انتقال آب دریای خزر توجیه اقتصادی دارد؟

مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست نیز اظهار کردند که این موضوع با رعایت ضوابط زیست محیطی اشکالی ندارد، اما طرح انتقال آب خزر مخالفانی نیز دارد. معاون سابق محیط زیست دریایی سازمان محیط زیست می‌گوید: به جای استفاده از روش‌های گران قیمت این پروژه و آسیب‌های زیست محیطی به دریای خزر، مصرف آب در بخش‌های مختلف را مدیریت کنیم.عبدالرضا کرباسی ضمن اشاره به اینکه انتقال آب دریای خزر توجیه اقتصادی ندارد، اظهار کرد: موضوع انتقال آب دریای خزر به استان‌های کم آب کشور از حدود سال ۱۳۹۰ مطرح شده بود. انتقال آب از دریای خزر به سمنان یا سایر شهرهای بیابانی کشور از نظر اقتصادی توجیه ندارد چرا که پس از طی فرآیند نمک‌زدایی، انتقال آب بسیار گران قیمت خواهد بود.

  امکان صرفه‌جویی ۱۵ میلیارد مترمکعبی آب در بخش کشاورزی 
وی ادامه داد: از طرف دیگر باید بپذیریم که ایران دارای شرایط اقلیمی خاصی است و شاید در آینده‌ای نزدیک در برخی مناطق کشور نیاز به نصب و راه اندازی واحدهای نمک زدا - آب شیرین کن- داشته باشیم ولی قبل از هر اقدامی، مدیریت آب باید در ایران متحول شود. تا زمانی که ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آب طی سال برای مصارف کشاورزی، صنعتی و شرب به صورت غیر بهینه تخصیص داده می‌شود نباید به روش‌های گران قیمت تهیه آب شیرین روی آورد چرا که فقط در بخش کشاورزی حداقل ۱۵ میلیارد متر مکعب آب طی یک سال قابل صرفه‌جویی است.

تلخ‌آب ناشی از فرایند نمک‌زدایی ۳ میلیون تن در سال است
کرباسی با بیان اینکه دریای خزر یک محیط بسته است و عملا در سال‌های اخیر به دلایل مختلف بخش بیولوژیک آن تا حد زیادی از بین رفته است، اظهار کرد: هر نوع تنش زیست محیطی دیگر برای این دریا می‌تواند سبب نابودی کامل این پهنه آبی شود. تخلیه تلخ آب ناشی از فرآیند نمک‌زدایی که حدود ۳ میلیون تن در سال است به دریای خزر آسیب می‌زند، علاوه بر این انواع مواد شیمیایی همراه تلخ آب وارد دریای خزر می شوند و از رشد جلبک در سیستم واحدهای نمک‌زدا جلوگیری می‌کنند، همچنین این مواد شیمیایی برای آبزیان سمی هستند.

ضوابط زیست محیطی انتقال آب دریای خزر
این استاد محیط زیست دانشگاه تهران در ادامه با اشاره به اینکه به هر صورت انتقال آب دریای خزر ضوابط زیست محیطی خاص خود را دارد، تصریح کرد: در بخش ضوابط زیست محیطی این کار، دو موضوع قابل بررسی است که اولین آن نمک زدا کردن آب دریای خزر در محل و دومین موضوع انتقال آب شور به استان سمنان و اجرای عملیات نمک زدایی در آن استان است. کرباسی ادامه داد: بر اساس ضوابط زیست‌محیطی سازمان حفاظت محیط زیست، تخلیه پساب نباید موجب افزایش آلاینده‌ها در شعاع صد متری نقطه پذیرنده پساب شود. مدل‌سازی‌های اولیه که از سوی طرفداران اجرای واحدهای نمک زدا انجام شده است، نشان می‌دهد که این پساب‌ها در حد استاندارد باقی می‌ماند. حتی معتقدند که وضعیت و کیفیت آب دریای خزر با انجام این کار بهبود پیدا می‌کند.

