بهار نیوز - روزگار غریب نمدمالی در کرمانشاه

گروه جامعه: روزی از روزها که بازهم تلاشش بی‌نتیجه می‌ماند، گلوله پشم دستش را با ناراحتی بر زمین می‌اندازد و از ناراحتی اشکی از گوشه چشمانش جاری می‌شود و روی پشم می‌ریزد. قطرات اشک الیاف پشم را نمناک و فشرده می‌کند و شکل پارچه به خود می‌گیرد و این شروعی می‌شود برای تولد یک زیرانداز تاریخی به اسم "نمد".

به گزارش ایسنا، هرچند که ساختن چنین تاریخچه‌ای برای نمد بیشتر شبیه افسانه‌هاست تا واقعیت، اما هیچ‌کس هم نمی‌تواند قدمت و دیرینگی این زیرانداز پشمی محبوب نیاکانمان را انکار کند. قدمت نمدمالی و تولید نمد در سرزمین کهن ایران به‌ویژه در مناطق کوهستانی این سرزمین که مردمانش از زمان باستان شغل دام‌پروری داشته‌اند به حدی طولانی است که نمی‌شود آغازی برای آن تعیین کرد. تا همین پنج شش دهه قبل که نمدمالی در استان کرمانشاه رونق زیادی داشت، دامداران وقتی فصل پشم‌چینی گوسفندان می‌رسید، چون پشم بره برای ساخت نمد بسیار خوب بود، بره‌ها را جدا می‌کردند و پشم‌هایشان را خوب می‌شستند و دو روزی را صبر می‌کردند تا پشم بره‌ها خشک شود. پس از گذشت دو روز آیین "چره" که همان پشم‌چینی گوسفندان بود شروع می‌شد. دامداران پشم بره‌ها را در سه برش می‌چیدند و سومین لایه، لایه‌ای بود که به آن "خوری" می‌گفتند و برای تولید نمد از آن استفاده می‌شد. دامداران خوری‌های چیده شده را به هنرمندان نمدمال می‌فروختند و آن‌ها نیز در همان ابتدا کار جداسازی پشم‌های قهوه‌ای، مشکی و سفید را انجام می‌دادند و پس‌ازآن پشم‌ها را در نهر یا برکه‌ای می‌شستند. هنرمندان نمدمال کرمانشاهی این کار را در سراب قنبر انجام می‌دادند و پس از خشک شدن نمدها آن‌ها را به استادکاران حلاج که بیشترشان در راسته‌بازار تاریخی"درطویله"(توپخانه) بودند می‌دادند تا خوب حلاجی شود و بعد شروع به تولید نمد می‌کردند و چون بازار فروش خوبی داشت، تولیدشان هم زیاد بود. اکنون سالیان زیادی از آن روزها گذشته و دیگر نمدها مشتری ندارند و هنرمندان این رشته هم هر روز تعدادشان کم و کمتر می‌شود و شاید برای یک دهه دیگر نمدمالی تنها در خاطره‌هایمان یاد شود. "تا همین بیست، سی سال قبل حدود ۵۵ نفر در کرمانشاه بودیم که نمدمالی می‌کردیم، اما حالا فقط دو نفر شده‌ایم و می‌ترسم هنرم را با خودم به گور ببرم".

