بهار نیوز - پایان باز سال ۹۸ برای هنرهای تجسمی ایران

گروه فرهنگی: ۹۸، سال عجیبی بود؛ سالی که با سیل آغاز شد، آبستن اتفاقات مهم و اغلب تلخی بود و در نهایت هم با شیوع روزافزون ویروس کرونا در جهان به پایان رسید. سالی که به نوعی تمام حوزه‌ها، صنایع و مشاغل را تحت تاثیر خودش قرار داد و طبیعتا عرصه هنرهای تجسمی و هنرمندانش نیز از این قاعده مستثنی نبودند.

به گزارش ایسنا، مدت کمی از اتفاقات تلخی همچون ترور سردار سلیمانی، سقوط هواپیمای اوکراینی و حوادث آبان ماه نگذشته بود که ویروس کرونا از راه رسید و پرونده اتفاقات عجیب سال ۹۸ را کامل کرد. در این میان اما واکنش‌های اقشار مختلف و به‌ویژه هنرمندان که گاهی سمت‌وسوی ایجاد فضای دوقطبی به خود می‌گرفتند از نکات جالب توجه بود؛ هنرمندانی که با نگاه‌ها، نگرش‌ها و عملکردهای مختلف سعی در همراهی با مردم داشتند. در این گزارش تلاش شده است مهمترین اتفاقات عرصه هنرهای تجسمی در سال ۹۸ مرور شود.
جشنواره تجسمی فجر؛ از حواشی تا اختتامیه‌ای که برگزار نشد
عرصه هنرهای تجسمی از جمله حوزه‌هایی بود که سال گذشته و به‌ویژه در ماه‌های پایانی، پر از التهاب بود و برگزار نشدن مراسم اختتامیه دوازدهمین دوره از جشنواره تجسمی فجر به دلیل جلوگیری از شیوع ویروس کرونا باعث شد تا پرونده رویدادهای این حوزه در سال ۹۸ باز بماند و به آینده نامعلومی در سال ۹۹ موکول شود. البته دوازدهمین جشنواره تجسمی فجر از همان ابتدا و پیش از آغاز نیز با حواشی همراه شده بود. برخی از داوران و دبیر جشنواره به دلیل آنچه همراهی با مردم عنوان کرده بودند استعفا دادند و همین امر باعث ایجاد فضای کم‌سابقه یا حتی شاید بی‌سابقه‌ای در این عرصه شد. اگرچه در نهایت استعفای ابراهیم حقیقی ـ دبیر جشنواره تجسمی فجر ـ از سوی مدیر دفتر هنرهای تجسمی پذیرفته نشد و با بازگشت برخی از داوران تحت عنوان شورای هنری، جشنواره دوازدهم با تاخیر و البته بدون برگزاری مراسم افتتاحیه برگزار شد؛ که به گفته مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی هزینه برگزاری این مراسم به سیل‌زدگان استان سیستان و بلوچستان اهدا شد. هادی مظفری ـ مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی ـ همچنین در نشست خبری جشنواره تجسمی سال ۹۸، درباره حواشی جشنواره اظهار کرد که «اتفاقات تلخ دی‌ماه با شهادت سردار سلیمانی آغاز و با سانحه سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی به اوج خود رسید که منجر به ایجاد اتمسفری غمگین در کشور شد. این اتفاقات روزها و هفته‌های سخت و دردناکی را برای همه ما رقم زد. خبرهای ناگواری که از جان باختن هموطنانمان در سانحه سقوط هواپیمای اوکراینی به گوش می‌رسید، منجر به این شد که برخی از دوستان به برگزار نشدن یا تعویق رویدادی که از آن با عنوان «جشنواره» یاد می‌شود، فکر کنند.»مظفری همچنین خاطرنشان کرد که «آن زمان بار سنگینی روی دوش جشنواره بود. به هر حال ۳۰۰۰ هنرمند به جشنواره اعتماد کرده بودند و وظیفه ما را به عنوان نهاد متولی برگزارکننده جشنواره، سنگین‌تر می‌کرد که باید حتما این جشنواره برگزار شود.»

