زنده یا تولیدی؛ مساله این است

سیاوش صفاریان‌پور ـ برنامه‌ساز تلویزیون درباره‌ی تصمیم سیما مبنی بر تولیدی کردن برخی برنامه‌های زنده سیما به دلیل آنچه بازمهندسی این برنامه‌ها عنوان می‌شود، برنامه زنده را عنصر جذاب و مهم یک برنامه تلویزیونی عنوان و درباره‌ی این اقدام صداوسیما اظهار کرد: حقیقت این است که یکی از جاذبه‌های شبکه‌های تلویزیونی، برنامه‌های زنده هستند.الزاما ضرورت زنده بودن یک برنامه به خبری بودن آن نیست. برنامه به دلیل حال و احوالی که دارد اجرای زنده آن می‌تواند جذابیت بیشتری داشته باشد؛ به طور مثال گفت‌وگوی پرچالش طبیعتا به شکل زنده موفقیت بیشتری خواهد داشت، چراکه هم گفت‌وگو شونده و هم گفت‌وگوکننده هر دو در موقعیتی هستند که می‌دانند هرآنچه می‌گویند حساسیت برنامه زنده تلویزیونی را دربردارد؛ بنابراین خواسته یا ناخواسته هیجان بیشتری برای هر دو شخصیت اصلی جلوی دوربین وجود دارد. اگر این برنامه تبدیل به یک مناظره‌ی تلویزیونی شود، باز هم اثربخشی برنامه زنده بیشتر خواهد بود.

او تاکید کرد: خواسته یا ناخواسته بنا به تجربه‌ی عمومی، اکثر برنامه‌های زنده گفت‌وگو محور شانس موفقیت بیشتری دارند که از یک آن، یا از یک لحظه‌ی ویژه، می‌توانند برای اجرای خودشان و ارائه‌ی توضیحاتشان استفاده کنند؛ بنابراین نمی‌شود الزاما گفت برنامه‌ای به دلیل اینکه خبری نیست ضرورت ندارد که زنده باشد.صفاریان‌پور در ارزیابی تصمیم جدید تلویزیون و اینکه آیا این اقدام را در راستای به حداقل رساندن حواشی پخش زنده و ارتقاء برنامه‌ها می‌داند؟ توضیح داد: در تمام دنیا مرسوم است، میزبانِ یک برنامه که مجری نام دارد، اداره‌کننده‌ی یک بحث است. مدیریت یک صحنه به عهده مجری است. در جایی که توانمندی اداره‌کننده صحنه کم باشد، طبیعتا این اتفاق آسیب‌رسان خواهد بود و تجربه‌های موفق به دنبال نخواهد داشت.یعنی ما با مجری مواجهیم که صحنه‌گردان مناسبی برای مدیریت آن صحنه نیست. چه مدیریت در قبال خود و چه مدیریت در قبال مهمان برنامه. مدیریت شامل مدیریت زمان، منصفانه توزیع کردن آن و کیفیت سوال‌هایی است که پرسیده می‌شود. بنابراین فکر نمی‌کنم تولیدی کردن یک برنامه‌ی گفت‌وگو محور لزوما بتواند به ارتقاء و بالا بردن سطح کیفی برنامه کمک کند و به غیر از اینکه آن جاذبه‌ی در لحظه بودن را از برنامه می‌گیرد، اتفاق دیگری حادث نمی‌شود.

او که تجربه اجرای برنامه‌های تلویزیونی را هم در کارنامه دارد، همچنین گفت: یکی از رویکردهایی که تلویزیون می‌تواند درباره برنامه‌های حساسیت‌زا اجرایی کند، این است که مجری دقیق و درستی برای آن انتخاب کند؛ مجری که بتواند اداره‌کننده یک گفت‌وگو باشد. بعید می‌دانم ضبط یک برنامه تلویزیونی بتواند امکانی را برای خلاقیت بیشتر برای مصرف‌کننده یعنی برای بیننده برنامه یا حتی تولیدکننده برنامه ایجاد کند. گمان نمی‌کنم برنامه‌ی ضبط‌شده کیفیتی فراتر از برنامه زنده، به ویژه در برنامه‌های گفت‌وگو محور داشته باشد. به نظرم باید این اشکالات ایجادشده را در کیفیت مجریان تلویزیون بررسی کرد، نه در تغییر رویه‌ی برنامه‌سازی. فرض کنیم قرار است کیفیت را در برنامه‌های تولیدی بالا ببریم. باید به این پرسش جواب داده شود که در فرآیند تولید در برنامه‌ی تولیدی چه اتفاقی می‌افتد که کیفیت را بالا می‌برد؟ بعید می‌دانم غیر از ممیزی برای گفت‌وگوی یک برنامه، کارکرد دیگری داشته باشد. شاید ما برای اینکه خیلی به اجرا مطمئن نیستیم تن به این اقدام می‌دهیم.

