جدالِ قو، ماندن یا نماندن

تعطیلی کارخانه‌های قدیمی همواره افکار عمومی را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. کارخانه‌ای با سابقه نیم قرن فعالیت، علاوه بر کارکرد‌های اقتصادی، در خاطرات و نوستالژی‌های شهروندان نیز همچنان حضور دارد.

تهرانی‌ها چند نسل با کارخانه‌ای که در یک دهه اخیر بزرگ‌ترین تغییراتش را تجربه کرد و نهایتا به تعطیلی رسید، خاطره دارند. کارخانه روغن نباتی قو سال ۱۳۳۳ در جنوب تهران آغاز به کار کرد و به زودی محصولات این کارخانه راهی خانه تمامی ایرانی‌ها شد.

کارخانه‌ای که سه نسل نیروی انسانی در آن مشغول به کار بوده‌اند، سال ۹۱ به شرکت «نهان گل» به عنوان بخش خصوصی واگذار شد. پیش از این واگذاری سهام‌دار عمده آن، سازمان اقتصادی کوثر  بود. هرچند وقتی پای حرف برخی از کارگران بیکار شدن کارخانه روغن نباتی قو بنشینیم، می‌گویند، همه مشکلات از همین خصوصی‌سازی شروع شد، اما مشکلات این کارخانه که نهایتا به تعطیلی آن انجامید چندان شبیه کارخانه‌های قدیمی دیگر نبود. مشکلاتی که عمدتا برای کارخانه‌های نوستالژیک مانند ارج  مطرح می‌شد؛ خصوصی‌سازی غیراصولی، زیان‌ده شدن کارخانه و توقف تولید در آن بود. مشکلات کارخانه قو، بیشتر زیست محیطی است.

این کارخانه از سال ۷۳ با تهدید تعطیلی به دلیل آلایندگی مواجه بود. بار‌ها احکامی برای تعطیلی و انتقال آن صادر شد، اما تا سال ۹۶ این اتفاق به طور کامل نیفتاد. دو سال پیش بود که کارخانه قو با این وعده که به خارج شهر منتقل می‌شود، تعطیل شد، اما به‌رغم اینکه زمینی هم برای این کارخانه در نظر گرفته شده، هنوز تا شروع به کار واقعی آن زمان زیادی مانده است. در این بین فروش برخی از دستگاه‌ها و املاک کارخانه؛ این نگرانی را به وجود آورده که اصلا قرار نیست بار دیگر این کارخانه خط تولیدش را راه بیندازد.

کارخانه دوباره راه نمی‌افتد
زمانی بیش از ۳۰۰ کارگر صبح به منطقه ۱۶ تهران می‌رفتند تا دستگاه‌های کارخانه قدیمی را روشن کنند. حالا اکثر آن کارگران بازنشسته شده و تعدادی دیگر که هنوز به سن بازنشستگی نرسیده‌اند، حقوق بیکاری می‌گیرند. آنها دوست دارند این امید را در خودشان زنده نگه دارند که قبل از رسیدن به سن بازنشستگی بار دیگر در کارخانه قو کار خواهند کرد، اما امید چندانی وجود ندارد، چراکه بعد گذشت دو سال چند بار محل جدید کارخانه عوض شده و نشانه‌های روشنی در مورد اینکه کی خط تولید جدید راه می‌افتد، وجود ندارد.

یکی از کارگران سابق کارخانه قو که به تازگی بازنشسته شده، گفت: قرار نیست کارخانه دوباره راه بیفتد. مدیران کارخانه دستگاه‌ها و املاک را فروخته‌اند و این وعده که ما در حال آماده کردن مکان جدید برای کارخانه هستیم، وعده‌ای تو خالی است.

 او که نمی‌خواهد نامش فاش شود، در گفتگو با ایلنا تصریح کرد: واقعیت این است که مدیریت کارخانه منتظر است یکی یکی کارگران سابق بازنشسته شوند. آنها سود خود را در فروش املاک کارخانه و گرفتن وام‌های جدید برای واردات دستگاه‌های جدید می‌دانند و من مطمئن هستم در نهایت کارخانه را راه نمی‌اندازند، کما اینکه ما شاهد دیوارکشی مکانی در قزوین برای این کار بودیم، اما زمینی که به عنوان مکان جدید کارخانه معرفی شده بود، فروخته شد و باز مکان جدیدی اعلام شد. به نظرم این یک بازی است و همینطور ادامه خواهد یافت.

این کارگر همچنین از تاخیر در پرداخت سنوات بازنشستگی انتقاد کرد و گفت: بسیاری از کارگرانی که پیشتر بازنشسته شده‌اند، هنوز سنوات نگرفته‌اند. مدیریت کارخانه با این ادعا که پول نداریم، پرداخت سنوات را به تاخیر می‌اندازد. این در حالی است که این تاخیر ارزش پول ما را از بین می‌برد.

کارخانه را راه می‌اندازیم
در این بین، مدیرعامل کارخانه قو گفت: ما به فکر راه‌اندازی مجدد کارخانه هستیم.
گلرخ آذرمی در جواب این سوال که زمان دقیق راه‌اندازی کارخانه کی است به ایلنا گفت: نمی‌توانم زمان دقیقی برای این کار مشخص کنم. ما مکان جدید کارخانه را تعیین کرده‌ایم و دیوارکشی هم انجام شده است، اما برای راه‌اندازی مجدد کارخانه به دستگاه‌های جدیدی احتیاج داریم که تهیه آن در شرایط تحریمی فعلی مشکل است.

او ادامه داد: پیش از هر چیز باید وزارت صنعت تکلیف ارز ما را مشخص کند. تازه اگر این موضوع مشخص شود ما به دلیل وجود تحریم‌ها ممکن است برای وارد کردن دستگاه‌ها دچار مشکل شویم. اگر این مشکلات رفع شود، ما توانایی راه‌اندازی مجدد کارخانه و کارآفرینی برای ۲۰۰ نفر را داریم.

مدیرعامل کارخانه قو درباره شائبه فروش دستگاه‌های کارخانه گفت: آنچه فروخته شد، ضایعات بود.
آذرمی پرداخت با تاخیر سنوات کارگران بازنشسته شده را تایید کرده و توضیح داد: واقعیت این است که ما تولید و درآمدی نداریم و در تدارک راه‌اندازی دوباره کارخانه هستیم. این شرایط باعث شده از نظر منابع مالی دچار مشکل باشیم. علاوه بر این ما اقدام به بازنشسته کردن برخی از افراد که سابقه ۲۵ سال دارند، می‌کنیم و برای اینکه این افراد بتوانند ۳۰ روز حقوق بگیرند باید پولی به تامین اجتماعی پرداخت کنیم.

او ادامه داد: برای بازنشستگی افراد با سابقه ۲۵ سال و پرداخت ۳۰ روز حقوق ما از افراد تعهد می‌گیریم که تنها در صورت تاخیر در پرداخت سنوات قادر به این کار هستیم و تمامی افرادی هم که به این صورت بازنشسته شده‌اند با رضایت تعهدنامه را امضا کرده‌اند.

هر چند مشکل زیست‌محیطی این کارخانه که به تعطیلی آن منجر شد قابل انکار نیست، اما انتظار می‌رود کسانی که مصرانه دنبال تعطیل کردن آن بودند برنامه دقیقی برای بازگشایی‌اش می‌دادند و حالا که دو سال از این ماجرا می‌گذرد، مشخص کنند که چرا هنوز کارخانه تعطیلی است و در نهایت سرنوشت این واحد تولیدی چه می‌شود؟