توسعه فرهنگی یکی از شاخصه‌های توسعه در هر کشور است. اگر نگاهی به آمار کتابخانه‌های بزرگ در دنیا که براساس میزان منابع موجود دسته‌بندی شده‌اند، بیندازیم، متوجه می‌شویم که عمده این کتابخانه‌ها در کشورهای توسعه یافته قرار دارند که در این میان سهم ایالت متحده آمریکا بیش از دیگر کشورها است و کشورهای آلمان، انگلستان، اسپانیا، روسیه و ... در رده‌های بعدی قرار دارند.

ترین‌های کتابخوانی در جهان
در کنار این، در برخی از کشورهای توسعه‌یافته همواره طرح‌های متعددی ایجاد می‌شود که همه آنها یک هدف دارند: توسعه فرهنگ کتابخوانی. هرچند این نگرانی نیز در کشورهای توسعه ‌یافته درباره کاهش سطح مطالعه کتاب‌های چاپی در ماراتن با کتاب‌های الکترونیک و فضای مجازی وجود دارد، اما آنچه که این کشورها را به سمت مطالعه سوق می‌دهد، میل به خواندن و دانستن، به دلیل نهادینه شدن فرهنگ کتابخوانی است؛ از همین رو آمار کتابخوانی و میزان توسعه کتابخانه‌ها در این کشورها هر سال رو به افزایش است. براساس آمار رسمی، از هر 10 کانادایی، 9 نفر در طول سال یک کتاب می‌خواند. متوسط تعداد کتاب‌های خوانده شده به ازای هر نفر نیز 17 جلد در سال عنوان شده است.نخستین گزینه انتخابی 25 درصد از جمعیت کانادا برای پر کردن اوقاتشان، کتاب خواندن است. در سال 2005 کانادایی‌ها 5/2 میلیارد دلار صرف خرید کتاب و نشریات کردند. در این سال مجموع کل درآمد صنعت سینما در کانادا 3/1 میلیارد دلار بود.

تجارت 11 بیلیون دلاری کتاب در آمریکا
آمار کتابخوانی در ایالات متحده آمریکا نیز قابل توجه است. براساس آمارهای اعلام شده، سالانه بین 600 هزار تا یک‌میلیون کتاب جدید در آمریکا منتشر می‌شود. در سال 2011 بیش از 29 هزار فروشگاه کتاب و 120 هزار باب از انواع کتابخانه در سراسر ایالات متحده فعال بوده‌اند. در این سال فروش کتاب، یک تجارت 11 بیلیون دلاری در آمریکا بوده است.

نوجوانان؛ اصلی‌ترین مخاطبان کتابخانه‌ها در سوئد
میزان مطالعه در کشورهای اروپایی نیز قابل توجه است. به عنوان نمونه، سوئد با جمعیت 10 میلیونی، یک کتابخانه ملی، 290 کتابخانه عمومی با هزار شعبه کوچک، 40 کتابخانه دانشگاهی، سه هزار کتابخانه خیابانی و 115 کتابخانه بیمارستانی دارد. از هر سه سوئدی، یک نفر عضو کتابخانه است. نوجوانان 9 تا 14 سال بیشترین بازدیدکنندگان کتابخانه‌ها هستند.از سوی دیگر، بیشترین میزان مراجعه به کتابخانه برای دریافت کتاب در جهان متعلق به کشور فنلاند است. هر فنلاندی به طور متوسط سالانه 67/20 منبع از کتابخانه‌های این کشور به امانت می‌گیرد. 75 درصد از بودجه‌ای که وزارت فرهنگ و هنر برای شاخه ادبیات، مستقیماً به نویسندگان و مترجمان تعلق می‌گیرد.

فروش بیش از 350 هزار جلد کتاب در هر روز
در میان کشورهای اروپایی آمار خیره‌کننده دیگری نیز وجود دارد. براساس بررسی‌های انجام شده، بیشترین درصد عضو کتابخانه‌ها نیز نسبت به جمعیت متعلق به انگلستان است. 57 درصد انگلیسی‌ها، عضو کتابخانه‌های کشورشان هستند.این آمار در ایران کمتر از پنج درصد از جمعیت کشور را شامل می‌شود.فرانسوی‌ها روزانه چهار الی پنج ساعت را به انواعی از مطالعه اختصاص می‌دهند. در فرانسه در هر روز بیش از 350 هزار جلد کتاب به فروش می‌رسد. کتابخانه ملی فرانسه، با دارا بودن 50 هزار صندلی، در روزهای تعطیل آنچنان مملو از جمعیت است که برای تهیه کتاب لازم است افراد ساعاتی را در صف بگذرانند.

توسعه کتابخوانی با شبکه‌های اجتماعی
همزمان با اقبال مخاطبان به سمت انواع کتاب‌های الکترونیک در کشورهای مختلف از جمله اروپا و آمریکا، توسعه فناوری نیز به کمک این قشر آمده تا بتوانند نسبت به گذشته از شگردهای جدیدی برای مطالعه بهره ببرند. توسعه شبکه‌های اجتماعی کتابخوانی(Reading/Readers Social Networks) از جمله این راهکارهاست که طی سال‌های گذشته رونق بیشتری گرفته‌اند. در بسیاری از این شبکه‌ها، کاربران می‌توانند قفسه‌های مجازی شخصی خود را تشکیل دهند و کتاب‌هایی را که خودشان نوشته‌ یا خوانده‌اند و یا حتی برنامه خواندن آن را در آینده دارند، را در این شبکه‌ها مشخص کرده و یا قرار دهند.

شبکه‌های اجتماعی کتاب و کتابخوانی بسته به سطح مخاطب، از لحاظ چگونگی خدمات،‌ انواع مختلفی دارند. روشن است که یک شبکه اجتماعی کتاب در جامعه کتابخوان، با توجه به دغدغه‌ها و نیازهای متفاوت مخاطبان با جوامع دیگر تفاوت‌هایی خواهد داشت. همچنین به لحاظ اهداف حرفه‌ای هم شاهد شبکه‌های اجتماعی با کارکرد متفاوت هستیم.گودریدز یک سایت کاتالوگ کردن کتاب‌ها و اطلاعات و ارائه مشاوره برای انتخاب کتاب‌هاست که از سال 2013 بخشی از خانواده آمازون شده است. با معیار تعداد بازدیدکنندگان و اعضا، این شبکه بزرگترین سایت آنلاین کاتالوگ کتاب در جهان است که بیش از 30 میلیون عضو دارد و قریب 900 میلیون عنوان کتاب و 34 میلیون مرور بر کتاب‌ها، در بانک اطلاعاتی آن موجود است.

«کتابت را جا بگذار»
از سوی دیگر، شبکه‌های اجتماعی در سال‌های گذشته توانسته‌اند با راه‌اندازی طرح‌های مختلف، در توسعه فرهنگ کتابخوانی مؤثرتر عمل کنند. به عنوان نمونه،‌شبکه معروف کتابخوانی بوک کراسینگ، مروج پویش «کتابت را جا بگذار» است. این شبکه تلاش کرده تا با راه‌اندازی پویشی برای جاگذاشتن کتاب خوب در مکان‌ها مختلف و درج مشخصات خوانندگن بعدی در شبکه،‌ تاریخچه‌ای از سفر کتاب و نظرات خوانندگان در این شبکه را به اشتراک بگذارد و نوعی تعامل و همدلی گسترده میان کتابخوانان ایجاد کند.

بهار نیوز