صفاریان‌پور افزود: اگر علت در راستای به حداقل رساندن حواشی پخش زنده است، ابتدا باید در سردبیری برنامه دقت بیشتری کرد؛ برای اینکه سردبیر بتواند مهمان دقیق‌تری را انتخاب کند؛ مهمانی که وجاهت کامل داشته باشد. فارغ از اینها ما باید فرایند اجرا را در تلویزیون تقویت کنیم. ما در تلویزیون به مجریانی نیازمندیم که دانش و سواد رسانه‌ای‌شان به قدری بالا باشد که در لحظه نسبت به عواقب حرف‌های کارشناس، تصویر روشنی به مخاطب ارائه بدهند.وی ادامه داد: من فکر نمی‌کنم مشکل کار مهمان برنامه باشند، به دلیل اینکه تلویزیون سالیان سال است با مجریان توانمند بدون ریسک و خطر و خطای عجیب پیش رفته است. گاهی اوقات ما با مجریانی مواجهیم که دقیق عمل نمی‌کنند. مجری که بتواند پرسشگر دقیقی باشد در عین حال می‌تواند اداره‌کننده یک گفت و گو باشد. یعنی حتی اگر کارشناس یا مهمان برنامه از دقت کافی برخوردار نیستند، مجری می‌تواند موضوع را واکاوی و توجه مخاطب را به آن جلب کند؛ بنابراین فکر می‌کنم اول و آخر، هیچ اتفاقی در فرایند تولیدی شدن برنامه‌های این چنینی رخ نمی‌دهد، بجز اینکه فقط برنامه از ضرباهنگ و استانداردی که دارد، به خاطر تقطیع و خارج کردن بخش‌هایی از برنامه در مسیر گفت‌وگو خارج می‌شود، در حالی که مخاطب مایل است روند گفت‌وگو را دنبال کند.

صفاریان‌پور با اشاره به تولید برنامه‌های ضبطی که در کل دنیا اتفاق می‌افتد، گفت: خیلی از شبکه‌های تلویزیونی در دنیا هستند که برنامه را ضبط می‌کنند و بعد از ضبط پخش می‌کنند ولی مساله بر سر این است که برای رویدادی که رویداد خبری است ـ مثل جشنواره فیلم و تئاتر فجر ـ برنامه باید در فرآیند زنده اجرا شود ولی اگر خبری نیست، منعی وجود ندارد که برنامه ضبطی ساخته شود. در فرآیند پس از تولید می‌توان کیفیت، ریتم و فرآیند برنامه را تعییر داد ولی این شامل برنامه‌های گفت و گو محور نمی‌شود، به دلیل اینکه این برنامه شامل گفت‌وگوکننده و گفت‌وگو شونده است که یک روند را پیش می‌برند و اگر این روند تقطیع شود، گفت‌وگو آسیب می‌بیند.وی در پایان گفت: اگر تصمیمی در صدا و سیما اتخاذ شده با در نظر گرفتن جوانب گوناگون همه‌ی وضعیت اجتماعی و وضعیت ممکن است. بنابراین من شاید از نگاه برنامه‌سازی به ماجرا نگاه می‌کنم، ولی وقتی به عنوان یک رسانه‌گر نگاه می‌کنیم، آن کسی که رسانه‌داری می‌کند باید همه‌ی جوانب را در نظر بگیرد. تلویزیون شاید بتواند تنظیمی را در ساختار برنامه‌سازی در کوتاه مدت ایجاد کند و به نوعی مقطعی باشد اما دوباره به همان روال قبل باز می‌گردد.