طرح شفافیت آرا؛ حکمرانی در اتاق شیشه‌ای

نمایندگان مجلس یک فوریت طرح شفافیت آرای نظام تقنینی را تصویب کردند. در جلسه علنی دیروز مجلس، یک فوریت طرح شفافیت آرای نظام تقنینی با ۱۶۸رای موافق؛ ۳۳رای مخالف و ۴ رای ممتنع از مجموع ۲۲۴ نماینده حاضر در مجلس تصویب شد. براساس ماده واحده این طرح تمامی شوراها، مجامع و نهادهای موثر در فرآیند قانون‌گذاری و نهادهای تصمیم‌گیرنده که صلاحیت سیاست‌گذاری یا وضع قانون و مقررات دارند از جمله مجلس شورای اسلامی، هیات وزیران، مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی فضای مجازی، شوراهای شهر و روستا، خبرگان رهبری و شورای نگهبان موظف به علنی‌سازی رای اعضا و انتشار آن و همچنین علنی‌سازی مذاکرات در درگاه اینترنتی خود هستند.

اصولگرایان و مخالفان دولت تأکید کرده‌اند که نخواهند گذاشت بخش‌های دیگر نهادهای تقنینی به جز مجلس در این طرح بمانند و در جریان بررسی جزئیات، آنها را حذف خواهند کرد. چیزی که اصلاح‌طلبان یعنی طراح طرح می‌گویند آن را بر نمی‌تابند و از نظر آنها این «ذبح کردن شفافیت فراگیر در مجلس» است. طرحی که دیروز با عنوان شفافیت آراء در مجلس مطرح شده بود را هفته قبل جمعی از نمایندگان اصلاح‌طلب با ابتکار محمدعلی وکیلی نماینده تهران در مجلس تهیه کرده بودند. طرحی که در پی کشیدن شدن ماجرای شفافیت آرای نمایندگان مجلس به مجالس عزاداری محرم و جنجال برخی سخنرانی‌ها در این رابطه تهیه شده بود. عموماً طیف‌های اصولگرا و مخالفان دولت می‌گویند که مجلسی‌های اصلاح‌طلب و اعتدالی مخالف شفافیت هستند.

متن این طرح فقط یک تبصره داشت و بر اساس آن «در مورد مصوبات شورای‌عالی امنیت ملی» علنی شدن آرا «پس از رفع مراحل طبقه‌بندی» قابل انجام است. آن‌طور که دیروز محمدعلی وکیلی، تهیه‌کننده اصلی این طرح در دفاع از آن گفت، رؤسای سه فراکسیون سیاسی مجلس هم اقدام به امضای طرح یاد شده کرده بودند که معنایش از نظر مجلسی‌ها توافق همه طرفین بر سر لزوم تصویب این طرح بود.

موافقان چه می‌گویند؟
محمدعلی وکیلی، نماینده تهران: شفافیت موضوعی است که متقابل نفاق قرار دارد و تبدیل به یک مطالبه ملی شده است. شفافیت روی سکه‌ پاسخگویی است که هر جریانی با هر نظری معتقد به پاسخگویی است. هر چه ساحت قدرت شیشه‌ای و در معرض مردم باشد، اعتمادافزا و مشروعیت آفرین است. امروز ما در مجلس حداکثر شفافیت را شاهدیم؛ به طوری که اگر نماینده‌ای ذره‌ای چرت بزند از دید دوربین‌ها مغفول نمی‌آید. این میزان حساسیت بر روی رفتار نمایندگان مقدس است. افکار عمومی می‌خواهد بداند که نمایندگان ملت امانت گران‌سنگ را به ارزانی به دست نیاوردند تا به ارزانی عرضه کنند.

احد آزادی‌خواه نماینده ملایر: اتفاقی که در دهه محرم توسط یکی از خطبا در مورد عدم رای مجلس به شفافیت آرا افتاد، از نظر من اقدامی بجا بود، چرا که ما نباید حفاظ شیشه‌ای برای خود ایجاد کنیم.» او افزود:«این حق مردم است که بدانند ما چگونه رای می‌دهیم، البته من به ادبیات و شیوه بیان این سخنران کاری ندارم، اما باید توجه کنیم که ما به وسیله مردم هویت پیدا کردیم و ما وکیل آنها هستیم و این حداقل حق مردم است که بدانند وکلای آنها به کدام موضوع چه رایی می‌دهند.

