پیش‌تر آژانس پناهجویان سازمان ملل متحد نیز شمار پناهجویان افغان ثبت شده در ایران را حدود ۱ میلیون نفر اعلام کرده بود. ایران سالانه حدود ۲۰۰ میلیون دلار کمک مالی برای تامین نیازهای اساسی پناهجویان افغان از طریق آژانس پناهجویان سازمان ملل، اتحادیه اروپا و سازمان‌های خیریه بین‌المللی دریافت کرده است. اما دولت ایران مدعی بوده است که افزون بر گزارش رسمی نهادهای بین‌المللی، بین ۱.۵ تا ۲ میلیون مهاجر غیرقانونی افغان در ایران زندگی می‌کنند. بر این اساس، ایران تاکید دارد که کمک‌های مالی دریافتی این کشور تنها جوابگوی ۳ درصد هزینه‌های پذیرایی از مهاجران افغان بوده است.

عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران اعلام کرده که هزینه سالانه حضور ۳ میلیون مهاجر افغان در ایران ۸ میلیارد دلار است. فارغ از این که حضور ۳ میلیون مهاجر افغان در ایران با استناد به آمار رسمی پیشین چندان همخوانی ندارد، با احتساب نرخ ۱۵ هزار و ۶۵۰ تومانی دلار آمریکا، ادعای آقای عراقچی به این معناست که دولت ایران ماهانه بیش از ۳.۵ میلیون تومان برای هر پناهجوی افغان هزینه می‌کند. این رقم ۱۳.۵ برابر سرانه‌ای است که آژانس پناهجویان سازمان ملل برای تامین نیازهای تغذیه، بهداشت و درمان، آموزش و اسکان هر پناه‌جوی افغان در نظر گرفته بود.

اما آغاز اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها در روزهای پایانی سال ۲۰۱۰ میلادی، رشد قیمت حامل‌های انرژی هزینه زندگی در ایران را افزایش داد. عدم پرداخت یارانه نقدی به مهاجران افغان موجب شد تا شرایط زندگی آنها در ایران دشوارتر شود. با تشدید تحریم‌های مالی، تجاری و نفتی غرب علیه ایران، ارزش برابری ریال روند نزولی به خود گرفت. به طوری که از دوازده هزار و ۲۶۰ ریال در اوایل سال ۱۳۹۱ به ۱۵۶ هزار و ۵۰۰ ریال در برابر دلار آمریکا رسیده است. تحت تاثیر این روند در حال حاضر هر افغانی در مقابل ۲ هزار ریال مبادله می‌شود. رخدادی که توجیه اقتصادی کار کردن در ایران را برای آن دسته از مهاجرانی که با هدف تامین مالی خانواده مستقر در افغانستان به ایران می‌آمدند را از میان برده است.

کارگرانی که از سال ۱۹۷۹ و همزمان با ورود اولین گروه مهاجران افغان به ایران، به ایفای نقش فعال در بازار کار امور عمرانی پرداختند و خلاء داوطلبان کم مشاغل سخت را با دریافت دستمزدهای پایین پر کردند. با این وجود، در ماه نوامبر سال ۲۰۱۲ میلادی، دولت ایران طی مصوبه‌ای به وزارت کشور اجازه داد تا ظرف ۳ سال نسبت به اخراج مهاجران غیرقانونی افغان اقدام کند. این مصوبه در عمل شرایط را برای دریافت اجازه کار دشوار کرد. با این وجود عراقچی اعلام کرد که افغان‌ها دو میلیون فرصت شغلی را در بازار ایران اشغال کرده‌اند و سالانه تا رقم پنج میلیارد یورو از ایران خارج می‌کنند.

هر چند که اشتغال به کار ۲ میلیون افغان نیز با آمار رسمی موجود چندان همخوانی ندارد ولی خروج سالانه ۵ میلیارد یورو از ایران به این معناست که بر پایه نرخ ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومانی یورو، هر کارگر افغانی ماهانه حدود ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان پس‌انداز دارد. رقمی که با توجه به شرایط اقتصادی ایران تحقق آن بسیار دشوار به نظر می‌رسد. این در حالی است که افغانستان طی سال‌های اخیر مامنی برای اقتصاد تحت تحریم ایران بوده است. بر پایه تازه‌ترین آمار سازمان توسعه تجارت ایران، افغانستان طی سال ۱۳۹۷ به چهارمین مقصد صادرات کالاهای ایرانی بدل شده است.

بر این اساس، طی سال گذشته خورشیدی نزدیک به ۳ میلیارد دلار کالای ایرانی به بازار افغانستان صادر شده و مرز این کشور به عنوان یکی از مبادی اصلی ورود چمدانی دلار آمریکا به ایران مطرح شده است. البته همواره اختلاف‌هایی در مورد آب‌های مرزی، قاچاق مواد مخدر و کالا و نیز دیپلماسی ایران در مورد شرایط سیاسی افغانستان و نحوه برخورد تبعیض‌آمیز با مهاجران میان دو کشور مطرح بوده ولی آن چه که پس از ۴۰ سال مانع اصلی ادامه حضور افغان‌ها در ایران است، دشوارتر شدن شرایط کار و معیشت در ایران به شمار می‌رود. بنابراین تهدید مهاجران افغان به اخراج از ایران به دلیل فشار تحریم‌های اقتصادی آمریکا از سوی معاون وزیر خارجه ایران پیش از اجرایی شدن به صورت گام به گام رخ داده و در حال اجراست.