تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۱/۲۶ ساعت ۱۲:۵۶
کد مطلب : ۲۱۰۴۵۳
مسیری که زباله‌های کرونایی طی می‌کنند
گروه جامعه: مسئولان مربوطه معتقدند درزمینهٔ بی‌خطرسازی و دفن زباله‌های کرونایی مطلوب عمل کرده‌اند و جای نگرانی نیست اما برخی کارشناسان محیط‌زیست معتقدند روش «اتوکلاو» به‌عنوان روش مرسوم بی‌خطرسازی زباله‌های بیمارستانی دیگر قدیمی شده و باید از روش‌های جدیدتر استفاده کرد.
بی‌خطرسازی و دفن
سرپرست سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان معتقد است همدان آن‌قدر وسعت ندارد که در این مدت‌زمان به میزان زباله‌های معمولی آن اضافه‌شده باشد اما قطعاً میزان زباله‌های بیمارستانی افزایش داشته است.
حسین سیبی می‌گوید: بر اساس آمار مقایسه‌ای با مدت مشابه سال گذشته زباله‌های معمولی همدان افزایش نداشته اما میزان زباله‌های تولیدی در مراکز درمانی مانند بیمارستان‌ها افزایش داشته است. طبق قانون مراکز تولیدکننده موظف هستند این زباله‌های تولیدی را با استفاده از دستگاه‌های اتوکلاو بی‌خطر کنند و در اختیار دستگاه‌های حمل و دفن قرار دهند که این اتفاق می‌افتد و این زباله‌ها طبق سیاست سازمان حفاظت از محیط‌زیست در سایت جداگانه‌ای از محل دفن زباله‌های معمولی با مواد ضدعفونی‌کننده دفن می‌شوند.وی درباره نحوه همکاری مراکز درمانی همدان در این زمینه توضیح می‌دهد: مراکز درمانی در این زمینه همکاری خوبی با ما دارند و گروهی که ما داریم و مجموعه‌ای که وظیفه دفن این زباله‌ها را بر عهده‌دارند، تمهیدات ویژه‌ای برای این کاردارند و با حساسیت ویژه این کار را انجام می‌دهند.هم‌زمان با آغاز شیوع کرونا در ایران عباس صوفی، شهردار همدان از در نظر گرفتن تمهیدات ویژه برای حفظ سلامت پاکبانان که جزو گروه‌های در معرض خطر محسوب می‌شوند خبر داده بود.سیبی دراین‌باره می‌گوید: از هم‌زمان روزهای آغازین مبارزه با کرونا لباس‌های مخصوصی در اختیار پاکبانان قرار گرفت و هم‌زمان این پاکبانان تحت آموزش‌های خاص قرار گرفتند. ما حتی هوای زباله گردها را که از این راه امرارمعاش می‌کنند هم داشتیم و بسته بهداشتی در اختیار آن‌ها قراردادیم و بازهم این کار را تکرار خواهیم کرد. همین حساسیت را به نیروهای خودمآن‌هم داریم.سرپرست سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان تأکید می‌کند: تاکنون هیچ پاکبآن همدانی به کرونا مبتلا نشده است.
جای نگرانی نیست
مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان همدان نیز می‌گوید: طبق بازدیدهایی که داشتیم پسماندهای کرونایی به زباله‌های بیمارستانی افزوده‌شده‌اند اما مهم حجم این زباله‌ها نیست بلکه کیفیت کار بی‌خطرسازی و دفن آن‌هاست که همین پسماندها بعدها به بحران بزرگ‌تری تبدیل نشود.از همان آغازین روزهای شیوع کرونا در ایران دستورالعملی توسط وزارت بهداشت و سازمان حفظ محیط‌زیست تهیه شد که طبق آن وزارت بهداشت مکلف به نگهداری این زباله‌ها در ظروف مخصوص و چندلایه و شهرداری مکلف به دفن بهداشتی آن‌ها شد.محسن جعفری نژاد بسطامی درباره نحوه همکاری دانشگاه علوم پزشکی استان در این زمینه توضیح می‌دهد: اتفاق خوبی که در سال‌های گذشته در همدان افتاده این است که بیمارستان‌های دولتی دستگاه‌های اتوکلاو تهیه‌کرده‌اند که خیلی به ما کمک کرد. چون زباله‌های کرونایی باید توسط دستگاه‌های اتوکلاو در بیمارستان‌ها بی‌خطر و بعدازآن توسط شهرداری تحت شرایط خاصی دفن شوند.وی معتقد است درزمینهٔ بی‌خطرسازی و دفن زباله‌های کرونایی در همدان هیچ مشکلی وجود ندارد و جای نگرانی نیست.
