نحوه ساماندهی کودکان کار و خیابان در تهران

حبیب‌الله مسعوی فرید (معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور)  در خصوص طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان و واگذاری اجرای آن به سمن‌ها گفت: آیین‌نامه ساماندهی کودکان کار و خیابان در سال ۸۴ تدوین شد و ۱۱ دستگاه در آن نقش داشتند. طی دو سال اخیر با همکاری وزارت تعاون، رفاه و کار اجتماعی و سایر دستگاه و سمن‌ها، آیین‌نامه‌های قبلی را به آیین‌نامه حمایتی تغییر دادیم و نقش برخی از دستگاه‌ها که در آیین‌نامه دیده نشده بود، مانند وزارت کشور به خصوص در بخش اتباع بیگانه را پررنگ‌تر نشان دادیم که این مورد توسط وزارت تعاون، رفاه و کار اجتماعی به کمیسیون اجتماعی دولت رفته تا بررسی شود.وی بیان کرد: بیش از ۹۵ تا ۹۶ درصد از کودکان کار و خیابان با خانواده هایشان زندگی می‌کنند.طبق بررسی و مطالعات ما حداقل در ۱۰ تا ۱۱ کشور دنیا، رویکردها در مورد این کودکان به سمت مراکز روزانه است تا در آنجا از آنها نگهداری کنند. در سال‌های اخیر مراکز روزانه در کشور توسط بخش‌های غیردولتی در ۵ استان تهران، البرز، همدان، خوزستان و چهارمحال بختیاری به صورت پایلوت آغاز به کار کردند که موفقیت آمیز نیز بوده و ما باید آن را در کل کشور گسترش دهیم.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی تصریح کرد: از حدود ۸۰ مرکز کودکان کار و خیابانی ۳۲ تا ۳۳ مرکز شبانه‌روزی و بقیه آن مراکز روزانه هستند و توسط سمن‌ها و موسسات غیردولتی درحال اداره شدن هستند. که یک علت آن، کاهش تصدی‌گری دولت است و دیگر این که آنها می‌توانند ارتباط نزدیک‌تری با کودکان کار و خیابان برقرار کنند. در شهر تهران حدود ۷۰ درصد از کودکانی که در مراکز ما پذیرش شدند، غیرایرانی بودند که درصد قابل توجهی از آنان فاقد هویت بودند و غیرمجاز در داخل کشور حضور داشتند.وی با بیان اینکه باید تکلیف کودکان غیرایرانی را مشخص کنیم، گفت: البته سازمان بهزیستی بنابر اینکه حامی کودکان است، خدماتی به آنان ارائه می‌کند. ۵۶ درصد از کودکانی که در کل کشور در مراکز دولتی و غیردولتی ما پذیرش شدند، از حمایت‌های سازمان برخوردار بودند و هم انجیوها نیز برای آنان فعالیت‌هایی داشتند، که این فعالیت‌ها در حال انجام است.

مسعودی فرید بیان کرد: ۷۰ درصد از کودکان غیرایرانی که پذیرش شدند، اسناد هویتی نیز ندارند، ما باید بدانیم که آیا این بچه قاچاق شده و یا اینکه تحت چه شرایطی به ایران آمده است، باید پدر و مادر کودک را شناسایی کنیم که این عامل نیازمند همکاری بیشتر اداره اتباع است تا انجام شود، زیرا ممکن است کودک قاچاق شده باشد. در جلسه‌ای که اواخر سال ۹۷ با حضور مسئولان وزارت کشور و رئیس سازمان بهزیستی برگزار شد، مقرر شد، نقش اداره اتباع پررنگ‌تر باشد و احراز هویت و تعیین‌تکلیف اتباع غیرایرانی با اداره اتباع باشد، ولی اگر نیاز به کمک‌های کارشناسی باشد ما در خدمت آنان هستیم، در این موضوع اداره اتباع باید با همکاری نهادهای بین‌المللی و کمیسر پناهندگان و سفارت‌خانه‌های هر کشور به این موضوع توجه کند.

