پایان کابوس قطع عضو بیماران دیابتی

تا چندی پیش یکی از کابوس‌های بیماران مبتلا به زخم‌های مزمن اندام تحتانی از جمله زخم‌های مزمن پای دیابتی یا وریدی، قطع عضو بود که همیشه به عنوان یکی از گزینه‌های پیش روی این بیماران در مراجعه به مراکز درمانی بود.نخستین پژوهشکده فناوریهای زخم و ترمیم بافت جهاد دانشگاهی علوم پزشکی و مرکز درمانی ترمیم زخم این مجموعه از سوی اعضای هیات علمی و پژوهشگران جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران در سال 94 تأسیس شد. در این مرکز درمانی، روش و شیوه درمانی موثر بر اساس طب مبتنی بر شواهد و آخرین دستاوردهای روز به بیماران نیازمند ارائه شد.مرکز ترمیم زخم جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران با ترکیبی از گروه های مختلف پزشکی مختلف شامل متخصصین پوست، جراح عمومی، جراح عروق، عفونی، داخلی، تغذیه و پزشکان عمومی، پرستاران، کارشناسان ارشد ارتوز و پروتز آموزش دیده بر اساس جدیدترین و موثرترین دستورالعمل های مدیریت زخم‌های مزمن که تا حد زیادی با شرایط بیماران کشور بومی شده است، سعی دارد طول درمان بیماران مبتلا به زخم‌های مزمن از جمله زخم‌های دیابتی و وریدی را کاهش دهد.یکی از روش‌هایی که در سال‌های اخیر توسط این مرکز در کشور به طور رسمی به بیماران ارائه شد استفاده از لاروهای استریل نوعی مگس به نام لوسیلیا سریکاتا بود که با عنوان تجاری لوسیمد در حال اخذ آخرین مراحل مجوزهای سازمان غذا و دارو است.

دکتر غلامرضا اسماعیلی جاوید، مدیر مرکز ترمیم زخم‌ جهاددانشگاهی علوم پزشکی تهران درباره خدماتی که در مرکز ترمیم زخم ‌جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران به بیماران ارایه می شود، اظهار کرد: جهاد دانشگاهی به دلیل رسالتی و ماموریتی که در حوزه پژوهش، آموزش و فرهنگ برای خود تعریف کرده است، بحث کاربردی سازی پژوهش ها برای رفع نیازهای اساسی کشور را در دستور کار خود داده و حوزه های مختلفی از جمله حوزه سلامت، علوم انسانی، فنی و مهندسی و کشاورزی کار می کند.وی گفت: یکی از ماموریت هایی که در جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران مورد توجه قرار گرفت معضل زخم‌های مزمن بود که بخش بزرگی از نظام سلامت را درگیر خود کرده و متاسفانه به دلایل گوناگون مهجور و مغفول مانده بود. با توجه به افزایش متوسط میانگین سنی و جمعیت سالمند کشور و شایع بودن برخی از بیماری های مزمن از جمله دیابت، میزان بروز و شیوع بیماری هایی که یکی از عوارض آن ایجاد زخم‌های مزمن است، ضروری است که راهبردهای جدیدی در حوزه پیشگیری، درمان و توانبخشی این گروه از بیماران تدوین و ارائه شود.

جاوید ادامه داد: درمان زخم‌های مزمن نیازمند رویکردی جامع است به گونه ای که درمان این نوع زخم‌ها در واقع نوعی مدیریت محسوب می شود که یک تیم با توجه به نیاز بیمار در هر حوزه تخصصی، اقدام مناسب را به بیمار در هماهنگی کامل با تیم ارائه می دهد. ارائه یک الگوی مناسب از ارائه خدمات تشخیصی و درمانی مناسب در قالب یک کار گروهی، یکی از دستاوردهای مرکز ترمیم زخم جهاد دانشگاهی به شمار می رود که در این روش، به طور معنی داری طول درمان و عوارض ناخواسته از جمله قطع اندام تحتانی در بیماران مراجعه کننده کاهش یافته است.وی با بیان اینکه مرکز ترمیم زخم در چهار حوزه اصلی فعالیت می کند، تصریح کرد: زخم های شایع و اصلی، شامل 4 دسته زخم‌های بستر، زخم‌های عروقی (شریانی و وریدی) و زخم‌های نورپاتی یا دیابتی هستند که در این مرکز بیشتر تمرکز بر روی زخم‌های دیابتی و عروقی بوده و با توجه به وضعیت بیماران مبتلا به زخم‌های بستر، ارائه خدمات به این دسته از بیماران در مرکز درمان در منزل (دم) به صورت Home Care ارائه می شود.

