اقتصاد ایران طی دهه‌های اخیر با توجه به حجم بالای یارانه‌ای که با آن اداره شده، اکنون به مرحله‌ای رسیده که با افزایش سطح یارانه‌های پنهان و به نوعی اختلال در کارکرد قیمت‌های نسبی مواجه شده است.این در حالی است که سازمان برنامه و بودجه در آخرین گزارش خود اعلام کرده که سالانه بیش از ۹۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان از سوی دولت پرداخت می‌شود.ابعاد اثرگذار معیشتی و تولیدی این موضوع در کنار محدودیت‌های درآمدی دولت در شرایط تحریمی موجب شده منابعی که در قالب یارانه‌های پنهان، فرابودجه‌ای و بودجه‌ای تخصیص می‌یابد، بیش از گذشته مور توجه قرار گیرد.هر چند در سال‌های اخیر طرح‌هایی همچون هدفمندسازی یارانه‌ها و اصلاح قیمت‌های نسبی از راهکارهای خروج از وضعیت موجود بوده و به اجرا درآمده است، اما به هر صورت نتوانسته به طور مناسبی شرایط را اصلاح کند.طبق پژوهشی که در سازمان برنامه و بودجه برای احصاء انواع یارانه‌ها انجام شده است، بررسی رفتارهای حمایتی دولت نشان می‌دهد که منابع از سه طریق برای پوشش معیشت و تولید استفاده شده است. بخشی در قالب ردیف‌های بودجه‌ای، رابطه مالی دولت و سایر فعالان اقتصادی و همچنین منابع با قیمتی زیر قیمت جایگزینی که در اختیار آحاد اقتصادی قرار می‌گیرد.

در این رابطه یارانه‌های بودجه‌ای مورد توجه است؛ به گونه‌ای که بر اساس لایحه بودجه سال جاری اعتبارات هزینه‌ای حدود ۳۲۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده که نسبت به مصوب سال گذشته ۹.۱ درصد افزایش دارد. مدیران بودجه‌ای معتقدند که این رقم از تبعیت از سیاست کنترل و کاهش هزینه‌ها و عدم پیروی از تورم پیش‌بینی شده برای سال آینده حکایت دارد.ترکیب اعتبارات هزینه‌ای حاکی از آن است که در لایحه بودجه ۱۳۹۸ سهم فصل چهارم که بخشی از یارانه‌های اعطایی دولت به بنگاه‌های اقتصادی است ۳۴ درصد افزایش دارد. با توجه به اینکه یارانه‌های حمایتی دولت به اقشار غیر کارکن آن یارانه تلقی می‌شود بخشی از فصول کمک‌های بلاعوض و رفاه اجتماعی نیز ماهیت یارانه‌ای پیدا کرده و جزئی از آن محسوب می‌شود.بررسی سهم اعتبارات یارانه‌ای در حوزه‌های مختلف کارکردی دولت نشان می‌دهد که حوزه رفاه اجتماعی با ۶۸.۴ و سلامت با ۱۶.۹ بیشترین سهم را از کل اعتبارات با ماهیت یارانه دریافت می‌کنند.

همچنین مجموع ۱۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه بودجه‌ای احصاء شده طبق لایحه بودجه شامل ۱۱ هزار میلیارد تومان اعتبارات یارانه‌ای برای دستگاه‌های اجرایی، ۱۰ هزار میلیارد تومان در ردیف‌های متفرقه، ۳۱۹ میلیارد تومان اعتبارات برای بخش‌هایی از جمله استان‌ها و ۷۸ هزار میلیارد تومان اعتبارات با ماهیت یارانه‌ای که از مصارف دستگاه‌های اجرایی است گرفته شده است.با توجه به اینکه اعتبارات هزینه‌ای با ماهیت یارانه‌ای سهم قابل توجهی از بودجه عمومی کشور را دارند و در راستای اجرای سیاست‌های حمایتی برای آحاد جامعه عملیاتی شده است، سازمان برنامه و بودجه تأکید دارد که لازم است نحوه هزینه‌کرد آن با رویکرد حداکثر کردن کارایی و اثربخشی منابع بودجه‌ای بازنگری شود تا نقش مؤثری در ارتقای شاخص‌های رفاهی و اقتصادی داشته باشند.

بهار نیوز