وی همچنین اظهار کرد: اخیرا گروهی از کشور میانمار به ایران آمده‌ که شناسایی شدند. اگر ما سیاست مهاجرتی شفافی نداشته باشیم و بر آن اساس عمل نکنیم، می‌تواند مشکلات بسیاری برای کشور ایجاد کند. ممکن است، مسئله‌ای در جامعه بین‌المللی مطرح شود به عنوان مثال اینکه ایران نسبت به ورود این همه کودک به داخل کشور بی‌تفاوت است، در حالی که ممکن است آنان قاچاق باشند، این مورد می‌تواند ما را در سطح بین المللی مواخذه کند، در هر صورت سازمان بهزیستی حامی کودکان است و جنبه‌های انسانی برای ما خیلی مهمتر است و باید به این کودکان توجه کنیم.وی در ادامه گفت: بخش دیگر مربوط به کودکان ایرانی است که سرجمع ۴۴ درصد آنان، ایرانی هستند، اعتقاد ما این است در این زمینه باید از سازمان‌های مردم نهاد استفاده کنیم، باید مکان‌هایی که بیشتر حضور کودکان کار و خیابان است را شناسایی کنیم و سازمان‌های مردم نهاد در آن جا مستقر شوند که به کودکان دسترسی داشته باشند و آنان را جذب کنند.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی خاطرنشان کرد: با توجه به بررسی‌های مددکاران در حوزه کودک، ما باید برنامه اختصاصی برای کودکان طراحی کنیم، وقتی که کودکی مشغول به کار در خیابان می‌شود ممکن است از خانواده‌ای زن سرپرست باشد و یا سرپرست خانوار دارای معلولیت و از کار افتادگی یا بیمار و یا اعتیاد داشته باشد یا واقعا کودک را عجیر و یا کرایه کرده باشند که روزی ۳۰ تا ۵۰ هزار تومان به آن بدهد. ما براساس موردها باید مداخلاتمان را طراحی کنیم، اگر خانواده‌ای از روی ناچاری این کار را کرده، باید از این خانواده حمایت‌های اجتماعی کنیم. البته ممکن است، خانواده‌ای از فرزندش سوء استفاده کند و پدر و مادر فرزندانشان را برای کار فرستاده باشند که این مورد کودک آزاری محسوب می‌شود، براین اساس ما باید مداخله انجام دهیم که این مورد حتی ممکن است به سلب حضانت خانواده به صورت موقت یا دائم منجر شود.

مسعودی فرید همچنین افزود: برنامه‌ای موردنظر ما و مورد قبول وزارت کشور است که باید آن را عملیاتی کنیم، در گام اول می‌خواهیم در استان‌های تهران و البرز در سه ماه اول سال ۹۸ آن را عملیاتی کنیم، بنابراین با استفاده از سازمان‌های مردم نهاد، باید کودکان کار و خیابان را طی بررسی‌های اولیه مددکاری شناسایی کنیم و در گام بعدی ایرانی بودن یا غیر ایرانی بودن آنان را مشخص کنیم، اگر غیرایرانی باشند، اداره اتباع نیز باید به این موضوع ورود و بررسی کند که این افراد اسناد هویتی دارند یا ندارند و یا با چه کسی زندگی می‌کنند. با همکاری کمیسیرعالی پناهندگان و سفارت کشور مربوطه در ایران، اقدامات لازم باید انجام شود. ممکن است اقدام این باشد که این کودکان با خانواده‌های خود رد مرز شود و یا فرصتی به آنان داده شود که بستگی به تصمیم مسئولان اداره اتباع دارد.

وی خاطر نشان کرد: کودکانی که جذب شدند و ایرانی هستند، سازمان بهزیستی به آنان خدمات می‌دهد. ما به خانواده‌هایی که مشکل معیشتی و مالی دارند، نیز کمک و از آنان حمایت می‌کنیم، اما با این شرط که حداقل کودک را کمتر در عرصه کار در خیابان ببینیم، کاهش آسیب اولین نگاه ما است تا اگر کودکی تاکنون درس نمی‌خوانده، اول درسش را ادامه دهد، اگر تاکنون به بهداشت توجه نداشته از این به بعد به این موضوع توجه کند. همچنین اگر فرد دیگری در خانواده است و امکان کار کردن دارد، ما به آنان حرفه آموزی توسط سازمان فنی و حرفه ای یاد دهیم تا بچه دیگر کار نکند.معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی گفت: اگر طی بررسی‌ها مشخص شد که علیرغم حمایت‌ها وضعیت همچنان بهتر نیست و به روش‌های دیگر کودک مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد در آن زمان کودک را سلب حضانت یا به صورت موقت و یا به صورت دائم از خانواده جدا می‌کنند که هماهنگی آن با دادستان صورت می‌گیرد. گاهی طی بررسی‌ها در همان لحظه اول متوجه می‌شویم که باید کودک را چه ایرانی و چه غیرایرانی از خانواده جدا کنیم، کودکی که در شرایط آسیب باشد، وظیفه ما است که او را از خانواده جدا کنیم در حال حاضر حدود ۱۰ هزار کودک در ۳۶۰ مراکز شبانه‌روزی در حال نگهداری داریم که ۱۲۰ کودک غیرایرانی هستند که به صورت دائم در مراکز ما نگهداری می‌شوند و ما هیچ رد پایی از پدر یا مادر آنان پیدا نکرده‌ایم و یا همکاری لازم از طرف سفارتخانه کشورشان انجام نگرفته است.