بهار نیوز - دولت از افراد دارای نبوغ حمایت کند

گروه علمی: رییس گروه علوم مهندسی فرهنگستان علوم در آستانه روز مهندس به چالش‌های رشته‌های فنی- مهندسی در کشور پرداخت و ضمن تأیید بالا بودن آمار بیکاری مهندسان در کشور، گفت: این اشتباه است که از جوان ۲۵ ساله انتظار داشته باشیم شرکت باز کند و یک کسب و کار راه بیندازد. تنها کسانی از پس چنین کارهایی برمی‌آیند که دارای نبوغ هستند و دولت هم باید حواسش را به چنین افرادی معطوف کند و امکانات در اختیار آن‌ها بگذارد.

به گزارش ایسنا، فارغ‌التحصیلان رشته‌های فنی- مهندسی با وجود اهمیت و کاربردی که این علم در زندگی روزمره دارد، با چالش‌های بسیاری مواجه هستند که مهم‌ترین آن‌ها- در کشور ما- بیکاری است. مسئولان دانشگاهی کشور بارها گسترش بی‌رویه این رشته‌ها در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی را گوشزد کرده و این موضوع را عامل بیکاری مهندسان کشور دانسته‌اند. تحصیل در رشته‌های مهندسی با وجود سختی‌ دروس و دشواری ورود به بازار کار بعد از فارغ‌التحصیلی، جزو چالش‌هایی هستند که دانشجویان رشته‌های مهندسی با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند.فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران به عنوان نهادی که پنجم اسفند - همزمان با سالروز تولد دانشمند ایرانی خواجه نصیرالدین طوسی- را به عنوان "روز مهندس" نام‌گذاری کرده و از سال ۱۳۸۳ هر ساله از مهندسان برجسته کشور تقدیر می‌کند، یکی از مهم‌ترین نهادهایی است که انتظار می‌رود در راستای رفع چالش‌های جامعه مهندسی، راهکار ارائه دهد. البته باید در نظر داشت که گزارش‌هایی که این نهاد در گروه‌های تخصصی خود - از جمله علوم مهندسی- به دولت یا سایر دستگاه‌های سیاست‌گذار ارائه می‌کند، ضمانت اجرایی ندارند و مشخص نیست که چه نهادی بایستی عملیاتی شدن برنامه‌ و راهکارهای فرهنگستان علوم را پیگیری کند.به همین بهانه و در آستانه روز مهندس (مصادف با پنجم اسفند ماه)، به سراغ رئیس "گروه علوم مهندسی فرهنگستان علوم" رفته‌ایم تا با ایشان درباره چالش‌های جامعه مهندسی کشور گفت‌وگو کنیم.

تمرکز بر چالش‌های رشته مهندسی در شاخه "مهندسی مکانیک"
ارائه راهکار ۳ جنبه آموزشی، علمی و ارتباط با صنعت مهندسی ظرف ۱.۵ سال آینده
محمد رضا اسلامی در آستانه روز مهندس، ابتدا به بیان تاریخچه مختصری درباره فرهنگستان علوم به عنوان "آکادمی علوم ایران" پرداخت و گفت: فرهنگستان علوم در سال ۱۳۱۴ بنیان گذاشته شد و اعضای پیوسته و وابسته آن بعد از انقلاب اسلامی مجدداً انتخاب شدند.وی با بیان اینکه فرهنگستان نقش اتاق فکر (Think tank) ایران- و نهادهای مهمی چون مجلس شورای اسلامی و قوه قضاییه – را بر عهده دارد، یادآور شد: تمام رشته‌ها در فرهنگستان علوم حضور دارند و پروژه‌های بسیار استراتژیک طی ۲۷ سال گذشته در فرهنگستان انجام شده و گزارش آن‌ها به دولت و مقامات مختلف رسیده است.رییس گروه علوم مهندسی فرهنگستان علوم با اشاره به حضور ۶ گروه مهندسی، کشاورزی، علوم پایه، علوم اسلامی، دامپزشکی و علوم انسانی از ابتدای تأسیس این نهاد، توضیح داد: گروه مهندسی خود به هفت شاخه مهندسی مکانیک، برق، شیمی، عمران، مواد و متالوژی، محیط زیست و مهندسی صنایع تقسیم شده است.

دکتر اسلامی، سپس به ساختار گروه مهندسی فرهنگستان اشاره و تشریح کرد: این گروه شامل ۱۲ عضو پیوسته مادام‌العمر و حدود سه برابر این تعداد، اعضای وابسته است که حدود هر ۴ الی ۵ سال یک بار تغییر کرده یا تمدید می‌شوند. همچنین ۵۰ الی ۶۰ عضو مدعو هر دو سال یک بار انتخاب می‌شوند و بنابراین بیش از ۱۰۰ نفر از مهندسان برجسته کشور در شاخه مهندسی فرهنگستان علوم فعالیت دارند. من هم عضو پیوسته فرهنگستان علوم هستم که یک بار در سال ۸۳ به مدت دو سال به سمت ریاست گروه مهندسی منصوب شده و اخیراً هم بار دیگر عهده‌دار این سمت شده‌ام.وی در پاسخ به اینکه مقامات تا چه اندازه در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌های خود بر اساس نتایج به دست آمده از فرهنگستان علوم به عنوان اتاق فکر کشور عمل می‌کنند، توضیح داد: در آمریکا ۴ اتاق فکر به نام‌های Hoover institution، AEI (American Enterprise Institution)، The Heritage Foundation، CSIS (Center for Strategic and International Studies) وجود دارد. به عنوان مثال تنها ۳۰۰ اتاق فکر زیر نظر "بنیاد هریتج" فعالیت داشته و نتایج کارهای تخصصی خود را در اختیار دولت قرار می‌دهند.