پس زدن کمک سمن‌ها
از زمان وقوع بحران کرونا، سطل ویژه جمع‌آوری زباله‌های عفونی در معابر اصلی ساری و برخی دیگر شهرها تاکنون نصب‌شده است؛ اما سطل‌های زباله بیمارستانی در سطح شهر همدان نصب نشدند. گفتنی است برخی از سمن‌های محیط‌زیست همدان تعدادی از این نوع سطل را با هزینه شخصی آماده‌سازی کردند که به سطل‌های بیمارستانی شبیه بودند، اما مورداستفاده قرار نگرفت!یک کارشناس ارشد محیط‌زیست می‌گوید: از نکات مثبت مدیریت پسماند در همدان، حضور خودجوش نیروهای مردمی ازجمله رفتگران طبیعت همدان در پاک‌سازی‌های شهری بود که در برخی مناطق شهر هم در پاک‌سازی مؤثر عمل کردند، هم در تنویر افکار عمومی در این زمینه؛ اما سازمان‌دهی مشخص و استفاده صحیح از ظرفیت سمن‌ها در امور اجرایی و تصمیم‌سازی‌ها توسط دستگاه‌های ذی‌ربط در حوزه‌های مختلف مهار بیماری کووید-۱۹ و کنترل ابعاد محیط زیستی آن دیده نشد.
مهرداد نهاوندچی می‌افزاید: از نکات پسماندی این دوره، آلوده شدن خیابان‌ها و معابر شهری با دستکش‌ها و ماسک‌ها -آنچه به‌عنوان زباله بیمارستانی شناخته می‌شود- توسط برخی از شهروندان بود. سؤالات متعدد را به وجود می‌آورد: مردم (اقشار مختلف، اصناف، کسبه، دانش آموزان) برای مدیریت پسماند به چه میزان آموزش‌دیده‌اند؟ اثربخشی آموزش‌هایی که توسط دستگاه‌های دولتی و سمن‌ها درزمینهٔ پسماند داده‌شده‌اند، چه میزان بوده است؟ چگونه می‌توان مردم را در دوران پسا-کرونا در برابر مدیریت پسماند و مقابله با بحران‌های چنینی توانمند ساخت؟ وزن سمن‌ها در تصمیم‌سازی‌ها در بحران‌های چنینی چقدر است و چگونه می‌توان سازمان‌دهی منسجمی از آن‌ها داشت؟
همچنان استفاده از روش‌های قدیمی
نهاوندچی معتقد است یکی از چالش‌های کشور درزمینهٔ پسماندهای بیمارستانی در این عصر است که برای رفع این چالش عملیات «اتوکلاو» انجام می‌شود. وی توضیح می‌دهد: یعنی بر روی زباله‌ها در دما و فشار بالا فرایند استریل انجام می‌شود، اما مطالعات دنیا نشان می‌دهد که در این فرآیند، عملیات استریل به‌صورت کامل انجام نمی‌شود و حجم پسماندها کاهش محسوسی ندارند؛ ازاین‌رو در این روش ما همچنان با حجم زیادی از زباله مواجه خواهیم بود.نهاوندچی می‌گوید: عصر کرونا با همه زیان‌هایی که داشت، درس‌های متعددی به‌خصوص درزمینهٔ محیط‌زیست داشته است. شاید مهم‌ترین درس برای مدیریت پسماندهای بیمارستانی در این عصر جایگزینی و استفاده گسترده دستگاه‌های پلاسما سوز به‌جای اتوکلاو و هیدرو و کلاو در سطح استان و کشور باشد. روش پلاسما را می‌توان به‌طور کامل جایگزین فرایند اتوکلاو کرد و فرایند دفن نیز حذف شود.دمای مشعل پلاسما بین ۵ تا ۱۰ هزار درجه سانتی‌گراد و دمای کوره بین ۱۶۰۰ تا ۱۲۰۰ درجه سانتی‌گراد است و در این دما فرایند تجزیه پسماندها آغاز می‌شود و هیچ میکروارگانیسمی و یا عوامل عفونت‌زا نمی‌توانند این دما را تحمل کنند و به‌صورت کامل از بین می‌روند. ازاین‌رو می‌توان اطمینان کاملی داشته، حساسیت‌ها را در این زمینه به صفر رساند.این پژوهشگر محیط‌زیست ادامه می‌دهد: در کنار پسماندهای عفونی، پسماندهای ویژه، ترکیبات شیمیایی خاصی دارند که در صورت امحای آن‌ها با روش فرایند احتراق معمولی گازهایی مانند دی‌اکسید و یا ترکیبات گوگرددار و فلوئور دار منتشر می‌شود که به‌شدت سرطان‌زا و بر روی DNA هم تأثیرگذار است و موجب عجیب الخلقه‌زایی نیز می‌شود. این در حالی است که می‌توانیم با شرایطی که در پلاسما قابل تنظیم است، مانند کنترل دمایی و یا تزریق گازهای ثانویه اقدام به امحای زباله‌های ویژه با روش سبز کنیم.
