌سازی استفاده از وزنه، هالتر و توپ مدیسن‌بال را رایج کرد.او تمرین‌ها را به چند بخش تقسیم که در آن تمرین دفاع از تمرین حمله جدا بود و تمرین توپ‌گیری، با تمرین حفظ توپ تفاوت داشت. تمرین برای شوت‌زنی و گل‌زنی، یک رشته جداگانه بود که باید در شرایط بازی یا نزدیک به بازی اجرا می‌شد. رایکوف دریبل زدن را هم آموختنی می‌دانست.او به‌ویژه در تیم جوانان ایران در هر روز تمرین دریبل زدن را از اصلی‌ترین بخش‌های تمرین قرار می‌داد. رایکوف برای سر زدن هم تمرینات ویژه‌ای در نظر گرفته بود و برای جاگیری در حالت دفاعی یا تهاجمی نیز بازیکنان را به تمرینات تازه‌ای وا می‌داشت. او تکل را هم آموزش می‌داد. او انواع توپ زدن و انواع استپ کردن را نیز در تمرینات تیمش اجرا کرد.

** رایکوف برای فوتبال ایران «برنامه تمرین» آورد
شیوه تمرینات رایکوف به گونه‌ای بود که بازیکنانش پس از طی یک دوره تمرینی، مهارت‌های تکنیکی، برتری‌های تهاجمی و قابلیت‌های دفاعی تازه‌ای پیدا می‌کردند. پیش از رایکوف، تمرین در فوتبال ایران هفته‌ای سه جلسه بود. تمرین روز پیش از بازی منع می‌شد. تمرین فردای بازی که امروز تحت عنوان ری‌کاوری انجام می‌گردد، ممنوع بود. برنامه برای تمرین وجود نداشت چرا که ضرورت نداشته و این مربی برای فوتبال ایران برنامه تمرین آورد.تمرین اول هفته، تمرین روز دوم، تمرین روز سوم که اوج تمرین تاکتیکی بود و تمرین روز چهارم که با توجه بیشتر به مرور دستورهای حرکتی انجام می‌شد‌، تمرین روز پنجم که با اصل قرار دادن ضربه‌های آزاد و پرتاب اوت همراه بود، تمرین روز ما قبل مسابقه که یادآوری‌کننده وظایف روز مسابقه بازیکنان محسوب می‌گردد.

** نتو و تغییر سیستم
ایگور آلکساندرویچ نتو، کاپیتان پیشین تیم ملی شوروی سابق که به صورت حرفه‌ای در هاکی روی یخ نیز مربی‌گری می‌کرد، در سال 1349 سرمربی تیم ملی شد و در بازی‌های آسیایی 1970 بانکوک هدایت تیم ما را بر عهده گرفت و نتیجه جالب توجهی را کسب نکرد.حقوق ماهیانه او 600 دلار بود و فدراسیون فوتبال ماهیانه 2000 تومان نیز به عنوان هزینه اقامت به او پرداخت می‌کرد. در واقع او طی یک سالی که سرمربی تیم ملی بود 80 هزار تومان دریافت کرد. مهم‌ترین کار او در تیم ملی کشورمان تغییر سیستم 4-2-4 به سیستم 4-3-3 بود.