وی افزود: مدیریت هر چهار زخم کاملاً با هم متفاوت است. بیمارانی که تحت تاثیر این زخم‌ها قرار می گیرند، شرایط اجتماعی و وضعیتی کاملاً متفاوت با هم دارند و نیازمند تیم های تخصصی متفاوتی هستند. همچنین طی فعالیت 4 ساله طرح‌های مختلف پژوهشی در زمینه های مختلف شامل سلول درمانی، استفاده از پانسمان مدرن کلاژنی، استفاه از حمام دی اکسید کربن، … و چندین طرح دیگر بر روی زخم‌های مزمن در این مرکز انجام شده است که همگی با مجوز کمیته اخلاق در پژوهش و ثبت در مرکز ثبت کارآزمایی بالینی ایران صورت گرفته است.دکتر جاوید تاکید کرد: سعی شده است تجربیات اعضای هیات علمی و پژوهشگران در قالب دوره های تخصصی آموزشی به پرستاران و پزشکان ارائه شود و تاکنون ذیل معاونت آموزشی جهاد دانشگاهی بیش از 300 پزشک و پرستار از سراسر کشور در قالب دوره های سه ماهه با گذراندن کارورزی در بیمارستان و این مرکز، شرایطی فراهم شده که بسیاری از بیماران مبتلا به زخم‌های مزمن، از خدمات موثر در این حوزه بهره مند شوند.

وی با اشاره به اینکه هدف مرکز زخم گسترده کردن شبکه مراقبت و درمان زخم های مزمن در سراسر کشور است، گفت: آنچه در این مرکز بدان دست یافتیم مدلی موفق و اقتصادی در درمان‌ موثر زخم مزمن است که قابل تکثیر در تمام شهرها با امکانات مختلف باشد. در حال حاضر این مدل در استانهای مختلفی چون کردستان، گلستان، قم، آذربایجان غربی، … ارائه و توسط تیم هایی که در دوره های آموزشی زخم جهاد دانشگاهی شرکت کردند راه اندازی شده است. پزشکان و پرستاران متخصص این حوزه نه به صورت رسمی ولی کاملاً با هم در ارتباط بوده و عملاً تجربیات خود را با یکدیگر به اشتراک می گذارند.مدیر مرکز ترمیم زخم‌ جهاددانشگاهی علوم پزشکی تهران در مورد شرایط فعلی قطع عضو و تأثیر فعالیت ها و پژوهش های مرکز زخم در کاهش قطع عضو، گفت: با توجه به شرایطی که داریم قطعاً میزان قطع عضو ما نسبت به گذشته علی رغم شیوع بیماری کاهش پیدا کرده است که بخشی به دلیل افزایش اطلاعات بیماران و بخشی به دلیل تکثیر مراکز مشابهی همچون این مرکز است. ما باور داریم که تلاش‌ها و فعالیت‌های پزشکان، پژوهشگران و اعضای هیات علمی این پژوهشکده و مرکز سهم مهمی هر چند کوچک در کاهش موارد قطع اندام تحتانی به دلیل زخم‌های مزمن داشته است.

وی در پاسخ به اینکه برای درمان انواع زخم ها در مرکز ترمیم زخم از چه روش هایی استفاده می شود؟ گفت: متأسفانه بسیار باب شده که به لحاظ تبلیغاتی برای درمان زخم های مزمن روش های پیچیده و جدید معرفی می کنند، ولی ما برای درمان زخم های مزمن یکسری مراقبت ها و روش های تشخیصی و درمانی استاندارد داریم که چندان هزینه بَر نیستند، ولی نیاز به آموزش و ممارست دارد تا بتوانیم مراقبت را به نحو احسن به بیماران ارائه دهیم.جاوید گفت: بحث های جدیدی در بازار است از جمله بحث سلول درمانی، پانسمان های بیولوژیک و همچنین استفاده از روش هایی از جمله گاز ازن، پلاسما و لیزر در درمان زخم که باید این روش ها را به عنوان روش های کمکی در نظر بگیریم. در کنار درمان استاندارد به منظور تسریع روند درمان می توان بسته به میزان اثربخشی هر یک و موارد مصرف آن از روشهای کمکی استفاده کرد.

مدیر مرکز ترمیم زخم‌ جهاددانشگاهی علوم پزشکی تهران درباره درمان زخم های واریسی و وریدی توسط مرکز ترمیم زخم جهاد دانشگاهی نیز گفت: یکی از مشکلات ما زخم های وریدی یا واریسی هستند که بیماران از این بیماری رنج می برند. ما با روش بانداژ فشاری این بیماران را تحت درمان قرار می دهیم و شرایط بیمار را که باعث ایجاد زخم شده بهبود می بخشیم و خود بیمار هم بهبود پیدا می کند. بزرگترین چالش ما بیماران ایسکمیک هستند و بحث ما در مورد این بیماران این است که بتوانیم با روش ها و مشاوره با جراحان عروق، عروق را به پای آنها برگردانیم و شرایط بهبود زخم را بهتر کنیم. در واقع در سبد ارائه خدمات، تمام درمان های استاندارد که تاکنون از نظر شواهد و مستندات تایید شده و مستند هستند را اعمال می کنیم.

