علت تفاوت آمار محلی و سراسری تلفات کرونا

به گزارش ایرنا، طی روزهای اخیر اعلام آمار ۲۰۰ کشته در گیلان ازسوی نماینده وزارت بهداشت در استان، آمار ۸۰ فوتی از سوی فرماندار کاشان و آمارهای دیگر در استانهای گلستان و مازندران، در کنار آمار تجمیعی خبرگزاری جمهوری اسلامی از دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور مطرح شده که به نظر با آنچه دکتر جهانپور،سخنگوی وزارت بهداشت مطرح می‌کند، تفاوت‌هایی داشت و اخباری هم از تعداد بالای مدفونان در بهشت زهرا(س)ی تهران به گوش می‌رسد؛ البته سوابق بی‌اعتمادی‌های مختلف در افکار عمومی، نظیر ماجرای هواپیمای اوکراینی و اعلام نشدن قربانیان اعتراضات آبان ماه، باعث جدی بودن نگاه شک و تردید در این موضوع هم شده است، اما واقعیت چیست؟
منتقدان وزارت بهداشت چه می‌گویند؟
منتقدان وزارت بهداشت معتقدند تناقض‌های آماری وزارت بهداشت متعدد است و دانشگاه‌های علوم پزشکی برای اینکه بخشی از کم‌شماری وزارت بهداشت را جبران کنند و بخشی از حقیقت را بگویند، بعضا شروع به اعلام آمار کردند که با آمار رسمی در مواردی در تناقض بود. بعد از آن وزارت بهداشت برای اینکه جلوی بروز تناقض‌های آماری را بگیرد به دانشگاه‌ها دستور داد آمار ندهند. در حالی که به علت تعداد زیاد بیماران، ازدحام در بیمارستانها، تعداد زیادی فوتی که بسیاری آزمایش تشخیصی هم نداشتند، به عنوان فرد مشکوک دفن می شدند.
به ادعای منتقدان، آمارهای دانشگاه‌های علوم پزشکی بر اساس سی‌تی‌اسکن است که روش نسبتا دقیقی است و برخی معتقدند بیشتر از تست کرونا قابل اتکاست که البته تا چند روز پیش در اکثر استانها نبود. در مورد فوتی‌ها هم در برخی موارد تستی انجام نمی شود یا جواب تست بعد از مرگ می‌آید.
واکاوی ماجرای ۲۰۰ فوتی تنفسی در گیلان
بررسی یکی از این موارد خالی از لطف نیست. دکتر قربانی نماینده وزارت بهداشت در استان گیلان، اوایل هفته جاری از فوت ۲۰۰ تن در دو هفته گذشته در این استان خبر داد و بعد از نقدهایی که به او شد، اعلام کرد که این افراد نه لزوما براثر کرونا، که در اثر بیماریهای تنفسی فوت کرده‌اند.

براساس سالنامه آماری منتشره از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان، در سال ۹۶ کمتر از ۳هزار نفر در بیمارستانهای دولتی گیلان فوت کرده‌اند. با توجه به وجود ۴۰۰۰ تخت در بیمارستانهای دولتی و قریب ۱۰۰۰ تخت در بیمارستانهای خصوصی گیلان، می‌توان تخمین زد که کل فوت‌شدگان در بیمارستانهای گیلان در سال ۹۶، حدود ۳۷۵۰ نفر بوده‌اند.طبق آمار ثبت احوال، در «رویدادهای حیاتی» به طور متوسط کمتر از  ۱۰ درصد افراد در اثر بیماری‌های تنفسی فوت می‌کنند. یعنی در سال  ۹۶ باید حداکثر ۳۷۵ نفر در اثر بیماریهای تنفسی فوت کرده باشند، به عبارتی هر ماه ۳۱ نفر و هر دو هفته ۱۶ نفر که البته در این فصل می‌تواند بیشتر باشد و حداکثر آن را می‌توان ۲۰ یا ۳۰ نفر در نظر گرفت. با این وصف با کم تغییر گرفتن آمار فوت، در سالهای گذشته، بیماریهای تنفسی در دو هفته اول اسفند، ۲۰ تا ۳۰ کشته داشته و با این حساب احتمالا ۱۷۰ یا ۱۸۰ تن از آمار ۲۰۰ کشته اعلامی در گیلان می‌توانند ناشی از کرونا باشند.
