تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۹/۰۱ ساعت ۱۵:۰۵
کد مطلب : ۱۹۲۳۵۷
بازمانده از تحصیل‌ها شناسنامه‌دار می‌شوند
گروه جامعه: «گسترش عدالت آموزشی»، «افزایش دسترسی همه کودکان به چرخه آموزش» و ... ؛ واژگانی که این روزها در پی افزایش آگاهی‌ها درخصوص تاثیر آموزش و پرورش بر زندگی مورد توجه کارشناسان و سیاستمداران قرار گرفته است اما با وجود تلاش‌های صورت گرفته برای افزایش پوشش تحصیلی همچنان برخی از کودکان به دلایل مختلف از جمله فقر اقتصادی، معلولیت، دوری از مدرسه، مشکلات فرهنگی و غیره از دسترسی به آموزش محروم هستند.
وزارت رفاه در راستای کاهش فقر آموزشی، اجرای طرح شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل را با همکاری وزارت آموزش و پرورش از سال ۹۷-۱۳۹۶ برای بازگشت به مدرسه آغاز کرد که در همین زمینه احمد میدری در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایسنا به تشریح پرونده این کودکان و نحوه عودت آنها به مدارس پرداخت.وی به تبیین اقدامات و عملکرد این وزارتخانه در اجرای طرح شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل در مقطع ابتدایی کشور پرداخت و اظهار کرد: عدالت آموزشی با تاکید بر دسترسی همه کودکان و نوجوانان به آموزش، از نشانه‌های یک حکمرانی خوب است که زمینه آگاهی فردی و اجتماعی افراد را فراهم می‌کند و چرخه فقر و نادانی را قطع و فرصت‌های بیشتری در برابر افراد یک جامعه فراهم می‌کند.وی افزود: بازماندگی تحصیل و بی‌سوادی پیامدهای زیان‌باری برای زندگی اجتماعی دارد و زمینه بردگی و اسارت‌های فردی و اجتماعی را فراهم می‌کند. فقر، غفلت و ناآگاهی از جمله دلایل بازماندگی از تحصیل و بی‌سوادی افراد هستند.
افزایش باسوادی دختران از بهترین سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی و اجتماعی یک کشور
معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه عدم دسترسی کودکان به آموزش با کیفیت باعث تسری این معضل اجتماعی به نسل‌های بعدی و تقویت فقر بین‌نسلی در جوامع کمتر توسعه یافته می‌شود گفت: توجه به این مسئله به ویژه در میان کودکان و نوجوانان از اهمیت به‌سزایی برخوردار است.میدری ادامه داد: در همین زمینه، مطالعات بانک جهانی حاکی از آن است که دسترسی به آموزش به خصوص افزایش باسوادی دختران یکی از بهترین سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی و اجتماعی یک کشور است. آموزش کودکان بر هفت هدف از اهداف ۱۷ گانه توسعه پایدار تاثیر مثبت می‌گذارد. اهدافی در زمینه‌های سلامت، تغذیه، اشتغال و غیره. از سوی دیگر دختران آموزش دیده با احتمال بیشتری فرزندان خود را به مدرسه می‌فرستند و بی‌سوادی در نسل بعدی را کاهش می‌دهد.
محرومیت ۲۶۴ میلیون کودک در دنیا از دسترسی به آموزش در سال ۲۰۱۷
وی به گزارش‌های یونسکو در سال ۲۰۱۷ اشاره کرد و گفت: ۲۶۴ میلیون کودک در دنیا از دسترسی به آموزش محروم بوده‌اند که از این میان ۶۴ میلیون کودک در سن ابتدایی، ۶۱ میلیون نفر در سن دوره اول دبیرستان و ۱۳۸ میلیون کودک در دوره دبیرستان خارج از مدرسه بوده‌اند. این تعداد در سال ۲۰۱۸ به ۲۵۸ میلیون کودک رسیده است و سه میلیون و۴۰۰ هزار نفر کاهش داشته است. طبق گفته کارشناسان سازمان علمی – فرهنگی و آموزشی یونسکو این کاهش به دلیل تغییر متولوژی کشورها در شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل است.
معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به وضعیت عدالت آموزشی در ایران گفت: در ایران توجه به مسئله آموزش کودکان، گسترش عدالت آموزشی و افزایش دسترسی همه کودکان به چرخه آموزش از اولویت‌های دولت‌های مختلف در ۴۰ سال گذشته بوده است به طوری که با اجرای طرح‌هایی از جمله آموزش برای همه و طرح انسداد بی‌سوادی، پوشش تحصیلی در مقطع ابتدایی تا ۹۰ درصد رشد داشته است.میدری ادامه داد: با وجود تلاش‌های صورت گرفته برای افزایش پوشش تحصیلی همچنان برخی از کودکان به دلایل مختلف از جمله فقر اقتصادی، معلولیت، دوری از مدرسه، مشکلات فرهنگی و غیره از دسترسی به آموزش محروم هستند. این در حالی است که هیچ‌گونه آمار ثبتی از اینگونه کودکان تا سال ۱۳۹۴ وجود نداشت و سرشماری‌های مرکز آمار تنها تصویری کلی از ابعاد این مسئله را نشان می‌دادند که مبنای مناسبی برای سیاست‌گذاری‌های مبتنی بر حمایت اجتماعی از کودکان فقیر و در معرض آسیب برای ورود به مدرسه نبودند.