۷ تا ۱۰ میلیون بیمار دیابتی در کشور
وی در مورد میزان هزینه های درمانی مرکز ترمیم زخم جهاد دانشگاهی و تسهیلاتی که به برخی از این بیماران ارایه می شود، گفت: برآورد می شود بین ۷ تا ۱۰ میلیون بیمار دیابتی در کشور وجود داشته باشد. سبک زندگی و کاهش حرکت از جمله مسایلی هستند که زندگی شهری با آن روبه رو است.مصرف بالای کالری و کم تحرکی باعث شده مشکلات متابولیک از جمله دیابت شیوع بالای در کشور داشته باشد. از بین عوارض دیابت، بر اساس مطالعات انجام شده پر هزینه ترین عارضه دیابت، زخم‌های پای دیابتی است که بر اساس برآوردهای انجام شده جهانی، هزینه درمان زخم‌های پای دیابتی از مجموع هزینه های چهار سرطان شایع شامل پروستات، سینه، هوچکین و لنفوم بیشتر است.

مدیر مرکز ترمیم زخم‌ جهاددانشگاهی علوم پزشکی تهران ادامه داد: بخش جهاد دانشگاهی تقریباً نهادی خودگردان است که باید بخش بزرگی از بودجه خود را از محل خدمات خود تامین کند. ما تعرفه های نهادهای عمومی غیر دولتی را دریافت می کنیم که باز هم این تعرفه ها برای برخی از بیماران ما سنگین است البته در بخش خصوصی بسیار بالاتر است.وی افزود: متوسط هزینه درمان بیمار در ماه بین سه تا پنج میلیون تومان است. برخی از بیماران درمان را شروع می کنند و زمانی که به مرحله ای رسید که نمی توانند هزینه های خود را تامین کنند یا بیمه ها هزینه ها را تامین نمی کنند، متأسفانه درمان را رها می کنند و چند ماه بعد با زخمی بزرگتر و یا عفونت استخوان و قطع عضو، مجدداً درمان را شروع می کنند.

ترمیم زخم کار فردی نیست
وی ادامه داد: در حوزه درمان استاندارد زخم مزمن چند اصل مهم وجود دارد از جمله برداشتن بافت های غیر زنده. یکی از اقدامات مهم در این مرکز برداشتن موثر بافت‌های غیرزنده بر روی زخم است که از روش‌های مختلف جراحی، بیولوژیک، مکانیکی و حتی آنزیمی استفاده می شود. نکته دوم حذف فشار از روی زخم است که با تکنیک های مختلفی انجام می شود که در این مرکز استانداردترین روش حذف فشار که استفاده از روش TCC است انجام می شود. نکته بعدی تحریک زخم برای سریعتر شدن روند ترمیم است، روش های مختلفی از جمله استفاده از پانسمانهای کلاژنی و هیالورونیک اسید، پرده های آمنیوتیک، فاکتورهای رشد، لیزر و پلاسما در این مرکز استفاده می شود. به طور کلی فراوانی موارد درمان کامل زخم در زخمهای نوروپاتیک در این مرکز طی 12 هفته حدود 50 درصد است که در مقایسه با مقیاس جهانی از میزان موفقیت قابل قبولی برخوردار هستیم.جاوید در پاسخ به اینکه روش های سنتی تا چه میزان در درمان زخم ها مؤثر هستند؟ گفت: هر روش علمی که نتیجه اثر بخشی آن به روشهای مناسب علمی نشان داده شده مورد نظر این مرکز قرار می گیرد. ترمیم و بهبود زخم با یک نوع پانسمان و یک روش صورت نمی گیرد، ترمیم و بهبود زخم به اقدامات یک تیم تخصصی نیاز دارد. درمان استاندارد می خواهد و باید در کنار پانسمان مناسب، مشکل زمینه ای بیمار حل شود. در کنار ترمیم زخم باید به مشکلات عروقی و بیماری های زمینه ای و هر دلیلی که باعث بیماری بوده، پرداخته شود.

وی افزود: معتقدم که در ایران تجربه بسیاری در ترمیم زخم داریم؛ پزشکان و پرستاران بسیار ماهری داریم و فقط باید بتوانیم کار تیمی را به این دوستان آموزش دهیم، ترمیم زخم ها اصلاً کار فردی نیست بلکه کاری تیمی است و کار بسیار پر هزینه ای است بنابراین باید بتوانیم تا حد امکان با کمترین هزینه بهترین نتیجه را داشته باشیم.جاوید در پایان گفت: محل پژوهشگاه زخم جهاد دانشگاهی در تهران، خیابان فلسطین جنوبی، خیابان نظری قرار دارد و در موتورهای جستجوی اینترنت در دسترس است.امیدواریم که بتوانیم به بیماران آموزش دهیم که پیشگیری بر درمان مقدم است که البته در این مسیر خواهان هستیم رسانه ها یاری دهنده ما باشند تا به کمک یکدیگر خطراتی که بیماران را تهدید می کند اطلاع رسانی و گوشزد کنیم.