** اوفارل، تاثیر گزارترین مربی ما
فرانک اوفارل ایرلندی که در سال 1353 سرمربی تیم ملی شد و ایران را قهرمان بازی‌های آسیایی 1974 کرد، 500 هزار تومان دستمزدش بود که صدای همه مربیان داخلی را در آورده بود. حتی ناصر ابراهیمی در همان زمان در یک مصاحبه گفت: فرق بین اوفارل و مربیان ایرانی 498 هزار تومان است!بسیاری از کارشناسان فوتبال ایران، او را به عنوان بهترین و تاثیر گزارترین سرمربی تاریخ فوتبال کشورمان می‌دانند و آغاز باشکوه فوتبال ایران و مشهورترین مربی خارجی بود. اوفارل پس از ناکامی ایران در صعود به جام جهانی 1974 هدایت تیم ملی را بر عهده گرفت و ضمن کسب مدال طلای بازی‌های آسیایی 1974 تهران با تیم ملی به بازی‌های المپیک 1976 مونترال صعود کرد.ماموریت این ایرلندی در 24 شهریور 1353 تمام شد. پیش از رفتنش در رستوران ورزشگاه آزادی از همه وداع کرد. در متن خداحافظی‌اش کسی را جا نینداخت. مردم، بازیکنان، فدراسیونی‌ها وحتی رسانه‌ای‌ها را. دستیارانش حسن حبیبی، حشمت مهاجرانی و بهمن صالح‌نیا را مربیان بزرگی برای آینده فوتبال ایران خواند.او تمام اطلاعات خود را در اختیار حشمت مهاجرانی گذاشت تا او با چیزهایی که از اوفارل یاد گرفته بود توانست با این تیم در المپیک مونترال بدرخشد و تیم ملی کشورمان برای اولین بار به جام جهانی راه پیدا کند.

** استانکو ناکام ماند
استانکو پوکله‌پوویچ کروات، بعنوان اولین مربی خارجی پس از انقلاب لقب گرفت. از مبلغ قرارداد او در سال 1373 هیچ اطلاعاتی در دسترس نیست. فعالیت استانکو در تیم ملی کوتاه بود و پس از ناکامی در بازی‌های آسیایی هیروشیما برکنار شد.

** ویرا و حماسه ملبورن
والدیر ویرا برزیلی در روزهای حساس مقدماتی جام جهانی 1998 برای هدایت تیم فوتبال امید به ایران آمد، اما شکست ایران مقابل قطر و از دست رفتن شانس صعود مستقیم باعث شد تا داریوش مصطفوی به عنوان رئیس وقت فدراسیون او را به عنوان سرمربی تیم ملی منصوب کند.ویرا در سه مسابقه پلی - آف هدایت تیم ملی را بر عهده داشت و با وجود پیروز نشدن، تیم ایران را با حماسه ملبورن به جام جهانی رساند.

** ایویچ، سرشناس‌ترین مربی تاریخ ما
تومیسلاو ایویچ در دی ماه 1376 با قرارداد 400 هزار دلاری سرمربی تیم ملی شد که رقمی معادل 700 میلیون تومان بود و رکوردی در تاریخ فوتبال ایران به حساب می‌آمد. به عقیده بسیاری از صاحب‌نظران، ایویچ سرشناس‌ترین مربی خارجی می‌باشد که تاکنون به ایران آمده است.او اندکی پس از صعود ایران به جام جهانی 1998 سکاندار تیم ملی شد و تیم را به خوبی آماده مسابقات جام جهانی کرد، اما شکست عجیب 7 بر یک مقابل رم که باعث مطرح شدن فرانچسکو توتی گردید، آنچه که در آن بوی خیانت می‌آمد، پایان فعالیتش در تیم ملی بود.

** براگا و بزرگ‌ترین پیروزی تاریخ تیم ملی
ادمار براگا برزیلی پس از ناکامی تیم ملی در جام ملت‌های آسیا 2000 جانشین جلال طالبی شد تا در مرحله پیش مقدماتی جام جهانی 2002 تیم را رهبری کند. او خوش شانس بود و بزرگ‌ترین پیروزی تاریخ تیم ملی را با نتیجه 19بر صفر ایران برابر گوام به نام خود ثبت کرد.