برداشت آب از دریای خزر، آب این دریا را شورتر می‌کند؟
این استادیار ژیوشیمی زیست محیطی دریایی دانشگاه تهران با بیان اینکه در سال‌های اخیر مدل‌سازی با استفاده از نرم افزارهای قفل شکسته مرسوم شده است که نتایج واقعی را نشان نمی‌دهند، گفت: به هرحال فرآیند شیرین کردن آب دریای خزر سبب می‌شود که سالانه حدود ۳ میلیون تن نمک به دریا افزوده شود و در طی ۲۰ سال (طول عمر یک واحد نمک زدا) این رقم به ۶۰ میلیون تن می‌رسد. چه تضمینی وجود دارد که این حجم نمک، تاثیری بر شوری کل آب دریای خزر نگذارد؟کرباسی با تاکید بر اینکه اثر سمی بودن مواد شیمیایی ناشی از انتقال آب بر آبزیان دریای خزر باید سنجیده شود، تصریح کرد: کاهش اکسیژن محلول در آب نیز باید بررسی شود و همه این‌ها مستلزم  آزمایش‌های واقعی هستند و استفاده از نرم افزارهای قفل شکسته پاسخگو نیست.به گفته معاون سابق محیط زیست دریایی سازمان محیط زیست در صورتی‌که واحدهای نمک‌زدا در بهره‌برداری از آبزیان دریای خزر اثر منفی نداشته باشند تاثیر منفی بر معیشت بومی‌های شمال کشور ندارد.

برداشت از آب دریای خزر بدون موافقت کشورهای پنج‌گانه اطراف این دریا امکان‌پذیر است؟
کرباسی در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا بدون موافقت کشورهای پنچ‌گانه اطراف دریای خزر می‌توان از آب دریای خزر بهره‌برداری کرد، توضیح داد: یکی از پروتکل‌های کنوانسیون تهران - کنوانسیون حفاظت از محیط زیست دریای خزر- بهره برداری از آب شیرین حوضه‌های آبریزی است که به دریای خزر وارد می‌شوند. بر این اساس آب شیرین ورودی به این پهنه آبی باید تضمین شده باشد و در فرایند آن اختلالی ایجاد نشود بنابراین هر یک از کشورهای پنجگانه اطراف دریای خزر موظف هستند که این موضوع را رعایت کنند اما در این کنوانسیون به‌صورت خاص به برداشت آب شور از دریای خزر اشاره نشده است.این استادیار ژئوشیمی زیست محیطی دریایی دانشگاه تهران ادامه داد: در حال حاضر نظر من درباره انتقال آب دریای خزر -حتی اگر آزمایش‌های تست سمیت نشان دهند که واحدهای نمک‌زدا اثر منفی زیست‌محیطی بر این دریا ندارند-، مثبت نیست.

به جای انتقال آب دریای خزر، مصرف آب بخش کشاورزی را بهینه کنیم
کرباسی با تاکید بر اینکه در کشور ما فقط در بخش کشاورزی حداقل ۱۵ میلیارد متر مکعب آب در طی یک سال قابل صرفه‌جویی است، تصریح کرد: از این رو نباید به روش‌های گران قیمت تهیه آب شیرین روی آورد و به جای آنکه سرمایه‌ای را برای نمک‌زدا کردن آب به کار بگیریم، اقدامات بهینه‌سازی در بخش کشاورزی انجام دهیم چرا که ممکن است اقدامات بهینه‌سازی در زمینه کشاورزی آب بیشتری نسبت به شیرین کردن‌ آب دریای خزر فراهم کند.وی در پایان با تاکید بر اینکه توان اکولوژیک هر منطقه برای فعالیت‌های خاصی است و این فعالیت‌ها نباید سبب گسترش سایر اقداماتی شود که خارج از توان اکولوژیک منطقه است، اظهار کرد: نوع فعالیت‌های اقتصادی هر نقطه‌ای باید متناسب با شرایط اقلیمی منطقه انتخاب شود.