فساد اداری همواره به عنوان یکی ازمهم‌ترین موانع توسعه درسطح ملی و محلی مطرح بوده است. باتوجه به نقش مهم شهرها درتوسعه پایدار،مطالعه فساد درشهرداری‌ها بسیارحائز اهمیت است و هدف از تدوین این مقاله،شناسایی عوامل فردی موثر بر تمایل به فساد درشهرداری ‌تهران است تا بتوان با درنظرگرفتن علل ریشه‌ای شکل‌گیری فساد درسطح فردی،راهکارهای مناسبی برای رفع آن پیشنهاد کرد.به منظور جست‌وجو پیرامون شناسایی عوامل فردی موثر بر تمایل به فساد اداری در شهرداری تهران تیم پژوهشگران متشکل از حسن عابدی جعفری(استادیار گروه مدیریت دولتی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران)، حبیب‌الله طاهرپور(استادیار گروه مدیریت دولتی موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی)، سعید زرندی(استادیار گروه مدیریت دولتی داانشگاه علامه طباطبایی)، فتاح آقازاده (دانش‌آموخته دکتری موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی) پژوهشی را با توجه به ساختار مناطق شهرداری تهران انجام دادند.

از آنجا که براساس هدف پژوهش، طراحی مدل برای شهرداری تهران صورت می‌گیرد، با توجه به ساختار مناطق شهرداری تهران در هر منطقه 12 پرسشنامه و در سازمان‌ها شش پرسشنامه توزیع شد. در مجموع مقرر شد تعداد 410 پرسشنامه (مدیران سازمان‌ها) برای آزمون مدل جمع‌آوری شود. برخی از پرسشنامه‌ها با دقت پایینی پر شده بود که در نهایت از مجموع 410 پرسشنامه توزیع شده 230 پرسشنامه حاصل شد که بعد از جمع‌آوری پرسشنامه‌ها، داده‌ها وارد نرم‌افزار SPSS‌ و آماده اجرای تحلیل عاملی شد.بر اساس یافته‌های این تحقیق همانطور که مشخص است، مهم‌ترین عامل در بروز فساد«میزان احساس بی‌عدالتی» است و سایر عوامل به‌ترتیب عبارتند از: «میزان نیاز مادی»، «میزان فرصت برای فساد»، «میزان ارتباط با ارباب رجوع» و «میزان ریسک‌پذیری» و آن‌طور که مشخص است «میزان پایبندی شرعی»، «میزان پایبندی به ارزش‌های اخلاق» و «جامعه‌پذیری ضد فساد» تأثیر منفی بر تمایل به فساد دارند که در این میان تأثیر «میزان پایبندی به ارزش‌های اخلاقی» از دو عامل دیگر بیشتر است.بر اساس این پژوهش، عوامل فردی موثر در تمایل به فساد اداری در شهرداری تهران در هشت عامل فوق خلاصه می‌شود که بر تمایل به فساد تأثیر دارند و بر این اساس پیشنهاد می‌شود مجریان نسبت به تقویت باورهای مذهبی و اخلاقی کارکنان تلاش کنند، اگرچه میزان پایبندی شرعی در میان کارمندان شهرداری عدد به نسبت مناسبی است با این حال، تا حالت ایده آل هنوز فاصله دارد. همچنین باید به این نیز توجه کرد که رعایت عدالت در کاهش فساد اداری، نقش بسزایی دارد و با توجه به نتایج حاصل از پژوهش، کارکنان و مدیران شهرداری در این سازمان احساس بی‌عدالتی می‌کنند.

در عین حال رسیدگی به معاش کارکنان و تأمین حداقل‌های زندگی برای کارکنان از مهم‌ترین اقدامات برای کاهش بروز فساد در شهرداری تهران است. ارتباط نیاز مادی با تمایل به فساد در کارکنان شهرداری یک ارتباط مستقیم است و تحقیقات گوناگون صورت‌گرفته روی میزان نیاز و درآمد افراد جامعه بویژه کارکنان بخش عمومی حکایت از این دارد که با گذشت زمان و افزایش بی‌رویه تورم در سال‌های اخیر، نه تنها سطح درآمد نتوانسته بر سطح نیازهای مادی غلبه کند، بلکه از حرکتی نزولی(نسبت به رشد نیازهای مادی) برخوردار شده است.»در انتهای این پژوهش راهکارهایی برای کاهش نیازمادی در کارکنان و در نتیجه کاهش تمایل به فساد پیشنهاد شده که عبارتند از:-ایجاد تناسب کافی میان درآمد متوسط حقوق بگیران شهرداری و بخش خصوصی (با توجه به سوابق و توانایی‌ها)- کاستن از تعداد کارکنان شهرداری (به‌کارنگرفتن بازنشسته‌ها و برگرداندن کارکنان مأمور از دستگاه‌های دیگر) و اجرای طرح ترمیم حقوق کارکنان-تقویت بیمه‌های سلامت و درمان و تقویت رفاه عمومی و کاهش هزینه‌ها در این بخشنتایج این پژوهش در شماره یک سال هشتم نشریه "مطالعات رفتار سازمانی" منتشر شده است.

بهار نیوز