درسی که از روزهای کرونایی بگیریم
نهاوندچی معتقد است: نمی‌توان ادعا کرد، روش امحای پلاسما باصرفه‌ترین روش امحا است، اما بسته به محتوای پسماند و میزان خطرناک بودن، پلاسما بهترین روش است و در دنیا نیز ازاین‌روش برای حذف پسماندهایی که با روش‌های دیگر قابل امحا نیستند، استفاده می‌شود. فناوری پلاسما پاک‌ترین فناوری برای مدیریت پسماند در دنیا است اما باید در کنار آن تجهیزات این روش و دانش فنی آن‌هم موجود باشد تا بتوان پسماندها را به‌درستی مدیریت کرد. این روش به‌عنوان سبزترین روش مدیریت پسماند به جامعه معرفی شد، ضمن آنکه بهینه‌ترین روش ازلحاظ بازگشت سرمایه است.به‌رغم هزینه بسیار بالا برای سوزاندن زباله به روش پلاسما، اما به خاطر تولید نکردن خطرات محیط زیستی پیشنهاد می‌شود این روش به‌صورت متداول در مراکز بهداشتی استان به‌خصوص بیمارستان‌های تخصصی بیماری‌های عفونی مورداستفاده قرار گیرد.
بی‌خطرسازی و دفن
سرپرست سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان معتقد است همدان آن‌قدر وسعت ندارد که در این مدت‌زمان به میزان زباله‌های معمولی آن اضافه‌شده باشد اما قطعاً میزان زباله‌های بیمارستانی افزایش داشته است.
حسین سیبی می‌گوید: بر اساس آمار مقایسه‌ای با مدت مشابه سال گذشته زباله‌های معمولی همدان افزایش نداشته اما میزان زباله‌های تولیدی در مراکز درمانی مانند بیمارستان‌ها افزایش داشته است. طبق قانون مراکز تولیدکننده موظف هستند این زباله‌های تولیدی را با استفاده از دستگاه‌های اتوکلاو بی‌خطر کنند و در اختیار دستگاه‌های حمل و دفن قرار دهند که این اتفاق می‌افتد و این زباله‌ها طبق سیاست سازمان حفاظت از محیط‌زیست در سایت جداگانه‌ای از محل دفن زباله‌های معمولی با مواد ضدعفونی‌کننده دفن می‌شوند.وی درباره نحوه همکاری مراکز درمانی همدان در این زمینه توضیح می‌دهد: مراکز درمانی در این زمینه همکاری خوبی با ما دارند و گروهی که ما داریم و مجموعه‌ای که وظیفه دفن این زباله‌ها را بر عهده‌دارند، تمهیدات ویژه‌ای برای این کاردارند و با حساسیت ویژه این کار را انجام می‌دهند.هم‌زمان با آغاز شیوع کرونا در ایران عباس صوفی، شهردار همدان از در نظر گرفتن تمهیدات ویژه برای حفظ سلامت پاکبانان که جزو گروه‌های در معرض خطر محسوب می‌شوند خبر داده بود.سیبی دراین‌باره می‌گوید: از هم‌زمان روزهای آغازین مبارزه با کرونا لباس‌های مخصوصی در اختیار پاکبانان قرار گرفت و هم‌زمان این پاکبانان تحت آموزش‌های خاص قرار گرفتند. ما حتی هوای زباله گردها را که از این راه امرارمعاش می‌کنند هم داشتیم و بسته بهداشتی در اختیار آن‌ها قراردادیم و بازهم این کار را تکرار خواهیم کرد. همین حساسیت را به نیروهای خودمآن‌هم داریم.سرپرست سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان تأکید می‌کند: تاکنون هیچ پاکبآن همدانی به کرونا مبتلا نشده است.