جلالی زاده نماینده سابق مجلس: اگر واقعا اهداف اصلی ناشی از تصویب این طرح باعث هموار نمودن و تقویت فضای شفاف و صادقانه برای بیان نظرات نمایندگان شود، می توان آن را طرحی مطلوب ارزیابی کرد. به شرطی که دامنه شفافیت آن به گونه ای گسترده شود که بتوان آثار آن را در همه نهادها و سازمان های کشور هم مشاهده کرد.

مخالفان چه می‌گویند؟
علیرضا محجوب، نماینده تهران: این طرح به مجلس فعلی نمی‌رسد و لذا اولویت این مجلس نیست و باید بگذاریم در مجلس آینده از ابتدا رویه‌‎ها اصلاح شود. در حال حاضر مسائل مهم‌تری همچون تورم، اشتغال، و پرداخت حقوق کارگران و بازنشستگان وجود دارد. لذا این طرح دارای فوریت نیست.

جواد ابطحی؛ نماینده نزدیک به جبهه پایداری: تنها بخش مورد قبول ما در این طرح همان بخش علنی شدن رأی مجلس و دولت است و من به همراه برخی از همکاران با بقیه موارد مخالف هستیم.

حسن نوروزی؛ نماینده اصولگرا: تسری شفافیت از مجلس به باقی نهادهای تقنینی «یک اتفاق خطرناک» است که «باید جلوی آن گرفته شود.» در صورت تصویب این طرح در مجلس و احتمال تأیید توسط شورای نگهبان «می‌توان به اذن رهبری برای جلوگیری از این کار رجوع کرد. اگر ارائه این طرح در راستای شناسایی و حذف برخی از نمایندگانی است که با شهامت برخی از مسائل بنیادین کشور را مطرح و پیگیری می نمایند، نمی توان آن را طرحی مطلوب دانست و در این صورت شاید بتوان چنین ارزیابی کرد که این طرح با هدف قبلی و با نشانه رفتن رفتار چنین نمایندگانی شکل گرفته تا شاید امکان حذف آنها در آینده فراهم گردد . امکان ایجاد محدودیت برای نمایندگان صریح الهجه که صادقانه مسائل و معظلات کشور را مطرح می کنند یکی از معایب چنین طرح‌هایی است.

اصلاح‌طلبان و اعتدالیون مجلس هم البته از موضع و قصد اصولگرایان بی‌اطلاع نیستند. اما این را هم می‌دانند که در صورت جدی بودن این قصد، احتمال زمین خوردن کل طرح باز هم وجود دارد. جلال میرزایی، مسئول کمیته سیاسی فراکسیون امید در این رابطه می‌گوید: «ما بارها گفته‌ایم که اصولگرایان از طرح بحث شفافیت دنبال سوء استفاده جناحی هستند و دغدغه واقعی آنها شفافیت نیست که اگر بود آن را برای همه می‌خواستند، نه فقط برای نهادهای انتخابی.» او می‌گوید: «الان طرح پیش رو محک خوبی برای ادعاهای طیف‌هایی است که در مجلس عزای امام حسین(ع) شفافیت را بهانه دعوای سیاسی و توهین به مجلس کردند.»

تلاش برای تخفیف دادن طرح شفافیت به مجلس و دولت توخالی بودن طبل مدعیان شفافیت را نشان می‌دهد. علی رغم تلاش‌هایی که می‌شود نمایندگان اصلاح طلب قصد دارند تا جای ممکن بر موضوع شفافیت همه گیر که تمام نهادها را شامل شود، اصرار کنند و تگذارند برخی از این ارزش مهم در حکومتداری مطلوب یک چماغ برای زدن رقبا بسازند. با این ترتیب ادامه جدال‌ها بر سر شفافیت در بهارستان قطعی به نظر می‌رسد. جدالی که هنوز معلوم نیست که طیف‌های مختلف با چه نیرو و تاکتیکی در آن حاضر شوند و کدامیک بتوانند حرف خود را به کرسی بنشانند. اما مهمتر از همه اینها این است که «شفافیت» حاصل از این نزاع چه سر و شکل و مختصاتی خواهد داشت و چگونه عمل خواهد کرد.
سوالی که مطرح می شود این است که آیا شورای نگهبان با این طرح موافقت خواهد کرد و آیا نیاز به مذاکره‌ای با شورای نگهبان برای تأیید نهایی طرح وجود دارد یا خیر؟