باز هم جای خالی اطلاعات و آمار تاثیرش در بی‌اثر شدن طرح‌های اجرایی
وی ادامه داد: از آنجایی که اجرای سیاست‌ها به خصوص در حوزه حمایت اجتماعی نیازمند اطلاعات افراد بر پایه ویژگی‌های هویتی، اجتماعی، اقتصادی و جغرافیایی است، بنابراین سرشماری‌ها به این اندازه دقیق نیستند و بسیاری از اطلاعات لازم برای اجرای سیاست‌های حمایتی را ارائه نمی‌دهند در نتیجه برنامه‌ها معطوف به هدف نمی‌شوند و اثربخشی چندانی ندارند.میدری به تجارب بین‌المللی در موضوع شناسایی و حمایت از کودکان بازمانده از تحصیل اشاره و اظهار کرد: بررسی‌های ما نشان می‌دهد که سیاست‌گذاری‌های صورت گرفته در این حوزه مبتنی بر سه اصل تعریف دقیق گروه هدف، شناسایی موانع بازماندگی از تحصیل و تدوین سیاست‌های مناسب برای مقابله با بازماندگی از تحصیل کودکان است، بنابراین سیاست‌گذاری مناسب برای حذف بازماندگی از تحصیل کودکان در یک چارچوب مشخص تعریف می‌شود. اول اینکه این دسته از کودکان کجا هستند؟ دوم خانواده‌های آنها در چه شرایط اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی از جامعه زندگی می‌کنند و سوم چه سیاست‌هایی می‌تواند دسترسی این کودکان به تحصیل و نگهداشت آنها در مدرسه را تضمین کند.
معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه در همین راستا وزارت رفاه در همکاری مشترک با وزارت آموزش و پرورش، معاونت توسعه روستایی ریاست جمهور، سازمان ثبت احوال و وزارت ارتباطات از سال ۱۳۹۵ تدوین سیاست‌های هدفمند در موضوع شناسایی و حمایت اجتماعی از کودکان بازمانده از تحصیل را در دستور کار خود قرار داد گفت: در روش وزارت رفاه کد ملی کودکان ثبت‌نام شده با کودکان متولد همان دوره انطباق داده شده و کودکان خارج از مدرسه براساس کد ملی استخراج شدند. بدین ترتیب اطلاعات ثبتی کودکان خارج از مدرسه و دارای کد ملی به دست آمد.
افزایش تعداد کودکان بازمانده از تحصیل ۶ تا ۱۱ ساله در سال گذشته
وی اضافه کرد: در این روش به علت تمرکز بر کد ملی احتمال خطا در شناسایی کودکان لازم‌التعلیم خارج از مدرسه کمتر از روش‌های خود اظهاری مرکز آمار ایران است. با استفاده از این روش تعداد کودکان شش تا ۱۱ سالی که طی سال‌های تحصیلی ۱۳۹۵ – ۱۳۹۷ از دسترسی به آموزش محروم مانده‌اند به دست آمد به طوری که این تعداد در سال ۱۳۹۵، ۱۳۴ هزار و ۳۹۵ نفر، در سال ۱۳۹۶ برابر با ۹۸ هزار و ۳۳۹ نفر و تعداد کودکانی که از دسترسی به آموزش در سال ۱۳۹۷ محروم مانده‌اند برابر با ۱۴۱ هزار و ۹۴۵ نفر بوده است.
شناسنامه اقتصادی، اجتماعی و جغرافیایی برای تمامی کودکان شناسایی شده
میدری با بیان اینکه به منظور تدوین سیاست‌های مناسب با شرایط کودک و خانواده و براساس اطلاعات خانوار در بانک اطلاعات رفاه ایرانیان در وزارت رفاه اجتماعی برای تمامی کودکان شناسایی شده یک شناسنامه اقتصادی، اجتماعی و جغرافیایی ایجاد شد عنوان کرد: تصویر روشنی از وضعیت کودکان و خانواده آنها به دست آمد که فرآیند سیاست‌گذاری در بخش شناسایی و تدوین سیاست‌های حمایت اجتماعی برای این دسته از کودکان را تسهیل می‌کند.
کودکان بازمانده از تحصیل کجا زندگی می‌کنند؟
وزارت رفاه در راستای رسالت خود در حوزه سنجش و کاهش فقر آموزشی، اجرای طرح شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل در سال ۱۳۹۶ – ۱۳۹۷ و کمک برای بازگشت آنها به مدرسه را در اولویت خود قرار داد. بنابر اطلاعات اخذ شده از وزارت آموزش و پرورش و سازمان احوال مشخص شد که در سال تحصیلی ۱۳۹۶ – ۱۳۹۷ تعداد ۹۸ هزار و ۳۳۹ کودک در مقطع سنی شش تا ۱۱ سال به دلایل مختلف از دسترسی به آموزش محروم ماندند. دسته‌بندی این کودکان براساس استان محل زندگی نشان از آن دارد که بیشتر این کودکان در استان‌های سیستان و بلوچستان، تهران، خوزستان، خراسان رضوی، کرمان و آذربایجان غربی زندگی می‌کنند.معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این باره اظهار کرد: مقایسه اطلاعات به دست آمده وزارت رفاه از کودکان بازمانده از تحصیل با بانک رفاه ایرانیان مستقر در این وزارتخانه مشخص کرد که اطلاعات ۸۴ هزار و ۱۸۷ کودک و سرپرست آنها در بانک اطلاعات وزارت رفاه موجود است و در حال حاضر این تعداد یارانه نقدی دریافت می‌کنند و ۱۴ هزار و ۱۵۲ کودک فاقد اطلاعات در بانک رفاه ایرانیان هستند به این معنا که والدین این کودکان یارانه‌ای دریافت نمی‌کنند و لازم است برای تعیین وضعیت آنها از ظرفیت دیگر سازمان‌ها و بانک‌های اطلاعاتی کشور استفاده شود.
ارسال پیامک به خانواده کودکان بازمانده از تحصیل
وی افزود: همچنین بررسی مشخصات اقتصادی، اجتماعی و جغرافیایی این کودکان و خانواده‌شان نشان می‌دهد از ۹۸ هزار و ۳۳۹ کودک شناسایی شده ۹۰۸ کودک به علت فوت و ۹۲۸ کودک نیز به علت مهاجرت به خارج از کشور در مدرسه ثبت‌نام نکردند. تعیین تکلیف دلیل بازماندگی از تحصیل سایر کودکان نیازمند بررسی بیشتری بود که وزارت رفاه در قالب مصاحبه تلفنی با سرپرست کودک و ارسال پیامک به آنها پرداخته است. شماره تماس والدین کودکان از طریق وزارت اطلاعات در اختیار وزارت کار و تعاون قرار گرفته شده است.