جای نگرانی نیست
مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان همدان نیز می‌گوید: طبق بازدیدهایی که داشتیم پسماندهای کرونایی به زباله‌های بیمارستانی افزوده‌شده‌اند اما مهم حجم این زباله‌ها نیست بلکه کیفیت کار بی‌خطرسازی و دفن آن‌هاست که همین پسماندها بعدها به بحران بزرگ‌تری تبدیل نشود.از همان آغازین روزهای شیوع کرونا در ایران دستورالعملی توسط وزارت بهداشت و سازمان حفظ محیط‌زیست تهیه شد که طبق آن وزارت بهداشت مکلف به نگهداری این زباله‌ها در ظروف مخصوص و چندلایه و شهرداری مکلف به دفن بهداشتی آن‌ها شد.محسن جعفری نژاد بسطامی درباره نحوه همکاری دانشگاه علوم پزشکی استان در این زمینه توضیح می‌دهد: اتفاق خوبی که در سال‌های گذشته در همدان افتاده این است که بیمارستان‌های دولتی دستگاه‌های اتوکلاو تهیه‌کرده‌اند که خیلی به ما کمک کرد. چون زباله‌های کرونایی باید توسط دستگاه‌های اتوکلاو در بیمارستان‌ها بی‌خطر و بعدازآن توسط شهرداری تحت شرایط خاصی دفن شوند.وی معتقد است درزمینهٔ بی‌خطرسازی و دفن زباله‌های کرونایی در همدان هیچ مشکلی وجود ندارد و جای نگرانی نیست.
پس زدن کمک سمن‌ها
از زمان وقوع بحران کرونا، سطل ویژه جمع‌آوری زباله‌های عفونی در معابر اصلی ساری و برخی دیگر شهرها تاکنون نصب‌شده است؛ اما سطل‌های زباله بیمارستانی در سطح شهر همدان نصب نشدند. گفتنی است برخی از سمن‌های محیط‌زیست همدان تعدادی از این نوع سطل را با هزینه شخصی آماده‌سازی کردند که به سطل‌های بیمارستانی شبیه بودند، اما مورداستفاده قرار نگرفت!یک کارشناس ارشد محیط‌زیست می‌گوید: از نکات مثبت مدیریت پسماند در همدان، حضور خودجوش نیروهای مردمی ازجمله رفتگران طبیعت همدان در پاک‌سازی‌های شهری بود که در برخی مناطق شهر هم در پاک‌سازی مؤثر عمل کردند، هم در تنویر افکار عمومی در این زمینه؛ اما سازمان‌دهی مشخص و استفاده صحیح از ظرفیت سمن‌ها در امور اجرایی و تصمیم‌سازی‌ها توسط دستگاه‌های ذی‌ربط در حوزه‌های مختلف مهار بیماری کووید-۱۹ و کنترل ابعاد محیط زیستی آن دیده نشد.