در نهایت، جشنواره تجسمی فجر دوازدهم در تاریخ ۲۹ بهمن ‌ماه و با ارایه ۹۰۰ اثر در بخش‌های نقاشی، گرافیک، عکس، مجسمه، سرامیک، خوشنویسی، نگارگری، تصویرسازی، کارتون و کاریکاتور و هنرهای جدید در موسسه فرهنگی و هنری صبا افتتاح شد. این اولین بار بود که تمامی بخش‌های جشنواره تجسمی در یک مکان قرار داشتند.اما تنها چهار روز از برگزاری جشنواره گذشته بود که به دنبال شیوع ویروس کرونا در کشور، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در اطلاعیه‌ای از تعطیلی کلیه برنامه‌های فرهنگی و هنری کشور خبر داد. بر همین اساس مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی در گفت‌وگویی با ایسنا اعلام کرد که «نمایشگاه طبق روال تا تاریخ پنجم اسفندماه برقرار است، اما مراسم اختتامیه به زمان دیگری موکول می‌شود»؛ که البته تاکنون هنوز زمان برگزاری این مراسم با توجه به شرایط کشور، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. در این میان مظفری درباره وضعیت آثاری که قرار بود دفتر هنرهای تجسمی از نمایشگاه دوازدهمین جشنواره تجسمی فجر خریداری کند نیز توضیح داد که آثاری که نهایتاً از سوی هیات داوران پیشنهاد شود ثبت و خرید آن نیز انجام خواهد شد که جزئیات آن همزمان با برگزاری اختتامیه اعلام می‌شود.
نگاهی به سرگذشت و سرنوشت موزه هنرهای معاصر تهران
نهم اردیبهشت سال ۹۷ بود که اعلام شد موزه هنرهای معاصر تهران نیاز به بازسازی دارد و به دلیل تعمیرات گسترده تا آخر تابستان تعطیل خواهد بود؛ البته فرآیند بازسازی که قرار بود حدود شش ماه به طول بیانجامد، با وجود گذشت نزدیک به دو سال هنوز به پایان نرسیده است. بر اساس گفته‌های احسان آقایی ـ رئیس موزه‌های هنرهای معاصر تهران ـ هم‌اکنون بخش گنجینه موزه در حال ترمیم است؛ البته با توجه به شیوع ویروس کرونا فرآیند بازسازی موزه با چالش‌هایی مواجه شده است‌ و به همین خاطر هم به نظر می‌رسد تاریخ اتمام این پروژه باز هم به تعویق خواهد افتاد. پیشتر نیز تاخیر بلندمدت و اعتراض برخی از رسانه‌ها نسبت به سکوت متولیان، منجر به برگزاری نشستی در تاریخ ۳۱ تیرماه ۹۸ شد که هادی مظفری و احسان آقایی درباره فرآیند بازسازی موزه توضیحات مشخصی را اعلام کردند. آن زمان مظفری اعلام کرد که تاکنون ۶۰ درصد از پروژه مرمت موزه هنرهای معاصر تهران انجام شده است. او شرایط خاص و ارزش تاریخی موزه و نوسانات زیاد قیمت‌ها در بازار و همچنین نداشتن سرعت لازم از سوی پیمان‌کار اول را از دلایل طولانی شدن فرآیند مرمت و بازسازی عنوان کرد. موزه هنرهای معاصر تهران یکی از مهم‌ترین گنجینه‌های هنر مدرن محسوب می‌شود که دارای آثار هنری زیادی از دوره تاریخی پایان جنگ جهانی دوم تا دهه ۱۹۸۰ است. گفته می‌شود این مجموعه یکی از کامل‌ترین مجموعه‌های هنر اکسپرسیونیسم انتزاعی در جهان است که همه جنبش‌های هنری قرن ۱۹ و ۲۰ را پوشش می‌دهد.