پسران بیشتر از دختران در مدرسه ثبت‌نام نکرده‌اند
میدری ادامه داد: از آنجایی که برای هر کودک شناسایی شده یک شناسنامه اقتصادی، اجتماعی و جغرافیایی براساس اطلاعات خانوار در بانک رفاه ایرانیان و در بستر سایت مشق طراحی شده است بنابراین امکان ترسیم تصویر روشنی از وضعیت این کودکان و تحلیل آنها به دست آمده است. به طوری که نتایج تحلیل‌ها حاکی است در سال تحصیلی ۱۳۹۶ – ۱۳۹۷ در مقطع ابتدایی پسران بیشتر از دختران در مدرسه ثبت‌نام نکرده‌اند.
کودکان عشایر و روستایی بیشترین بازماندگان از تحصیل
معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی همچنین با اشاره به بررسی پوشش منطقه‌ای بازماندگی از تحصیل کودکان شش تا ۱۱ سال گفت: بررسی‌ها حاکی از آن است که بیشترین نرخ ماندگی از تحصیل به ترتیب در کودکان عشایر و روستایی است که بیشتر از کودکان شهری است. نبود مدارس سیار به تعداد کافی و کوچ‌نشینی خانواده‌های عشایر از دلایل عمده عدم حضور کودکان عشایر در مدارس به‌شمار می‌رود. درباره مناطق روستایی نیز مهم‌ترین دلیل صعب‌العبور بودن جاده‌های روستایی، نبود سرویس مناسب مدارس و عدم تمایل خانواده به تحصیل دختران در مدارس شبانه‌روزی و یا مدارس دورتر از محل زندگی خانواده و مسائل فرهنگی درباره حضور دختران در مدارس با معلم مرد است.
کودکان دهک درآمدی ۲، ۳ و ۴ بیشتر در معرض بازماندگی از تحصیل‌اند
وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین دلایل بازماندگی کودکان شش تا ۱۱ سال عدم توانایی خانواده در تامین هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم مرتبط با مدرسه است. در نتیجه احتمال اینکه کودکانی که در خانواده‌های کم‌درآمد و فقیر زندگی می‌کنند بازمانده از تحصیل شوند به مراتب بیشتر از سایر خانواده‌هاست. با بررسی اطلاعات اقتصادی خانوار این کودکان در قالب شاخص دهک درآمدی مشخص شد که کودکانی که در خانواده‌هایی با دهک درآمدی دوم، سوم و چهارم زندگی می‌کنند بیشتر در معرض بازماندگی از تحصیل قرار دارند.میدری با بیان اینکه همچنین از نظر پوشش حمایتی در سازمان‌های بهزیستی و کمیته امداد از تعداد کودکان بازمانده از تحصیلی که والدین آنها یارانه نقدی دریافت می‌کنند تعداد ۲۰ هزار و ۶۸۰ کودک تحت پوشش این نهادها قرار دارند اظهار کرد: لذا اطلاعات تماس سرپرست این کودکان در اختیار این دو سازمان قرار گرفت تا ضمن بررسی وضعیت آنها دلیل محرومیت از تحصیل‌شان بررسی و نسبت به بازگشت این کودکان به مدرسه اقدامات حمایتی لازم صورت گیرد. معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ادامه داد: نتایج تحلیل‌های به دست آمده تصویر روشنی از وضعیت کودکان بازمانده از تحصیل شش تا ۱۱ سال و خانواده‌های آنها ارائه می‌دهد که امکان سیاست‌گذاری‌های هدفمند و موثر در الگوهای ملی و منطقه‌ای را بیش از پیش بیش از گذشته فراهم می‌کند.
کودکان به چه دلیل از رفتن به مدرسه محروم شده‌اند؟
میدری با بیان اینکه در فرآیند شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل یکی از مهم‌ترین مراحل تعیین دلایل مازماندگی از تحصیل کودکان است چرا که با شناسایی دقیق دلایل می‌توان سیاست‌ها و برنامه‌های هدفمند برای رفع موانع تحصیل کودکان در سطح ملی و منطقه‌ای تدوین و اجرا کرد و نگهداشت کودکان در مدرسه را با این تدابیر تضمین کرد گفت: دلایل متعددی برای بازماندگی از تحصیل وجود دارد که بعضی از آنها با هم همپوشانی دارند. یکی از عمده‌ترین کارکردهای کودکان بازماندگی از تحصیل شناسایی موانع اساسی مرتبط با دلایل مختلف بازماندگی از تحصیل و تجزیه و تحلیل سیاست‌های مرتبط با آنها برای بازگشت‌شان به مدرسه و تضمین پایداری آنها در مدرسه است.وی ادامه داد: در همین راستا وزارت رفاه پس از اخذ شماره تماس والدین کودکان شناسایی شده در وزارت ارتباطات اقدام به ارسال پیامک به والدین کودکان کرد. در این پیامک‌ها از والدین خواسته شد دلایل بازماندگی از تحصیل کودک خود را از طریق پیامک و یا تماس با تلفن گویای وزارتخانه اعلام کنند که در این مرحله ۹۰۰۰ سرپرست به پیامک پاسخ و این دلایل را اعلام کردند.
معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اضافه کرد: این در حالی است که با سرپرستانی که به پیامک ارسالی پاسخ نداده بودند یا پاسخ نامرتبط ارسال کرده بودند تماس تلفنی برقرار و مصاحبه اختصاصی با آنها انجام و بدین ترتیب دلیل بازماندگی از تحصیل کودکشان مشخص شد. در این مرحله با ۸۵ هزار و ۳۸۴ سرپرست تماس تلفنی برقرار شد که نتایج مصاحبه‌های تلفنی دلایل بازماندگی از تحصیل کودکان را طبق خوداظهاری والدین مشخص کرد.وی نتایج را اعلام کرد و گفت: تعداد ۲۲ هزار و ۷۵ کودک به دلایلی از جمله فقر اقتصادی، معلولیت و بیماری‌های صعب‌العلاج، عدم قبولی در آزمون سنجش و غیره از دسترسی به آموزش محروم مانده بودند. همچنین ۱۶ هزار و ۷۹۵ کودک در مدرسه حضور دارند و یا در مدرسه ثبت نام کردند و دیگر بازمانده از تحصیل نیستند. از آنجایی که این گروه از کودکان به عنوان بازمانده از تحصیل در لیست آموزش و پرورش آمده بودند جهت صحت سنجی در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرار گرفت تا صحت اظهارات والدین مشخص شود.میدری افزود: نتایج مصاحبه با سرپرست کودکان بازمانده از تحصیل و تحلیل پیامک‌های دریافتی حاکی از آن است که بیشترین و مهم‌ترین دلایل بازماندگی از تحصیل کودکان مقطع ابتدایی در سال گذشته معلولیت، ابتلا به بیماری‌های صعب‌العلاج و فقر مالی بوده است.
با چه برنامه‌هایی می‌توان کودکان را در مدرسه ثبت نام کرد؟
معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه با بررسی نتایج به دست آمده از اجرای طرح شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل تصویر روشنی از وضعیت این گروه از کودکان به دست آمد و تدوین و اجرای سیاست‌های حمایتی در سطح ملی و محلی را تقویت کرد و اقداماتی در این زمینه صورت گرفت گفت: در گام نخست با والدینی که در پیامک و یا تماس تلفنی عنوان کرده بودند که به علت فقر مالی قادر به ثبت‌نام کودک خود در مدرسه نیستند تماس تلفنی مجددی برقرار شد و آدرس و کد پستی خانواده جهت مراجعه مددکاران اجتماعی به منزل کودک با هدف وضعیت خانواده اخذ شد.وی افزود: در ادامه معاونت رفاه وزارت رفاه با مشارکت موسسات خیریه و ظرفیت‌های مردمی اقدام به تدوین و اجرای برنامه‌های حمایتی مشترک و معطوف به بازگشت کودکان به مدرسه کرد. از آنجایی که استان سیستان و بلوجستان بیشترین سهم بازماندگی از تحصیل کودکان در مقطع ابتدایی را دارند بنابراین به عنوان استان پایلوت برای اجرای طرح ملی حمایت اجتماعی از کودکان بازمانده از تحصیل انتخاب شد. در این طرح با همکاری پنج موسسه خیریه، کارآموزان دوره تربیت معلم استان و نیروهای جهادی از منزل ۱۰۰۰ کودک بازمانده از تحصیل فقیر بازدید و حمایت‌های مالی و مشاوره‌ای به شرط ثبت‌نام کودکان در مدرسه به عمل آمد.
میدری ادامه داد: در ادامه اجرای طرح و به منظور گسترش اقدامات حمایتی در کل کشور و تحت پوشش قرار دادن کودکان شناسایی شده در برنامه‌های حمایتی ظرفیت ۳۱ کلینیک اجتماعی و مراکز توانبخشی روزانه در استان‌ها نیز به طرح اضافه شد تا با حضور به درب منازل کودکان و تکمیل پرسش‌نامه‌های مربوطه نسبت به تدوین برنامه‌های حمایتی متناسب با دلایل بازماندگی از تحصیل کودکان و کمک به بازگشت آنها و نگه‌داشت‌شان در مدرسه اقدامات اساسی صورت گیرد.وی گفت: به نظر می‌رسد در راستای حمایت اجتماعی از کودکان بازمانده از تحصیل در کشور و نگه داشتن‌شان در مدرسه لازم است هماهنگی بین‌بخشی در مدرسه تقویت شود که در همین راستا وزارت رفاه با همکاری وزارت آموزش و پرورش اقدام به تدوین طرح تقسیم کار سازمانی در موضوع کودکان بازمانده از تحصیل کرده است. این طرح به دنبال تقویت مشارکت بین سازمانی و استفاده از کلیه ظرفیت‌های کشور در سه حوزه شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل، رفع موانع تحصیلی و نگهداشت آنها در مدرسه اقدام می‌کنند. البته اجرای طرح مذکور مستلزم موافقت سایر سازمان‌ها برای انجام وظایف محوله است.
۱۴۱ هزار کودک ۶ تا ۱۳ ساله در سال تحصیلی جاری در مدرسه حاضر نشده‌اند
معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برنامه‌های سال ۹۸ را در این زمینه نیز اعلام کرد و گفت: وزارت تعاون در راستای مسئولیت خود در حوزه سنجش و فقر آموزشی در سال ۱۳۹۸ نیز اقدام به شناسایی این دسته از کودکان در مقطع ابتدایی برای سال تحصیلی ۱۳۹۷ – ۱۳۹۸ اقدام کرده و طی هماهنگی با وزارت آموزش و پرورش و با هماهنگی معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست جمهوری مشخص شد در سال تحصیلی ۱۳۹۷ – ۱۳۹۸ تعداد ۱۴۱ هزار کودک شش تا ۱۳ سال در سال تحصیلی جاری در مدرسه حاضر نشده‌اند.
