نگرانی کشاورزان از حوادث طبیعی و دلالان

به گزارش ایلنا، سال ۹۸ برای کشاورزان سال بیم و امید بود. کشاورزانی که سال‌ها با خشکسالی دست و پنجه نرم کرده بودند، در ماه‌های پایانی سال ۹۷ شاهد افزایش نزولات آسمانی بودند. این بارندگی‌ها در ماه اول سال ۹۸ چنان گسترده شد که بیش از ۲۰ استان کشور را درگیر سیلاب‌های شدید کرد. حالا کشاورزان نمی‌دانستند از اینکه بعد چند سال خشکسالی بارش‌ها افزایش یافته و ذخایر آبی پر شده‌اند خوشحال باشند یا اینکه غم محصولات از دست رفته خود را بخورند. سیلاب به کشاورزی در چند استان چنان خسارتی وارد کرد که می‌توان گفت کشت یک فصل کشاورزان به طور کامل خراب شد و خسارت به زیرساخت‌ها بر کشت بر فصول دیگر نیز تاثیر گذاشت. وضعیت برای کشاورزان زمانی سخت‌تر شد که آنها نتوانستند به موقع و به اندازه خسارت‌های ناشی از سیل را دریافت کنند. وعده‌های زیادی مبنی بر این داده شد که خسارت کشاورزان جبران می‌شود. چند ماه بعد از سیل مهیب فروردین هنوز بسیاری از کشاورزان خسارتی دریافت نکرده بودند. تا پایان سال نیز کشاورزان در مناطق مختلف به ویژه خوزستان، لرستان و کرمانشاه عنوان کردند که ارزیابی خسارت سیل به درستی صورت نگرفته و حتی به اندازه آن ارزیابی انجام شده نیز خسارت پرداخت نشده است. نتیجه این شد که کشاورزان در سالی که می‌توانست سال خوش کشاورزی باشد زیان‌های هنگفتی دیدند که امیدوارند امسال باتوجه به بهبود ذخایر آب و مزیت نسبی محصولات کشاورزی برای صادرات، مشکلات تا حدی رفع شود.
سهم بخش کشاورزی در اقتصاد و اشتغال
هر چند سهم بخش کشاورزی از اقتصاد و اشتغال به نسبت بخش صنعت و خدمات کمتر است، اما می‌توان عنوان کرد که این بخش نقش محوری در اقتصاد ایران دارد. کشاورزی از این نظر که تامین‌کننده اقلام ضروری و استراتژیک است از اهمیت زیادی برخوردار است. علاوه بر این مجموعه‌ای از صنایع و خدمات وابسته به بخش کشاورزی هستند. کشاورزی پویا منجر به پویایی بخش خدمات ازجمله بخش حمل و نقل می‌شود. علاوه بر این مجموعه‌ای از صنایع وابسته به کشاورزی در ایران وجود دارد که در صورت پویایی بخش کشاورزی این صنایع نیز پویا می‌شوند و سوددهی دارند. صنایع مرتبط با فرآورده‌های غذایی، تولیدی‌های آب میوه، کمپوت، رب و ... همه به کشاورزی وابسته هستند.با وجود نقش محوری کشاورزی، کشاورزان در ایران جایگاه مناسبی ندارند. آنها به دلایل مختلف در زمره اقشار آسیب‌پذیر هستند. واقعیت این است که سود بخش کشاورزی جای اینکه به جیب کشاورزان برود، نصیب دیگران می‌شود. برای مثال نوسانات ارزی می‌تواند صادرات محصولات کشاورزی را به شدت به‌صرفه کند. در یکی دو سال اخیر که شاهد این نوسانات بودیم، هر از گاهی اخباری مبنی بر کمیاب و گران شدن برخی محصولات کشاورزی مخابره می‌شد. عنوان می‌شد محصولی مثل گوجه فرنگی، پیاز، سیب‌زمینی و ... صادر می‌شود و برای همین در داخل کشور گران است. معمولا انگشت اتهام به سوی کشاورزان گرفته می‌شد، حال آنکه آنها از این مزیت نسبی سودی نمی‌بردند. در کل وضعیت اینطور است که خسارت‌های بخش کشاورزی متوجه کشاورزان است و سود آن به جیب دیگران می‌رود. برای متوقف کردن این روند در سال جدید باید چه تمهیداتی اندیشید؟
بیمه‌ها به تعهدات خود عمل کنند
