درمان "ام‌ اس" با مولکول‌های مصنوعی!

در بیماری ام‌اس (MS) سیستم ایمنی بدن به بخشی از سلول‌های عصبی موسوم به "میلین"(myelin) که لایه عایق روی اعصاب نخاعی، مغز و بینایی هستند، حمله می‌کند و آسیب می‌زند. این اتفاق باعث می‌شود که اعصاب کوتاه شوند و به درستی کار نکنند.دانشمندان اکنون در یک مطالعه که می‌تواند روش مقابله با ام‌اس را متحول کند، نشان داده‌اند که یک مولکول مصنوعی می‌تواند میلین را بازیابی کند.پروفسور "تام اسکانلان" از دانشگاه علوم پزشکی اورگان این مولکول سوبتیروم مصنوعی موسوم به "سوبتیروم"(Sobetirome) را بیش از ۲۰ سال پیش به عنوان یک وسیله ممکن برای کاهش کلسترول ایجاد کرد. در سال ۲۰۱۳ بود که همکارش دکتر "دنیس بوردت" پیشنهاد داد که ممکن است این مولکول مصنوعی در درمان ام‌اس نیز مفید باشد.در آزمایش‌های اولیه بر روی موش‌هایی که از لحاظ ژنتیکی دستکاری شده بودند تا علائمی شبیه به ام‌اس داشته باشند، سوبتیروم (هورمون مصنوعی تیروئید) واقعاً به بهبود میلین آسیب دیده کمک کرد و مهمتر اینکه این کار را بدون عوارض جانبی قابل توجه انجام داد.

در حالی که در مقابل، تحقیقات نشان می‌دهد که درمان با هورمون طبیعی تیروئید به قلب، استخوان‌ها و عضلات اسکلتی آسیب می‌رساند.با این حال، در زمان اولین آزمایش‌های سوبتیروم، اثربخشی مولکول به عنوان درمان ام‌اس به دلیل عدم توانایی آن برای عبور از سد خونی مغزی محدود شده بود. دانشمندان نیز برای حل این مشکل یک برچسب شیمیایی را به مولکول اضافه کردند و یک ترکیب به نام "Sob-AM۲" ایجاد کردند.این برچسب شیمیایی بار الکتریکی منفی مولکول را که معمولاً مانع از عبور از سد خونی مغزی می‌شود، حذف می‌کند. پس از آنکه این ترکیب از این مانع عبور کرد، یک آنزیم مغزی، برچسب شیمیایی را از مولکول جدا می‌کند و باعث می‌شود "Sob-AM۲" به حالت سوبتیروم بازیابی میلین بازگردد.

این استراتژی منجر به افزایش نفوذ ۱۰ برابری سوبتیروم به سیستم عصبی مرکزی می‌شود.در آزمایش‌های بعدی روی موش‌ها بهبود حرکتی قابل توجهی دیده شد که حاکی از بازیابی کامل میلین بود.پروفسور "اسکانلان" و دکتر "بوردت" اعتقاد دارند که این درمان روی انسان‌ها نیز تأثیر مشابهی خواهد داشت. دانشگاه اورگان با شرکت پزشکی "Llama" در حال کار بر روی شروع آزمایشات انسانی هستند."اسکانلان" می‌گوید: امروزه داروهایی که آکسون‌های کوتاه شده بر اثر آسیب به میلین را ترمیم کند، وجود ندارد؛ در حالی که داروی ما می‌تواند.لازم به ذکر است که تیم‌هایی در دانشگاه ملبورن، دانشگاه یوتا و دانشگاه کالیفرنیا-ریورساید همگی در حال توسعه داروهایی هستند که همین کار را انجام می‌دهند.