جشن تصویر سال؛ از تعطیلی به‌خاطر کرونا تا نمایشگاه آنلاین
جشن تصویر سال نیز همچون سایر برنامه‌های فرهنگی و هنری از ویروس کرونا در امان نماند و در حالی که قرار بود مراسم پایانی و اهدای جوایز هفدهمین نمایشگاه تصویر سال و جشنواره فیلم تصویر در روز ۲۳ اسفند ۹۸ برگزار شود، این مراسم به دلیل شیوع کرونا لغو شد تا این رویداد هنری بخشی از عکس‌های خود را به صورت آنلاین برای علاقه‌مندان به نمایش بگذارد.بر این اساس قرار شد که عکس‌های راه‌یافته به مسابقه بخش ویژه «ایران ما» در هفدهمین نمایشگاه تصویر سال از طریق اینستاگرام، تلگرام و سایت رسمی تصویر سال رونمایی شود. سیف‌اله صمدیان، دبیر جشن تصویر سال درباره این بخش توضیح داد که مطمئن هستم این‌بار و این ‌روزها، «ایران ما» و زوایای پیدا و ناپیدای آن با حس و حال و عاطفه تجربه‌نشده‌ای دیده می‌شود.
حضور ایران در بینال ونیز و شیری که دیگر ترسی ندارد
حضور ایران در بینال ونیز در سال ۲۰۱۹ نسبت به دوره‌های گذشته با رویکرد متفاوتی همراه بود. آثاری که از سوی سه هنرمند به نمایش گذاشته شده بودند، تلاش کردند تا تصویری از گذشته، حال و آینده ایران را به نمایش بگذارند. حضوری که توانست توجه هیات ژوریِ این رویداد بین‌المللی و برخی از رسانه‌های خارجی را به خود جلب کند. غرفه ایران در پنجاه و هشتمین بینال ونیز روز جمعه (۲۰ اردیبهشت‌ماه) افتتاح شد. در این بین «رضا لواسانی» با اثر هنری «‌زندگی»، «سمیرا علیخانزاده» با اثر هنری «شب صلب خاطره» و «علی میرعظیمی» با اثر «‌شاهد آواز» به عنوان نمایندگان ایران در غرفه «از بودن و سرودن» حضور داشتند که در مرکز توجه نشریه‌های هنری مختلف سراسر جهان قرار گرفتند.بعد از این تجربه هادی مظفری، مدیر کل دفتر هنرهای تجسمی به ایسنا اعلام کرد که رسیدن به شیر طلای ونیز را دور از دسترس نمی‌داند. او یادآور شد که «زمانی تصور می‌کردیم هرگز نمی‌توانیم به شیر ونیز نزدیک شویم، اما در این دوره واقعاً نزدیک شدیم و جزو ۱۰ کشور بودیم که هیئت ژوری پیشنهاد می‌داد. در واقع ایران یکی از گزینه‌های دریافت شیر طلایی بود. بر همین اساس هم فکر می‌کنم اگر با همین قوت برای دوره آینده تلاش کنیم، به دست آوردن شیر طلایی موضوع دور از دسترسی نخواهد بود.»
و آنهایی که مسافران خانه ابدی شدند ....
برخی از اعضای خانواده بزرگ هنرهای تجسمی در سال ۹۸ مسافر خانه ابدی شدند. هنرمندانی که برخی از آنها نه تنها در ایران بلکه در خارج از کشور از هنرمندان شناخته شده محسوب می‌شدند. منیر فرمانفرماییان، مسعود عربشاهی، منوچهر یکتایی، اسماعیل شیشه‌گران، رامین مهدی‌نژاد، ابراهیم معمارزاده طهرانی، نادر افشاری، ناصر هوشمندوزیری، مهدیه پازوکی، مسعود دشتبان و ... از جمله هنرمندانی بودند که در سال گذشته دار فانی را وداع گفتند.