رییس گروه علوم مهندسی فرهنگستان علوم تصریح کرد: بنابراین ما قوه مجریه یا مقننه نیستیم، بلکه مسائل مختلف را بررسی کرده و ضمن روشن کردن نقاط قوت و ضعف، به مقامات مملکتی پیشنهاد می‌کنیم به این گزارش‌ها رجوع کنند. نکته بسیار مهم اینکه در اتاق‌های فکر- به عنوان مثال وزارت x- نباید دوستان وزیر فعالیت کنند یا اعضای اتاق فکر یکدست باشند. در واقع بهترین دوستان انسان کسانی هستند که به او انتقاد می‌کنند؛ بنابراین باید کسانی در مخازن فکر حضور داشته باشند که به صورت انتقادی- و نه به صورت سفسطه‌وار- جنبه‌های مختلف پروژه‌ها را بررسی و به آن‌ها نقد وارد می‌کنند.اسلامی در پاسخ به خبرنگار ایسنا که برخی چالش‌های رشته‌های فنی مهندسی- از جمله گسترش بی‌رویه در آموزش عالی تا بیکاری فارغ‌التحصیلان- را طرح کرد، تأکید کرد: گروه مهندسی فرهنگستان علوم مقدار زیادی بر روی چالش‌های رشته مهندسی کار کرده است. در شاخه مکانیک در حال کار بر روی چالش‌های این رشته هستیم و تمام انتقاداتی که به این حوزه وارد است، از گسترش بی‌رویه آموزش عالی تا بیکاری مهندسان و ...، کاملاً منطقی است.وی ضمن تأیید نقل‌قول اخیری از رئیس دانشگاه آزاد مبنی بر "سرطان‌زده بودن جامعه مهندسی کشور" که از سوی خبرنگار ایسنا عنوان شد، خاطرنشان کرد: حدود دو سال و نیم بر روی چالش‌های رشته‌های فنی مهندسی کار کردیم و حدود یک سال و نیم دیگر سه نظر مختلف پیرامون این حوزه در بخش‌های آموزشی، ارتباط با صنعت و علمی به دولت ارائه خواهیم داد. مسئولیت این پروژه را دکتر علی غفاری بر عهده دارند که عضو مدعو شاخه مکانیک فرهنگستان علوم هستند.

تأثیر گسترش آموزش عالی بر ارتقای فرهنگ عمومی و پایین بودن اشتغال؛ دو روی یک سکه
رییس گروه علوم مهندسی فرهنگستان علوم در همین رابطه تشریح کرد: در بخش مهندسی نکته‌ای که هست، این است که یا باید به فکر بیکاری جوانان باشیم یا به فکر نیازهای بازار کار؛ این‌ها دو رویکرد مختلف هستند.اسلامی اظهار کرد: اگر بخواهیم به فکر جوانان باشیم که مدتی سرشان گرم شود و تخصصی را مطالعه کنند و دوره‌های مختلف دانشگاهی را بگذرانند، این یک رویکرد است. اما زمانی که به بازار کار نگاه می‌کنیم، سیلی از این جمعیت در حال بالا آمدن است.وی با بیان اینکه در هندوستان کسی که مدرک دکتری گرفته، ممکن است راننده تاکسی باشد که این موضوع هیچ عاری ندارد، تصریح کرد: در حال حاضر مدرک تحصیلی لیسانس مثل مدرک دیپلمی است که حدود ۶۰ یا ۷۰ سال پیش صادر می‌شد. همان دانشگاه آزاد که اشاره کردید، با ارائه مدرک لیسانس نقش عمده‌ای در بالا بردن فرهنگ عمومی کشور داشته است و نمی‌توان نسبت به گسترش آموزش عالی یک دیدگاه صرفاً انتقادی داشت.رییس گروه علوم مهندسی فرهنگستان علوم افزود: وقتی فردی لیسانس دارد و با بخشی از تخصص خودش آشناست، فرهنگ عمومی کشور بالا می‌رود؛ ولو آنکه این شخص کارگر یا راننده شود. در آمریکا از دوستان من کسانی بودند که مدرک دکتری ‌گرفتند و راننده کامیون یا اتوبوس ‌شدند و این موضوع هیچ اشکالی نداشت.