ام‌اس
ام‌اس یا تصلب بافت چندگانه (Encephalomyelitis disseminata یا Multiple sclerosis) که با نام اختصاریِ ام‌اس یا MS شناخته می‌شود، یک بیماری التهابی است که در آن غلاف‌های میلین سلول‌های عصبی در مغز و نخاع آسیب می‌بینند.این آسیب‌دیدگی می‌تواند در توانایی بخش‌هایی از سیستم عصبی که مسئول ارتباط هستند، اختلال ایجاد کند و باعث به وجود آمدن علائم و نشانه‌های بسیار جسمی شود.ام‌اس به چند شکل ظاهر می‌شود و علائم جدید آن یا به صورت عود مرحله‌ای (به شکل برگشتی) یا در طول زمان (به شکل متناوب) اتفاق می‌افتد. ممکن است در بین عود، نشانه بیماری به کلی از بین برود، با این وجود مشکلات عصبی دائمی به‌ویژه با پیشرفت بیماری در مراحل بعدی به‌طور مداوم اتفاق می‌افتد.اگرچه علت بیماری مشخص نیست، اما مکانیزم اصلی آن آسیب زدن توسط سیستم ایمنی بدن یا اختلال در سلول‌های تولیدکننده غلاف میلین است.دلایل ارائه شده در مورد این مکانیزم‌ها شامل عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی مانند عفونت است. معمولاً ام‌اس بر اساس نشانه‌ها و علائم و نتایج آزمایش‌های پزشکی تشخیص داده می‌شود.پیشترها درمان مشخصی برای ام‌اس وجود نداشت، تا اینکه محققان کانادایی موفق به درمان آن شدند.

درمان‌های موجود به منظور بهبود عملکرد بدن پس از هر حمله و جلوگیری از حملات جدید صورت می‌گیرد. اگرچه داروهایی که برای درمان ام‌اس تجویز می‌شود اندکی مؤثرند، اما دارای اثرات جانبی هستند و تحمل آن دشوار است.با وجود اینکه شواهدی در مورد اثربخشی درمان‌های جایگزین ام‌اس وجود ندارد، بسیاری از مردم به دنبال آن درمان‌ها هستند.پیش‌بینی نتیجه دراز مدت درمان بسیار دشوار است، اما نتیجه قابل قبول بیشتر در زنان، افرادی که در سنین پایین‌تر به این بیماری مبتلا شده‌اند، افرادی که در آن‌ها دوره‌های عود مشاهده می‌شود و افرادی که آن‌ها در مراحل اولیه حمله‌های کمی را تجربه کرده‌اند، مشاهده می‌شود.امید به زندگی افراد دارای ام‌اس ۵ تا ۱۰ سال کمتر از دیگران است. این بیماری به‌طور معمول در سنین ۲۰ تا ۵۰ سالگی و در زنان دو برابر مردان اتفاق می‌افتد.نام «اسکلروز چندگانه» به زخم‌ها (سختینه یا به عبارت دیگری پلاک یا زخم) که در ماده سفید مغز یا ستون فقرات قرار دارد، گفته می‌شود.ام‌اس در سال ۱۸۶۸ توسط "ژان-مارتن شارکو" توصیف شد. محققان در حال توسعه درمان‌ها و روش‌های تشخیص جدید هستند که درمان با مولکول مصنوعی جدیدترین آنها است.

میلین
میلین یک ساختار چربی-غنی است که در اطراف آکسون برخی از سلول‌های عصبی تشکیل شده از یک لایه عایق الکتریکی پیچیده شده است. وجود میلین برای عملکرد مناسب سیستم عصبی ضروری است.تولید میلین به صورت تخصصی توسط سلول‌های گلیال از طریق گسترش خود در فرآیندهای سلولی است.

سد خونی مغزی
سد خونی مغزی یا در اصطلاح پزشکی "BBB" محدوده جداکننده بین مایع برون‌سلولی مغز در سیستم اعصاب مرکزی و جریان خون گردشی در بدن است، به طوری که اگر مواد رنگی به درون خون تزریق شود، می‌توان مشاهده کرد که از این ماده درون مغز اثری دیده نمی‌شود.این پرده یا سد از مویرگ‌های ویژه تشکیل شده که بر خلاف ساختار عادی در مویرگ‌ها دارای منافذ معمول نبوده و اتصال بین سلولی در آن‌ها از نوع اتصال محکم است و در نتیجه بسیاری از مولکول‌ها و ریز مولکول‌ها و همچنین باکتری‌ها قادر به گذشتن از آنها (از طریق انتشار) و رسیدن به مایع مغزی نخاعی در مغز نیستند.متقابلاً سطح اندوتلیال این مویرگ‌ها از پروتئین‌های ویژه پوشیده شده که توسط آنها ورود گلوکز به مغز به عنوان تغذیه امکان‌پذیر می‌شود. همچنین تبادل گازی (اکسیژن- کربن دی‌اکسید) بین خون گردشی و مغز از این سد بدون مشکل قابل انجام است.این تحقیق اخیراً در مجله JCI Insight منتشر شده است.