۱۲ هزار سرپرست خانوار دلایل بازماندگی از تحصیل فرزندشان را اعلام کردند
وی ادامه داد: طبق فرآیند طرح کودکان بازمانده از تحصیل و به منظور تعیین دلایل بازماندگی از تحصیل آنها برای سرپرست این گروه پیامک ارسال شد. در حال حاضر ۱۲ هزار سرپرست کودک ضمن اعلام دلایل بازماندگی از تحصیل کودک خود آدرس و کد پستی خود را برای بررسی دقیق‌تر وضعیت کودک و خانواده برای وزارت متبوع ارسال کرده‌اند.میدری افزود: در گام بعدی و با مشارکت کلینیک‌های مددکاری اجتماعی و مراکز توانبخشی، مرحله بازدید از منزل این کودکان انجام خواهد شد و متناسب با دلایل بازماندگی از تحصیل آنها، برنامه های حمایتی برای کمک به بازگشت کودکان به مدرسه با همکاری سایر سازمان‌ها و موسسات خیریه تدوین و اجرا خواهد شد. تجربه طرح شناسایی و حمایت اجتماعی از کودکان بازمانده به عنوان یک ابتکار و طرح خلاقانه می‌تواند برخی گره‌های موجود در مسیر شناسایی، بررسی وضعیت کودکان و کمک به بازگشت آنها به مدرسه را باز کند.
افزایش باسوادی دختران از بهترین سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی و اجتماعی یک کشور
معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه عدم دسترسی کودکان به آموزش با کیفیت باعث تسری این معضل اجتماعی به نسل‌های بعدی و تقویت فقر بین‌نسلی در جوامع کمتر توسعه یافته می‌شود گفت: توجه به این مسئله به ویژه در میان کودکان و نوجوانان از اهمیت به‌سزایی برخوردار است.میدری ادامه داد: در همین زمینه، مطالعات بانک جهانی حاکی از آن است که دسترسی به آموزش به خصوص افزایش باسوادی دختران یکی از بهترین سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی و اجتماعی یک کشور است. آموزش کودکان بر هفت هدف از اهداف ۱۷ گانه توسعه پایدار تاثیر مثبت می‌گذارد. اهدافی در زمینه‌های سلامت، تغذیه، اشتغال و غیره. از سوی دیگر دختران آموزش دیده با احتمال بیشتری فرزندان خود را به مدرسه می‌فرستند و بی‌سوادی در نسل بعدی را کاهش می‌دهد.
محرومیت ۲۶۴ میلیون کودک در دنیا از دسترسی به آموزش در سال ۲۰۱۷
وی به گزارش‌های یونسکو در سال ۲۰۱۷ اشاره کرد و گفت: ۲۶۴ میلیون کودک در دنیا از دسترسی به آموزش محروم بوده‌اند که از این میان ۶۴ میلیون کودک در سن ابتدایی، ۶۱ میلیون نفر در سن دوره اول دبیرستان و ۱۳۸ میلیون کودک در دوره دبیرستان خارج از مدرسه بوده‌اند. این تعداد در سال ۲۰۱۸ به ۲۵۸ میلیون کودک رسیده است و سه میلیون و۴۰۰ هزار نفر کاهش داشته است. طبق گفته کارشناسان سازمان علمی – فرهنگی و آموزشی یونسکو این کاهش به دلیل تغییر متولوژی کشورها در شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل است.
معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به وضعیت عدالت آموزشی در ایران گفت: در ایران توجه به مسئله آموزش کودکان، گسترش عدالت آموزشی و افزایش دسترسی همه کودکان به چرخه آموزش از اولویت‌های دولت‌های مختلف در ۴۰ سال گذشته بوده است به طوری که با اجرای طرح‌هایی از جمله آموزش برای همه و طرح انسداد بی‌سوادی، پوشش تحصیلی در مقطع ابتدایی تا ۹۰ درصد رشد داشته است.میدری ادامه داد: با وجود تلاش‌های صورت گرفته برای افزایش پوشش تحصیلی همچنان برخی از کودکان به دلایل مختلف از جمله فقر اقتصادی، معلولیت، دوری از مدرسه، مشکلات فرهنگی و غیره از دسترسی به آموزش محروم هستند. این در حالی است که هیچ‌گونه آمار ثبتی از اینگونه کودکان تا سال ۱۳۹۴ وجود نداشت و سرشماری‌های مرکز آمار تنها تصویری کلی از ابعاد این مسئله را نشان می‌دادند که مبنای مناسبی برای سیاست‌گذاری‌های مبتنی بر حمایت اجتماعی از کودکان فقیر و در معرض آسیب برای ورود به مدرسه نبودند.
باز هم جای خالی اطلاعات و آمار تاثیرش در بی‌اثر شدن طرح‌های اجرایی
وی ادامه داد: از آنجایی که اجرای سیاست‌ها به خصوص در حوزه حمایت اجتماعی نیازمند اطلاعات افراد بر پایه ویژگی‌های هویتی، اجتماعی، اقتصادی و جغرافیایی است، بنابراین سرشماری‌ها به این اندازه دقیق نیستند و بسیاری از اطلاعات لازم برای اجرای سیاست‌های حمایتی را ارائه نمی‌دهند در نتیجه برنامه‌ها معطوف به هدف نمی‌شوند و اثربخشی چندانی ندارند.میدری به تجارب بین‌المللی در موضوع شناسایی و حمایت از کودکان بازمانده از تحصیل اشاره و اظهار کرد: بررسی‌های ما نشان می‌دهد که سیاست‌گذاری‌های صورت گرفته در این حوزه مبتنی بر سه اصل تعریف دقیق گروه هدف، شناسایی موانع بازماندگی از تحصیل و تدوین سیاست‌های مناسب برای مقابله با بازماندگی از تحصیل کودکان است، بنابراین سیاست‌گذاری مناسب برای حذف بازماندگی از تحصیل کودکان در یک چارچوب مشخص تعریف می‌شود. اول اینکه این دسته از کودکان کجا هستند؟ دوم خانواده‌های آنها در چه شرایط اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی از جامعه زندگی می‌کنند و سوم چه سیاست‌هایی می‌تواند دسترسی این کودکان به تحصیل و نگهداشت آنها در مدرسه را تضمین کند.
معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه در همین راستا وزارت رفاه در همکاری مشترک با وزارت آموزش و پرورش، معاونت توسعه روستایی ریاست جمهور، سازمان ثبت احوال و وزارت ارتباطات از سال ۱۳۹۵ تدوین سیاست‌های هدفمند در موضوع شناسایی و حمایت اجتماعی از کودکان بازمانده از تحصیل را در دستور کار خود قرار داد گفت: در روش وزارت رفاه کد ملی کودکان ثبت‌نام شده با کودکان متولد همان دوره انطباق داده شده و کودکان خارج از مدرسه براساس کد ملی استخراج شدند. بدین ترتیب اطلاعات ثبتی کودکان خارج از مدرسه و دارای کد ملی به دست آمد.
افزایش تعداد کودکان بازمانده از تحصیل ۶ تا ۱۱ ساله در سال گذشته
وی اضافه کرد: در این روش به علت تمرکز بر کد ملی احتمال خطا در شناسایی کودکان لازم‌التعلیم خارج از مدرسه کمتر از روش‌های خود اظهاری مرکز آمار ایران است. با استفاده از این روش تعداد کودکان شش تا ۱۱ سالی که طی سال‌های تحصیلی ۱۳۹۵ – ۱۳۹۷ از دسترسی به آموزش محروم مانده‌اند به دست آمد به طوری که این تعداد در سال ۱۳۹۵، ۱۳۴ هزار و ۳۹۵ نفر، در سال ۱۳۹۶ برابر با ۹۸ هزار و ۳۳۹ نفر و تعداد کودکانی که از دسترسی به آموزش در سال ۱۳۹۷ محروم مانده‌اند برابر با ۱۴۱ هزار و ۹۴۵ نفر بوده است.
شناسنامه اقتصادی، اجتماعی و جغرافیایی برای تمامی کودکان شناسایی شده
میدری با بیان اینکه به منظور تدوین سیاست‌های مناسب با شرایط کودک و خانواده و براساس اطلاعات خانوار در بانک اطلاعات رفاه ایرانیان در وزارت رفاه اجتماعی برای تمامی کودکان شناسایی شده یک شناسنامه اقتصادی، اجتماعی و جغرافیایی ایجاد شد عنوان کرد: تصویر روشنی از وضعیت کودکان و خانواده آنها به دست آمد که فرآیند سیاست‌گذاری در بخش شناسایی و تدوین سیاست‌های حمایت اجتماعی برای این دسته از کودکان را تسهیل می‌کند.
کودکان بازمانده از تحصیل کجا زندگی می‌کنند؟
وزارت رفاه در راستای رسالت خود در حوزه سنجش و کاهش فقر آموزشی، اجرای طرح شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل در سال ۱۳۹۶ – ۱۳۹۷ و کمک برای بازگشت آنها به مدرسه را در اولویت خود قرار داد. بنابر اطلاعات اخذ شده از وزارت آموزش و پرورش و سازمان احوال مشخص شد که در سال تحصیلی ۱۳۹۶ – ۱۳۹۷ تعداد ۹۸ هزار و ۳۳۹ کودک در مقطع سنی شش تا ۱۱ سال به دلایل مختلف از دسترسی به آموزش محروم ماندند. دسته‌بندی این کودکان براساس استان محل زندگی نشان از آن دارد که بیشتر این کودکان در استان‌های سیستان و بلوچستان، تهران، خوزستان، خراسان رضوی، کرمان و آذربایجان غربی زندگی می‌کنند.معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این باره اظهار کرد: مقایسه اطلاعات به دست آمده وزارت رفاه از کودکان بازمانده از تحصیل با بانک رفاه ایرانیان مستقر در این وزارتخانه مشخص کرد که اطلاعات ۸۴ هزار و ۱۸۷ کودک و سرپرست آنها در بانک اطلاعات وزارت رفاه موجود است و در حال حاضر این تعداد یارانه نقدی دریافت می‌کنند و ۱۴ هزار و ۱۵۲ کودک فاقد اطلاعات در بانک رفاه ایرانیان هستند به این معنا که والدین این کودکان یارانه‌ای دریافت نمی‌کنند و لازم است برای تعیین وضعیت آنها از ظرفیت دیگر سازمان‌ها و بانک‌های اطلاعاتی کشور استفاده شود.
ارسال پیامک به خانواده کودکان بازمانده از تحصیل
وی افزود: همچنین بررسی مشخصات اقتصادی، اجتماعی و جغرافیایی این کودکان و خانواده‌شان نشان می‌دهد از ۹۸ هزار و ۳۳۹ کودک شناسایی شده ۹۰۸ کودک به علت فوت و ۹۲۸ کودک نیز به علت مهاجرت به خارج از کشور در مدرسه ثبت‌نام نکردند. تعیین تکلیف دلیل بازماندگی از تحصیل سایر کودکان نیازمند بررسی بیشتری بود که وزارت رفاه در قالب مصاحبه تلفنی با سرپرست کودک و ارسال پیامک به آنها پرداخته است. شماره تماس والدین کودکان از طریق وزارت اطلاعات در اختیار وزارت کار و تعاون قرار گرفته شده است.
پسران بیشتر از دختران در مدرسه ثبت‌نام نکرده‌اند
میدری ادامه داد: از آنجایی که برای هر کودک شناسایی شده یک شناسنامه اقتصادی، اجتماعی و جغرافیایی براساس اطلاعات خانوار در بانک رفاه ایرانیان و در بستر سایت مشق طراحی شده است بنابراین امکان ترسیم تصویر روشنی از وضعیت این کودکان و تحلیل آنها به دست آمده است. به طوری که نتایج تحلیل‌ها حاکی است در سال تحصیلی ۱۳۹۶ – ۱۳۹۷ در مقطع ابتدایی پسران بیشتر از دختران در مدرسه ثبت‌نام نکرده‌اند.