قاسم سالاری (رئیس نظام صنفی کشاورزی کرمان)  یکی از مشکلات کشاورزان را خسارت‌هایی می‌داند که به آنها وارد می‌شود وکسی هم به فکر جبران آنها نیست.او می‌گوید: هر ساله کشاورزان با مخاطرات طبیعی رو‌به‌رو هستند. یک سال خشکسالی است، یک سال سیل می‌آید، یک سال تگرگ یا سرمای غیرمترقبه محصول را خراب می‌کند و به هر حال مشکلات زیادی وجود دارد. راه‌حل برای اینکه کشاورز در زمان بروز خسارت بتواند روی پای خود بایستد چیست؟ عنوان می‌شود که کشاورزان باید محصولات خود را بیمه کنند. اتفاقاتی که رخ داده باعث شده بسیاری از کشاورزان این کار را بکنند، اما از طرفی تعرفه‌ها را بالا برده‌اند و از طرف دیگر در زمان جبران خسارت، بیمه‌های تجاری تعهدات خود را زیر پا می‌گذارند.رئیس نظام صنفی کشاورزی کرمان ادامه می‌دهد: سال ۹۸ شاهد وقوع سیل در استان‌های مختلف کشور بودیم. در استان‌هایی مانند خوزستان، لرستان و کرمانشاه سیل مقدار زیادی از محصول کشاورزان را خراب کرد. وقت جبران خسارت از طرفی ما شاهد ارزیابی نادرست بودیم و از طرف دیگر شاهد بودیم که همان میزان خسارت احصا شده را هم نداده‌اند.او عنوان می‌کند: کشاورزی را می‌شناسم که آب زمینش را گرفته و کل محصولش از بین رفته است. ارزیاب خسارت را فقط چهار میلیون تومان برآورد کرده و از آن چهار میلیون تومان، دو میلیون تومان به کشاورز پرداخت شده است. مسلم است که نظام بیمه‌ای و جبران خسارت باید مورد بازنگری و اصلاح قرار گیرد.
سود کشاورزی در جیب دلالان
رئیس نظام صنفی کشاورزی کرمان در جواب این سوال که در یکی دو سال اخیر صادرات محصولات کشاورزی از مزیت نسبی برخوردار بود، آیا سود این مزیت به جیب کشاورزان رفت، می‌گوید: به هیچ وجه. این درست است که به دلیل نوسانات قیمت ارز صادرات برخی محصولات کشاورزی نسبت به قبل سود بیشتری دارد، اما این سود را دلالان می‌برند.او ادامه می‌دهد: کشاورزان یا محصول خود را پیش پیش فروخته‌اند یا اینکه آنقدر به پول نیاز دارند که قدرت چانه‌زنی ندارند. در شرایطی که ساز و کار درستی برای عرضه محصولات کشاورزی نیست، آنها سودی از نوسانات قیمتی نمی‌برند.سالاری تصریح می‌کند: باید ساز و کار عرضه محصولات کشاورزی اصلاح شود. دست کشاورز باید برای فروش محصولش باز باشد. به طور کلی الان زنجیره تولید و توزیع از هم گسسته است. در این بین افرادی جا گرفته‌اند که کاری جز دلالی نمی‌کنند و جالب اینکه سود را هم دلالان می‌برند.
تمهیداتی برای عرضه مستقیم محصولات
جولان دلالان در بازار محصولات کشاورزی مشکلی است که مدت‌هاست درباره آن حرف زده می‌شود. گاهی مسئولان عنوان کرده‌اند که به فکر اجرای طرح‌هایی برای کوتاه کردن دست دلالان هستند، اما در عمل شاهد این هستیم که همچنان بازار محصولات کشاورزی در ایران دست دلالان است. طرح‌های ارائه شده برای بهبود عرضه محصولات کشاورزی یکی توسعه تعاونی‌های روستایی و کشاورزی و دیگری عرضه محصولات در بورس است. به راهکار اول بیش از دومی می‌توان امید داشت. در مورد عرضه محصولات کشاورزی در بورس باز هم این مشکل وجود دارد که کشاورزان خرد نتوانند وارد این بازار که پیچیدگی‌های خود را دارد شوند، اما در مورد تعاونی‌ها به شرط اینکه تعاونی، محلی برای سوءاستفاده و پوششی برای فعالیت‌های دیگر نباشد، می‌توان امیدوار بود.به نظر می‌رسد همچنان مشکل اصلی کشاورزان عرضه محصولات خود و دریافت بهای عادلانه است. در این بین نباید از مشکل دیگر کشاورزان یعنی خسارت دیدن از حوادث طبیعی غافل ماند. این مشکل با بیمه شدن محصولات کشاورزی قابل حل است، اما کشاورزان می‌گویند تعرفه‌های بیمه بالا رفته و جبران خسارت هم به درستی صورت نمی‌گیرد. نباید کشاورزان وقتی خسارت می‌بینند دست‌شان جلو نهادهای دولتی دراز باشد که معمولا پول ناچیزی به آنها می‌دهند، بلکه باید با اصلاح ساختار بیمه مشکلات را رفع کرد.