مسیر تلخ ثبت ملی سوغات شیرین

هر گوشه ایران پهناور دارای آب‌وهوا، فرهنگ، رسوم، زبان یا گویش متفاوت با نقطه دیگر و درعین‌حال متعارف است. عواملی مانند آب‌وهوا و فرهنگ یک منطقه به طبع در نوع پوشش، اغذیه و حتی تنقلات آن تأثیر مستقیم دارد. ازاین‌رو هر استان کشور ما سوغات خاص خود را دارد که به‌محض سفر به آن استان در اولین بازارها سراغ این سوغات را می‌گیریم، زیرا می‌دانیم که مشابه آن را نه‌تنها در هیچ کجای ایران بلکه هیچ کجای کره خاکی نمی‌توان یافت.
سوغات فراموش‌شده البرز
در بین استان‌های کشور که جمعیت غالب آن‌ها را افراد بومی تشکیل می‌دهند، شاید کمتر کسی متوجه سوغات و میراث فرهنگی و گردشگری استان البرز شده باشد، یعنی بسیار کم هستند افرادی که پس از به استان البرز می‌دانند باید چه سوغاتی را از این خطه خریداری کرده و برای دوستان و اقوام خود ببرند.به خیابان رفتیم و از یک شهروندان غیربومی سوغات استان البرز را جویا شدیم؛ او گفت: من فقط شنیدم اینجا قبلاً میوه‌های خوبی داشته است؛ مگر کرج هم سوغاتی دارد؟گذشته از سیب و گلابی، دو میوه ناب البرز یا کرج قدیم که در سایه بی‌مهری‌ها به طبیعت، درخت آن کمتر بر خاک استان دیده می‌شود؛ توتک، نان‌شیرینی البرزی‌ها به‌عنوان سوغاتی شیرین، سالم و لذیذ از گذشته تا امروز بر سر سفره اعیاد و مجالس قرار دارد.
دلیل نام‌گذاری توتک چیست؟
برای آشنایی بیشتر با این نان‌شیرینی با مهراب رجبی، رئیس بنیاد البرزشناسی به گفت‌وگو نشستیم.رجبی رئیس بنیاد البرزشناسی گفت: به کار بردن توت خشک آرد شده و یا شیره توت به‌جای شکر در خمیر توتک می‌تواند یکی از وجوه تسمیه این نان‌شیرینی لذیذ باشد.او افزود: برای نان‌ها نمی‌توان سرآغاز را مشخص کرد شاید بتوان گفت نان‌هایی مانند توتک از زمان کوچ آریایی‌ها به فلات ایران پخته می‌شده‌اند شاید هم قبل از آنان توسط بومی‌ها؛ کسی چه می‌داند!رئیس بنیاد البرزشناسی گفت: نان‌شیرینی توتک در دیگر مناطق جغرافیایی البرز بانام فطیر نیز پخته می‌شود، این نام‌گذاری‌ها مانند توتک، اگردک، کلوچه و فطیر با توجه به عناصری همچون؛ اندازه، نوع خمیر، میزان شیر و شکر و مغز گردو و گاه سبزی‌های معطر به‌کاربرده شده و حتی میزان و درجه حرارت، برگزیده و اطلاق شده است.
فراز و نشیب ثبت ملی توتک
لازم است بدانیم نان‌شیرینی توتک البرز به همت حسن شاه‌محمدی البرز پژوه و مؤلف کتاب ثبت ملی توتک به ثبت ملی آثار ناملموس میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری رسیده است.به همین منظور به دیدار حسن شاه‌محمدی رفته و با او گفت‌وگو کردیم.شاه‌محمدی گفت: مسیر ثبت ملی نان‌شیرینی توتک چهار سال به طول انجامید.او افزود: برای ثبت این اثر باید ادله لازم ارائه داده می‌شد، اما هر بار در نشست مربوطه در تهران ثبت این اثر با مشکل مواجه می‌شد.شاه‌محمدی گفت: در این مسیر کمک‌های معصومه تقی‌خانی، مؤلف کتاب کلاک نیز کارساز بود، بالاخره دوستان را مجاب کردیم تا خودم برای دفاع از این اثر در جلسه حضور پیدا کنم تا این‌که درنهایت در تاریخ ۹۷/۴/۲۳ با شماره ۱۵۷۷ به ثبت آثار ملی رسید.توجه به ظرفیت گردشگری و سیاحتی البرز علاوه بر سرازیر کردن ثروت به این استان المان‌ها، فرهنگ و رسوم آن را ترویج و تثبیت می‌کند در غیر این صورت فرهنگ و رسوم البرز رفته‌رفته از خاطرها پاک‌شده و به تاریخ می‌پیوندد.