کودکان عشایر و روستایی بیشترین بازماندگان از تحصیل
معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی همچنین با اشاره به بررسی پوشش منطقه‌ای بازماندگی از تحصیل کودکان شش تا ۱۱ سال گفت: بررسی‌ها حاکی از آن است که بیشترین نرخ ماندگی از تحصیل به ترتیب در کودکان عشایر و روستایی است که بیشتر از کودکان شهری است. نبود مدارس سیار به تعداد کافی و کوچ‌نشینی خانواده‌های عشایر از دلایل عمده عدم حضور کودکان عشایر در مدارس به‌شمار می‌رود. درباره مناطق روستایی نیز مهم‌ترین دلیل صعب‌العبور بودن جاده‌های روستایی، نبود سرویس مناسب مدارس و عدم تمایل خانواده به تحصیل دختران در مدارس شبانه‌روزی و یا مدارس دورتر از محل زندگی خانواده و مسائل فرهنگی درباره حضور دختران در مدارس با معلم مرد است.
کودکان دهک درآمدی ۲، ۳ و ۴ بیشتر در معرض بازماندگی از تحصیل‌اند
وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین دلایل بازماندگی کودکان شش تا ۱۱ سال عدم توانایی خانواده در تامین هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم مرتبط با مدرسه است. در نتیجه احتمال اینکه کودکانی که در خانواده‌های کم‌درآمد و فقیر زندگی می‌کنند بازمانده از تحصیل شوند به مراتب بیشتر از سایر خانواده‌هاست. با بررسی اطلاعات اقتصادی خانوار این کودکان در قالب شاخص دهک درآمدی مشخص شد که کودکانی که در خانواده‌هایی با دهک درآمدی دوم، سوم و چهارم زندگی می‌کنند بیشتر در معرض بازماندگی از تحصیل قرار دارند.میدری با بیان اینکه همچنین از نظر پوشش حمایتی در سازمان‌های بهزیستی و کمیته امداد از تعداد کودکان بازمانده از تحصیلی که والدین آنها یارانه نقدی دریافت می‌کنند تعداد ۲۰ هزار و ۶۸۰ کودک تحت پوشش این نهادها قرار دارند اظهار کرد: لذا اطلاعات تماس سرپرست این کودکان در اختیار این دو سازمان قرار گرفت تا ضمن بررسی وضعیت آنها دلیل محرومیت از تحصیل‌شان بررسی و نسبت به بازگشت این کودکان به مدرسه اقدامات حمایتی لازم صورت گیرد. معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ادامه داد: نتایج تحلیل‌های به دست آمده تصویر روشنی از وضعیت کودکان بازمانده از تحصیل شش تا ۱۱ سال و خانواده‌های آنها ارائه می‌دهد که امکان سیاست‌گذاری‌های هدفمند و موثر در الگوهای ملی و منطقه‌ای را بیش از پیش بیش از گذشته فراهم می‌کند.
کودکان به چه دلیل از رفتن به مدرسه محروم شده‌اند؟
میدری با بیان اینکه در فرآیند شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل یکی از مهم‌ترین مراحل تعیین دلایل مازماندگی از تحصیل کودکان است چرا که با شناسایی دقیق دلایل می‌توان سیاست‌ها و برنامه‌های هدفمند برای رفع موانع تحصیل کودکان در سطح ملی و منطقه‌ای تدوین و اجرا کرد و نگهداشت کودکان در مدرسه را با این تدابیر تضمین کرد گفت: دلایل متعددی برای بازماندگی از تحصیل وجود دارد که بعضی از آنها با هم همپوشانی دارند. یکی از عمده‌ترین کارکردهای کودکان بازماندگی از تحصیل شناسایی موانع اساسی مرتبط با دلایل مختلف بازماندگی از تحصیل و تجزیه و تحلیل سیاست‌های مرتبط با آنها برای بازگشت‌شان به مدرسه و تضمین پایداری آنها در مدرسه است.وی ادامه داد: در همین راستا وزارت رفاه پس از اخذ شماره تماس والدین کودکان شناسایی شده در وزارت ارتباطات اقدام به ارسال پیامک به والدین کودکان کرد. در این پیامک‌ها از والدین خواسته شد دلایل بازماندگی از تحصیل کودک خود را از طریق پیامک و یا تماس با تلفن گویای وزارتخانه اعلام کنند که در این مرحله ۹۰۰۰ سرپرست به پیامک پاسخ و این دلایل را اعلام کردند.
معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اضافه کرد: این در حالی است که با سرپرستانی که به پیامک ارسالی پاسخ نداده بودند یا پاسخ نامرتبط ارسال کرده بودند تماس تلفنی برقرار و مصاحبه اختصاصی با آنها انجام و بدین ترتیب دلیل بازماندگی از تحصیل کودکشان مشخص شد. در این مرحله با ۸۵ هزار و ۳۸۴ سرپرست تماس تلفنی برقرار شد که نتایج مصاحبه‌های تلفنی دلایل بازماندگی از تحصیل کودکان را طبق خوداظهاری والدین مشخص کرد.وی نتایج را اعلام کرد و گفت: تعداد ۲۲ هزار و ۷۵ کودک به دلایلی از جمله فقر اقتصادی، معلولیت و بیماری‌های صعب‌العلاج، عدم قبولی در آزمون سنجش و غیره از دسترسی به آموزش محروم مانده بودند. همچنین ۱۶ هزار و ۷۹۵ کودک در مدرسه حضور دارند و یا در مدرسه ثبت نام کردند و دیگر بازمانده از تحصیل نیستند. از آنجایی که این گروه از کودکان به عنوان بازمانده از تحصیل در لیست آموزش و پرورش آمده بودند جهت صحت سنجی در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرار گرفت تا صحت اظهارات والدین مشخص شود.میدری افزود: نتایج مصاحبه با سرپرست کودکان بازمانده از تحصیل و تحلیل پیامک‌های دریافتی حاکی از آن است که بیشترین و مهم‌ترین دلایل بازماندگی از تحصیل کودکان مقطع ابتدایی در سال گذشته معلولیت، ابتلا به بیماری‌های صعب‌العلاج و فقر مالی بوده است.