مهرداد نهاوندچی می‌افزاید: از نکات پسماندی این دوره، آلوده شدن خیابان‌ها و معابر شهری با دستکش‌ها و ماسک‌ها -آنچه به‌عنوان زباله بیمارستانی شناخته می‌شود- توسط برخی از شهروندان بود. سؤالات متعدد را به وجود می‌آورد: مردم (اقشار مختلف، اصناف، کسبه، دانش آموزان) برای مدیریت پسماند به چه میزان آموزش‌دیده‌اند؟ اثربخشی آموزش‌هایی که توسط دستگاه‌های دولتی و سمن‌ها درزمینهٔ پسماند داده‌شده‌اند، چه میزان بوده است؟ چگونه می‌توان مردم را در دوران پسا-کرونا در برابر مدیریت پسماند و مقابله با بحران‌های چنینی توانمند ساخت؟ وزن سمن‌ها در تصمیم‌سازی‌ها در بحران‌های چنینی چقدر است و چگونه می‌توان سازمان‌دهی منسجمی از آن‌ها داشت؟
همچنان استفاده از روش‌های قدیمی
نهاوندچی معتقد است یکی از چالش‌های کشور درزمینهٔ پسماندهای بیمارستانی در این عصر است که برای رفع این چالش عملیات «اتوکلاو» انجام می‌شود. وی توضیح می‌دهد: یعنی بر روی زباله‌ها در دما و فشار بالا فرایند استریل انجام می‌شود، اما مطالعات دنیا نشان می‌دهد که در این فرآیند، عملیات استریل به‌صورت کامل انجام نمی‌شود و حجم پسماندها کاهش محسوسی ندارند؛ ازاین‌رو در این روش ما همچنان با حجم زیادی از زباله مواجه خواهیم بود.نهاوندچی می‌گوید: عصر کرونا با همه زیان‌هایی که داشت، درس‌های متعددی به‌خصوص درزمینهٔ محیط‌زیست داشته است. شاید مهم‌ترین درس برای مدیریت پسماندهای بیمارستانی در این عصر جایگزینی و استفاده گسترده دستگاه‌های پلاسما سوز به‌جای اتوکلاو و هیدرو و کلاو در سطح استان و کشور باشد. روش پلاسما را می‌توان به‌طور کامل جایگزین فرایند اتوکلاو کرد و فرایند دفن نیز حذف شود.دمای مشعل پلاسما بین ۵ تا ۱۰ هزار درجه سانتی‌گراد و دمای کوره بین ۱۶۰۰ تا ۱۲۰۰ درجه سانتی‌گراد است و در این دما فرایند تجزیه پسماندها آغاز می‌شود و هیچ میکروارگانیسمی و یا عوامل عفونت‌زا نمی‌توانند این دما را تحمل کنند و به‌صورت کامل از بین می‌روند. ازاین‌رو می‌توان اطمینان کاملی داشته، حساسیت‌ها را در این زمینه به صفر رساند.این پژوهشگر محیط‌زیست ادامه می‌دهد: در کنار پسماندهای عفونی، پسماندهای ویژه، ترکیبات شیمیایی خاصی دارند که در صورت امحای آن‌ها با روش فرایند احتراق معمولی گازهایی مانند دی‌اکسید و یا ترکیبات گوگرددار و فلوئور دار منتشر می‌شود که به‌شدت سرطان‌زا و بر روی DNA هم تأثیرگذار است و موجب عجیب الخلقه‌زایی نیز می‌شود. این در حالی است که می‌توانیم با شرایطی که در پلاسما قابل تنظیم است، مانند کنترل دمایی و یا تزریق گازهای ثانویه اقدام به امحای زباله‌های ویژه با روش سبز کنیم.
درسی که از روزهای کرونایی بگیریم
نهاوندچی معتقد است: نمی‌توان ادعا کرد، روش امحای پلاسما باصرفه‌ترین روش امحا است، اما بسته به محتوای پسماند و میزان خطرناک بودن، پلاسما بهترین روش است و در دنیا نیز ازاین‌روش برای حذف پسماندهایی که با روش‌های دیگر قابل امحا نیستند، استفاده می‌شود. فناوری پلاسما پاک‌ترین فناوری برای مدیریت پسماند در دنیا است اما باید در کنار آن تجهیزات این روش و دانش فنی آن‌هم موجود باشد تا بتوان پسماندها را به‌درستی مدیریت کرد. این روش به‌عنوان سبزترین روش مدیریت پسماند به جامعه معرفی شد، ضمن آنکه بهینه‌ترین روش ازلحاظ بازگشت سرمایه است.به‌رغم هزینه بسیار بالا برای سوزاندن زباله به روش پلاسما، اما به خاطر تولید نکردن خطرات محیط زیستی پیشنهاد می‌شود این روش به‌صورت متداول در مراکز بهداشتی استان به‌خصوص بیمارستان‌های تخصصی بیماری‌های عفونی مورداستفاده قرار گیرد.