اما آیا با این حساب آماری که طی ۲۱ روز اخیر، هر روز ظهر به طور منظم ازسوی وزارت بهداشت بیان می‌شود، نادقیق و ناشی از کم‌شماری است؟
معیار کرونا در اعلام وزارت بهداشت
پاسخ امیر پروسنان، خبرنگار سلامت به این سوال، منفی است. به گفته او، آنچه وزارت بهداشت اعلام می‌کند، «آمار قطعی و بر اساس اعلام آزمایشگاه رسمی، به ابتلای ویروس جدید کرونا» است. یعنی کسانی که به دلایل دیگری مثل آنفلوآنزا یا مشکلات تنفسی و غیره فوت می‌کنند، در این آمار محاسبه نمی‌شوند. از طرفی سی‌تی‌اسکن ریه تا حدود ۹۵ درصد مشخص می‌کند که بیمار به ویروس مبتلاست؛ اما همچنان وزارت بهداشت مطابق استاندارد جهانی خود، تست کرونای مثبت را معیار محاسبه در آمار «کرونا» در نظر گرفته است.
وی به ایرناپلاس می‌گوید: نکته دیگر این که وزارت بهداشت آمار را از خود دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌گیرد و بعد با توجه به نتایج آزمایشگاه‌ها اعلام می‌کند. این آمارها در مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر تجمیع و صحت‌سنجی می‌شود و با چند منبع چک و در نهایت اعلام می‌شود. 
پروتکل دفن، معیار برخی مردم
این روزها ممکن است شما هم گذرتان به بیمارستانهایی که بیماران کرونایی یا تنفسی در آنها بستری هستند افتاده باشد. شاید هم دیگرانی که به این مراکز رفته‌اند برایتان تعریف کرده باشند که در مدت زمانی نه چندان طولانی، چندین جسد کرونایی را دیده‌اند که از بیمارستان بیرون آورده شده‌اند.
محمدکاظم جعفری، مدیر ایرنای استان قم که از کانون‌های اصلی کرونا در کشور است، در این زمینه می‌گوید: از آنجا که کلیه کسانی که درمراکز کرونایی فوت می‌کنند، اعم از کرونایی، مشکوک به کرونا، تنفسی و ... با پروتکل کرونا کاور، کفن و دفن می‌شوند، منابع غیر از وزارت بهداشت نظیر پرسنل بیمارستان یا همراهان بیمار یا برخی مسوولان محلی، کلیه این افراد را در آمار فوت‌شدگان کرونا به حساب می‌آورند. در حالی که این پروتکل احتیاطی با هدف جلوگیری از شیوع بیماری ناشی از کلیه افراد مشکوک به کرونا درنظر گرفته شده است.
این هم یکی از عوامل تفاوت این آمار با آمار رسمی وزارت بهداشت است که با معیار و سخت گیری خاصی تهیه و تایید می‌شود.
آیا همه تست می‌شوند؟
نکته قابل توجه دیگر آن است که معیار وزارت بهداشت، چه درباره تعداد مبتلایان و چه درباره درگذشتگان، براساس مراجعه افراد و انجام تست است و طبیعی است افرادی که وارد این چرخه تشخیصی نشده‌اند، در آمار هم نیایند. روشن است که بخشی از جهش آمار اعلامی وزارت بهداشت بعد از روزهای ابتدایی، بیش از آن که ناشی از بالا رفتن ابتلا باشد، ناشی از افزایش کیت‌های تشخیص و تسریع کار و افزایش آزمایشگاه‌های تشخیص این بیماری بوده است. این در حالی است که تا مدتی فقط آزمایشگاه انستیتو پاستور و دو آزمایشگاه دیگر در تهران فقط کیت تشخیصی داشتند، در حالی که شیوع بیماری و فوت در استانهای قم، مرکزی و گیلان شروع شده بود، اما امکان تست و آمارگیری نداشت.همچنین برخی به رغم وجود علائم، به دلایل مختلف از قرار دادن خود در معرض آزمایش پرهیز دارند و شاید در روزهای ابتدایی یا چند روز قبل از اعلام آمار رسمی، افرادی در اثر ابتلا به کرونا جان باخته‌اند، اما مجال آزمایش آنها نبوده است. یا برخی از مردم مناطق محروم با وجود مشکوک بودن به کرونا، اصلا بیمار را بیمارستان نبرده‌اند و بعد از فوت نیز با این ذهنیت که ممکن است دولت مانع دفن عادی آنها شود، به صورت عادی آنها را دفن کرده‌اند.واقعیت آن است که صداقت در اعلام آمار، یکی از ضرورت‌های مدیریت بحران کروناست؛ موضوعی که زمینه‌ساز اعتماد مردم به مجموعه وزارت بهداشت در قبول توصیه‌های پزشکی است.