با چه برنامه‌هایی می‌توان کودکان را در مدرسه ثبت نام کرد؟
معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه با بررسی نتایج به دست آمده از اجرای طرح شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل تصویر روشنی از وضعیت این گروه از کودکان به دست آمد و تدوین و اجرای سیاست‌های حمایتی در سطح ملی و محلی را تقویت کرد و اقداماتی در این زمینه صورت گرفت گفت: در گام نخست با والدینی که در پیامک و یا تماس تلفنی عنوان کرده بودند که به علت فقر مالی قادر به ثبت‌نام کودک خود در مدرسه نیستند تماس تلفنی مجددی برقرار شد و آدرس و کد پستی خانواده جهت مراجعه مددکاران اجتماعی به منزل کودک با هدف وضعیت خانواده اخذ شد.وی افزود: در ادامه معاونت رفاه وزارت رفاه با مشارکت موسسات خیریه و ظرفیت‌های مردمی اقدام به تدوین و اجرای برنامه‌های حمایتی مشترک و معطوف به بازگشت کودکان به مدرسه کرد. از آنجایی که استان سیستان و بلوجستان بیشترین سهم بازماندگی از تحصیل کودکان در مقطع ابتدایی را دارند بنابراین به عنوان استان پایلوت برای اجرای طرح ملی حمایت اجتماعی از کودکان بازمانده از تحصیل انتخاب شد. در این طرح با همکاری پنج موسسه خیریه، کارآموزان دوره تربیت معلم استان و نیروهای جهادی از منزل ۱۰۰۰ کودک بازمانده از تحصیل فقیر بازدید و حمایت‌های مالی و مشاوره‌ای به شرط ثبت‌نام کودکان در مدرسه به عمل آمد.
میدری ادامه داد: در ادامه اجرای طرح و به منظور گسترش اقدامات حمایتی در کل کشور و تحت پوشش قرار دادن کودکان شناسایی شده در برنامه‌های حمایتی ظرفیت ۳۱ کلینیک اجتماعی و مراکز توانبخشی روزانه در استان‌ها نیز به طرح اضافه شد تا با حضور به درب منازل کودکان و تکمیل پرسش‌نامه‌های مربوطه نسبت به تدوین برنامه‌های حمایتی متناسب با دلایل بازماندگی از تحصیل کودکان و کمک به بازگشت آنها و نگه‌داشت‌شان در مدرسه اقدامات اساسی صورت گیرد.وی گفت: به نظر می‌رسد در راستای حمایت اجتماعی از کودکان بازمانده از تحصیل در کشور و نگه داشتن‌شان در مدرسه لازم است هماهنگی بین‌بخشی در مدرسه تقویت شود که در همین راستا وزارت رفاه با همکاری وزارت آموزش و پرورش اقدام به تدوین طرح تقسیم کار سازمانی در موضوع کودکان بازمانده از تحصیل کرده است. این طرح به دنبال تقویت مشارکت بین سازمانی و استفاده از کلیه ظرفیت‌های کشور در سه حوزه شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل، رفع موانع تحصیلی و نگهداشت آنها در مدرسه اقدام می‌کنند. البته اجرای طرح مذکور مستلزم موافقت سایر سازمان‌ها برای انجام وظایف محوله است.
۱۴۱ هزار کودک ۶ تا ۱۳ ساله در سال تحصیلی جاری در مدرسه حاضر نشده‌اند
معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برنامه‌های سال ۹۸ را در این زمینه نیز اعلام کرد و گفت: وزارت تعاون در راستای مسئولیت خود در حوزه سنجش و فقر آموزشی در سال ۱۳۹۸ نیز اقدام به شناسایی این دسته از کودکان در مقطع ابتدایی برای سال تحصیلی ۱۳۹۷ – ۱۳۹۸ اقدام کرده و طی هماهنگی با وزارت آموزش و پرورش و با هماهنگی معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست جمهوری مشخص شد در سال تحصیلی ۱۳۹۷ – ۱۳۹۸ تعداد ۱۴۱ هزار کودک شش تا ۱۳ سال در سال تحصیلی جاری در مدرسه حاضر نشده‌اند.
۱۲ هزار سرپرست خانوار دلایل بازماندگی از تحصیل فرزندشان را اعلام کردند
وی ادامه داد: طبق فرآیند طرح کودکان بازمانده از تحصیل و به منظور تعیین دلایل بازماندگی از تحصیل آنها برای سرپرست این گروه پیامک ارسال شد. در حال حاضر ۱۲ هزار سرپرست کودک ضمن اعلام دلایل بازماندگی از تحصیل کودک خود آدرس و کد پستی خود را برای بررسی دقیق‌تر وضعیت کودک و خانواده برای وزارت متبوع ارسال کرده‌اند.میدری افزود: در گام بعدی و با مشارکت کلینیک‌های مددکاری اجتماعی و مراکز توانبخشی، مرحله بازدید از منزل این کودکان انجام خواهد شد و متناسب با دلایل بازماندگی از تحصیل آنها، برنامه های حمایتی برای کمک به بازگشت کودکان به مدرسه با همکاری سایر سازمان‌ها و موسسات خیریه تدوین و اجرا خواهد شد. تجربه طرح شناسایی و حمایت اجتماعی از کودکان بازمانده به عنوان یک ابتکار و طرح خلاقانه می‌تواند برخی گره‌های موجود در مسیر شناسایی، بررسی وضعیت کودکان و کمک به بازگشت آنها به مدرسه را باز کند.
مرجع : ایسنا