** بلاژویچ، اولین مربی میلیاردی فوتبال ما
میروسلاو بلاژویچ سرمربی تیم سوم جهان یعنی کرواسی برای هدایت تیم ملی در زمستان 1379 به تهران آمد و با قرارداد 700 هزار دلاری رکورد دوست قدیمی‌اش را شکست. بلاژ اولین مربی میلیاردی فوتبال ما لقب گرفت و تا آبان‌ماه سال 1380 هدایت تیم ملی را در مسابقات مقدماتی جام جهانی 2002 بر عهده داشت، اما با شکست ایران برابر ایرلند در بازی پلی - آف و ناکامی در صعود به جام جهانی ناکام وداعی تلخ با فوتبال کشورمان داشت.

** برانکو، دو دوره مربی‌گری
برانکو ایوانکوویچ پروفسور کروات تنها مربی خارجی است که در دو دوره رهبری تیم ملی را بر عهده گرفت. برانکو ابتدا از بهمن 1380 تا مهر 1381 سرمربی تیم ملی بود و پس از وقفه‌ای یکساله از مهر سال 1382 تا خرداد 1385 که پایان بازی‌های ایران در جام جهانی 2006 سرمربی بود.برانکو ایوانکوویچ در دوره دوم مربی‌گری‌اش در تیم ملی از آبان 1383 تا خرداد 1385 مبلغ یک میلیون و 110 هزار دلار گرفت و بعدها طی شکایتی از فدراسیون فوتبال در فیفا موفق به اخذ غرامت 640 هزار دلاری بابت پاداش صعود به جام جهانی نیز شد.نکته جالب در مورد برانکو اینکه او بدهی مالیاتی خود نپرداخت پس از اینکه سرمربی پرسپولیس شد این باشگاه بدهی او را پرداخت! صعود به جام جهانی 2006 و مقام سومی جام ملت‌های آسیا 2004 از افتخارات برانکو در تیم ملی ایران بود. او به همراه تیم امید هم قهرمانی بازی‌های آسیایی 2002 پوسان شد. بهترین رتبه تاریخ فوتبال ایران در رنکینگ فیفا در زمان برانکو ثبت شد.

** روته‌مولر، سرمربی موقت
اریش روته‌مولر پس از شکست تلخ تیم ملی ایران برابر عربستان در مقدماتی جام جهانی 2010 در تهران، علی دایی برکنار شد و اریش روته‌مولر آلمانی برای یک دیدار تدارکاتی و به صورت سرمربی موقت هدایت تیم ملی را بر عهده گرفت.

** کی‌روش، گران‌ترین مربی
کارلوس کی‌روش پرتغالی گران‌ترین مربی خارجی تاریخ فوتبال ایران است. طبق اعلام رئیس فدراسیون فوتبال، کی‌روش سالیانه یک و نیم میلیون دلار یا چهار و نیم میلیارد تومان دریافت می‌کرد و حدود یک میلیون دلار یا 3 میلیارد تومان نیز دستمزد دستیاران او بود.کی‌روش برای 3 سال مربیگری در تیم ملی ایران 5/4 میلیون دلار حدود 13 میلیارد تومان دریافت کرد و البته پاداش جداگانه بابت صعود به جام جهانی؛ حدود 800 هزار دلار. او برای تمدید قراردادش نیز درخواست دستمزد سالیانه 2 میلیون و 800 هزار دلاری داشت که به عبارتی می‌شد 5/8 میلیارد تومان.کی‌روش تنها سرمربی تاریخ ایران که 2 بار پیاپی موفق صعود به جام جهانی شده است. تیم ملی ایران نیز نزدیک به 18 ماه صدرنشین مطلق آسیا در رنکینگ فیفا شد.کارلوس کی‌روش بیشترین حضور را با 100 بازی روی نیمکت ما داشته و حالا باید دید از بین اسم‌های مطرح شده که سه نفر دیگر به نام‌های فن مارویک، ژوزه پسیرو و دیک ادووکات نیز به آن اضافه شده‌اند، کدامیک شانزدهمین مربی خارجی تاریخ فوتبال ما می‌شود. ظاهراً شانس فن مارویک هلندی بیش از همه است.

بهار نیوز