ضرورت فعال شدن بخش خصوصی در ایران
بازار کار باشد، تحصیلات تکمیلی به شکل اتوماتیک پایین می‌آید
اسلامی تأکید کرد: از طرفی این دولت است که باید ببیند چطور می‌تواند از تعداد بالای افراد تحصیل‌کرده در جامعه به بهترین نحو استفاده کند که دولت نمی‌تواند این کار را بکند. در ایران باید بخش خصوصی فعال باشد. ۷۰ الی ۸۰ درصد استخدام‌ها در بخش خصوصی انجام می‌شود و شاید نهایتاً ۲۰ درصد استخدام‌ها در بخش دولتی انجام شود.وی با اشاره به اینکه در آمریکا دانشجویان بعد از دریافت مدرک لیسانس وارد بازار کار می‌شوند و کمتر به فکر ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر هستند، گفت: فارغ‌التحصیلان لیسانس در بخش خصوصی، کارخانه‌جات و صنایع مشغول به کار می‌شوند. نزدیک به ۵۵ سال پیش (حدود سال ۱۹۷۰ میلادی) در زمان دانشجویی به کارخانه تولید جت جنگی (General dynamics) دعوت شدم و در آن زمان متوجه شدم نزدیک ۶۰ درصد کارکنان این کارخانه فوق دیپلم و تکنیسن، نزدیک به ۳۰ درصد دارای مدرک لیسانس، حدود ۳ الی ۴ درصد دارای مدرک فوق لیسانس بودند و یک تا ۲ درصد مدرک دکتری داشتند. این در حالی است که تکنولوژی جت جنگی هر ۲ الی ۳ ماه یک بار عوض می‌شود.رییس گروه علوم مهندسی فرهنگستان علوم با تأکید بر آنکه اگر بازار کار باشد، تحصیل در مقاطع تحصیلات تکمیلی به طور اتوماتیک پایین می‌آید، افزود: از بزرگ‌ترین سرمایه‌های هر کشور وجود افراد مبتکری است که بتوانند کارخانه درست کنند و مدیریت آن‌ها را بر عهده بگیرند. دولت، مجلس و قوه قضاییه باید از چنین افرادی حمایت کند و دستگاه‌هایی همچون اداره مالیات نباید به این افراد سخت بگیرد؛ نه اینکه چون این‌ها ثروتمند هستند، به آن‌ها فشار وارد کند.اسلامی ادامه داد: بخش خصوصی به وسیله افرادی فعال می‌شود که ذاتاً مبتکر هستند. اگر این فرد ۱۰ کارخانه درست می‌کند، ۵۰ هزار نفر را سر کار می‌آورد و از این طریق ۱۰ هزار خانوار را تأمین می‌کند، هیچ اشکالی ندارد که هر شب بهترین غذا را بخورد!

بالا بودن آمار بیکاری مهندسان کشور
دولت امکانات در اختیار افراد دارای نبوغ بگذارد
وی در پاسخ به اینکه آیا آماری از بیکاری جامعه مهندسی کشور وجود دارد یا خیر، گفت: آمار مهندسان بیکار در کشور بسیار بالاست و به طور کلی بیشترین افراد بیکار از بین فارغ‌التحصیلان دانشگاهی هستند. در گروه مکانیک شاخه مهندسی فرهنگستان که مشغول کار در این حوزه هستیم، به آمار دسترسی داریم اما تا زمانی که کار تمام نشود، نمی‌توانیم آمار را اعلام کنیم.رییس گروه علوم مهندسی فرهنگستان علوم در پاسخ به سؤالی درباره نقش استارتاپ‌ها در کاهش بیکاری فارغ‌التحصیلان رشته‌های مهندسی گفت: این اشتباه است که بگوییم جوان ۲۵ ساله باید شرکت باز کند و یک کسب و کار راه بیندازد. تنها کسانی از پس چنین کارهایی برمی‌آیند که دارای نبوغ هستند و دولت هم باید حواسش را به چنین افرادی جمع کند و امکانات در اختیار آن‌ها بگذارد. دارا بودن چنین ویژگی‌هایی به ژن افراد ربط دارد و نمی‌توان با دادن درس کارآفرینی چنین مواردی را محقق کرد. من شخصاً ۵۳۰ مقاله علمی در نشریات معتبر بین‌المللی به چاپ رسانده و ۱۴ کتاب نوشته‌ام، اما هیچ استعدادی در کارآفرینی ندارم.

فعالیت تمام مهندسان تقدیرشده در فرهنگستان علوم در قالب یک اتاق فکر
اسلامی در پایان با اشاره به این نکته که روز مهندس (۵ اسفند) نیز در سال ۱۳۸۳ و زمان ریاست ایشان بر گروه مهندسی فرهنگستان علوم ابداع شده است، خاطرنشان کرد: یکی از وظایف فرهنگستان‌ها و آکادمی‌ها، شناختن و شناساندن مهندسین برجسته به جامعه ایران است که فرهنگستان هر سال این کار را انجام داده و دانشمندان و مهندسان برجسته را به جامعه معرفی می‌کند. همچنین تمام مهندسانی که طی این سال‌ها از آن‌ها تقدیر کردیم، در گروه مهندسان برجسته فرهنگستان عضویت داشته و کارهای فکری مهمی در این نهاد انجام می‌دهند.