در عصر حاضر یکی از مسائل مهم و اساسی که سلامتی انسان را با خطر بسیار زیادی مواجه ساخته، اعتیاد به مواد مخدر است. پژوهشگران در پژوهشی به نقش رسانه‌های مجازی در پیشگیری از گرایش به مواد مخدر در فضای سایبر پرداخته‌اند.در پژوهشی که ابوالفضل پورمنافی (استادیار گروه اطلاعات و امنیت ملی دانشگاه علوم انتظامی امین) و ابراهیم قربانی (مدرس دانشگاه و عضو گروه علمی مبارزه با مواد مخدر) انجام داده‌اند، آمده است: «از دلایل نوین و نوظهور گرایش به اعتیاد در بین اقشار جامعه می‌توان به کارکرد رسانه نوین از جمله بستر اینترنت و فضای مجازی اشاره کرد. امروزه اطلاعات قابل دسترسی توسط افراد و گروه‌های مختلف و با اهداف و انگیزه‌های متفاوت در فضای سایبر و درباره انواع مواد مخدر تولید می‌شود. برخی از اینترنت جهت گسترش دامنه فروش مواد اعتیادآور و درگیر کردن جوانان در رفتارهای غیرقانونی، استفاده می‌کنند.»

محققان در این مطالعه می‌گویند: «با توجه به ویژگی‌های فضای مجازی و نیاز مبرم به ارائه مدلی جامع جهت پیشگیری از گرایش به مواد مخدر که از طریق کارکردهای منبعث از این فضا حاصل می‌شود، در این پژوهش تلاش شده است تا نسبت به ارائه مدل جامع پیشگیرانه از اعتیاد به مواد مخدر در فضای مجازی اقدام شود.»پژوهش حاضر از لحاظ هدف از نوع پژوهش‌های کاربردی و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل خبرگان و متخصصان پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا، پلیس فتا ناجا و شاغلین سازمان‌های مرتبط با موضوع تحقیق که دارای اشراف کامل به موضوع و به تعداد ۶۵ نفر بوده که با استفاده از فرمول کوکران تعداد ۵۶ نفر با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده به عضویت نمونه آماری انتخاب شدند.تعداد ۴۸ نفر از پاسخ‌گویان را مردان و هشت نفر از حجم نمونه را زنان تشکیل می‌دادند. تعداد ۲۱ نفر از پاسخ‌گویان دارای تحصیلات کارشناسی، ۲۹ نفر تحصیلات کارشناسی ارشد و شش نفر تحصیلات دکتری یا دانشجویان دکتری داشتند.

در این پژوهش آمده است: «نتایج نشان داد که تمامی ابعاد مدل ارائه شده در تحقیق حاضر، می‌تواند در پیشگیری از گرایش به مواد مخدر در فضای سایبر نقش داشته باشد. هم‌چنین نتایج بیانگر نقش به سزا و مسئول‌سازی کاربران در پیشگیری از گرایش به مواد مخدر در فضای سایبر است. مسئول‌سازی می‌تواند با هدف ۱- ایجاد و گسترش مسئولیت در خصوص ترویج علوم پیشگیرانه از اعتیاد و تبلیغ زشتی‌های مخدر در بستر اینترنت توسط نهادها و سازمان‌ها و اقشار عادی در جامعه ۲- تولید و گسترش خودجوش پایگاه‌های فعال در زمینه پیشگیری از اعتیاد ۳- احساس مسئولیت و گزارش صفحات ترویج فساد، فیلم‌ها و عکس‌های مرتبط با مواد مخدر و اعتیاد به مبادی مربوطه و در نهایت ۴- پردازش و ورود ارگان‌ها و سازمان‌های دارای صفحات مجازی پرطرفدار به عرصه پیشگیری از اعتیاد و تولید محتوای مرتبط در صفحات نامبرده انجام‌پذیر باشد.»

پور منافی و همکارش در این مقاله می‌گویند: «نتایج نشان داد بعد فضای مجازی و مشارکت اجتماعی می‌تواند پس از مسئول‌سازی اجتماعی، نقش به سزایی در پیشگیری از گرایش به مواد مخدر در فضای سایبر داشته باشد. در این میان می‌توان به ۱- برجسته‌سازی موضوع مواد مخدر و اعتیاد از طریق پایگاه‌های مجازی عام و خاص ۲- حساس‌سازی افکار عمومی در جهت شکل‌گیری اتفاق نظر در بین مردم به خطرات فضای مجازی، ۳- نظرخواهی از مردم در جهت مشارکت همگانی در جهت مبارزه با مواد مخدر در فضای مجازی، ۴- جلب مشارکت عمومیتاثیرگذاران در بخش مجازی در امر مبارزه با مواد مخدر اشاره کرد.»در بخش دیگری از این مطالعه آمده است: «نتایج بیانگر نقش تولیدات خاص مجازی در پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر در فضای مجازی بود. از رویکردهای این بخش می‌توان به ۱- طراحی بازی‌ها و سرگرمی‌های مجازی و اپلیکیشن‌های ضد اعتیاد، ۲- ارائه برنامه‌های سرگرم‌کننده توأم با برگزاری مسابقات مجازی پیشگیرانه، ۳- طراحی نرم‌افزارها و شبکه‌های اجتماعی بومی و ۴- برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت (کتابخانه‌های مجازی، مدارس مجازی) اشاره کرد.»

فضای مجازی و آگاه‌سازی بعد دیگری از تحقیق حاضر بوده که برابر نتایج تحقیق، نقش متوسطی را در پیشگیری از گرایش به مواد مخدر در سایبر داشته است.محققان می‌گویند: «اما در بحث فضای مجازی و مدیریت آن که توسط خبرگان و متخصصان به عنوان آخرین بعد مؤثر در پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر در فضای مجازی انتخاب شده، می‌توان شاخص‌های ۱- ایجاد تدابیر نظارتی توسط ارگان‌ها و سازمان‌های مبارز و کنترل‌گر فضای مجازی، ۲- مدیریت در زمان و مکان استفاده از بستر اینترنت و ورود به دنیای مجازی توسط خانواده‌ها و کاربران، ۳- محدودسازی در استفاده از محتوا توسط خانواده‌ها و کاربران با به کارگیری برنامه‌ها و کاربرد رمزنگار و در نهایت ورود شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات مجازی در جهت کنترل ترافیک و عبور و مرور کاربران فضای مجازی را در نظر گرفت.»بنابر نتایج حاصله نقش و تأثیر رسانه مجازی در خصوص موضوع تحقیق مستقیم و حیاتی است و در برخی موارد غیر مستقیم و جنبی محسوب می‌شود.این پژوهش در چهل‌ونهمین شماره دوره دوازدهم فصلنامه علمی پژوهشی "اعتیاد پژوهی" منتشر شده است.

بهار نیوز