این‌ها را مهر علی نجفیان از هنرمندان قدیمی رشته نمدمالی در کرمانشاه می‌گوید و در ادامه با اشاره به وضعیت نامناسب این روزهای رشته نمدمالی، اظهار کرد: در زمان‌های قدیم رونق نمدمالی به‌گونه‌ای بود که گله‌داران قبل از اینکه گوسفندان را چره(پشم‌چینی) کنند، اول پشم‌ها را می‌شستند، اما اکنون پشم‌ها را نشسته چره می‌کنند. وی اضافه کرد: هر کیلو پشم تمیز با توجه به رنگ آن از دو هزار تا پنج هزار تومان از گله‌داران خریداری می‌شود، برخلاف گذشته که تعداد استادکاران حلاجی در کرمانشاه زیاد بود، امروزه دیگر کسی به این شغل نمی‌پردازد و مجبوریم برای حلاجی پشم‌ها به بروجرد، نهاوند و یا سنقر برویم و این مسئله هزینه‌هایمان را زیاد می‌کند. این هنرمند رشته نمدمالی افزود: پس‌ازاینکه پشم‌ها را حلاجی کردیم، بر اساس سفارشات مشتری‌ها نمد، فرجی (نوعی لباس چوپانی)، کلاه، تشک و... می‌سازیم.وی تصریح کرد: تا چند سال پیش ۶۰ درصد گله‌داران مشتری ما بودند و مردم شهرنشین کمتر سراغ این هنر دست‌ساز می‌آمدند، اما بعدازآنکه خواص درمانی نمد مانند کاهش دردهای رماتیسم و مفصلی کشف شد، از بین شهرنشینان هم مشتری‌های زیادی پیدا کردیم. نجفیان افزود: آن زمان‌ها روزی ۱۰ نمد درست می‌کردیم و مشتری داشتند و به فروش می‌رفتند، ولی اکنون برای اینکه سرگرم باشم دو روز را برای تولید یک نمد صرف می‌کنم و منتظر مشتری می‌مانم.

وی به ایجاد تنوع در تولید محصولاتش هم اشاره کرد و گفت: درگذشته نزدیک به ۷۰ نوع کلاه و سرپوش نمدی تولید می‌کردیم و نوآوری‌هایی مانند ساخت عایق توربین کشتی و جلیقه ضدگلوله هم داشتیم. این هنرمند صنایع‌دستی با اشاره به کاهش تعداد هنرمندان این رشته در استان، عنوان کرد: تا یکی دو دهه قبل حدود ۵۵ نفر در کرمانشاه به کار نمدمالی مشغول بودند، اما اکنون فقط دو نفر هستیم و می‌ترسم هنرم را با خودم به گور ببرم.
وی گفت: نسل جدید چندان علاقه‌ای به ورود به این رشته ندارند، میراث فرهنگی استان تلاش‌هایی برای آموزش این رشته به نسل جدید داشته، اما دنیا مکانیزه شده و جوانان به دنبال شغل‌های راحت هستند.

وی در ادامه به طرح‌هایی که روی نمد نقش می‌شود اشاره کرد و گفت: نزدیک به ۷۰ درصد نقش‌های قدیمی روی نمد نقش "دار و کل" (درخت و گوزن) است و بخشی هم نقش گل گلیمی و حیوانات اهلی، که همه با خیال هنرمند روی نمد نقش بسته می‌شود. نجفیان در ادامه گفت: این شغل دیگر درآمد چندانی برایش ندارد، به خاطر علاقه‌ام در این شغل مانده‌ام، وگرنه درآمدش در حدی است که فقط مانع از گدایی کردنم می‌شود. وی به توجه مردم چهارمحال و بختیاری به این رشته هم اشاره کرد و گفت: در این استان شهری به نام شهر نمد نام‌گذاری شده و تلاش کرده‌اند تا همه هنرمندان رشته نمدمالی ایران را در آنجا جمع کنند و چندی قبل هم به من پیشنهاد دادند تا به این شهر مهاجرت کنم، اما قبول نکردم و می‌خواهم در شهرم بمانم. این هنرمند در پایان گفت: چند سال قبل برای نجات این رشته طرح‌های کارتونی مانند میکی موس روی نمد نقش کردم تا خانواده‌ها برای اتاق‌خواب بچه‌ها از این هنر استفاده کنند و استقبال خوبی هم از آن شد، اما مسئولان میراث فرهنگی استان گفتند این کار نمد را از اصالت تاریخی آن دور می‌کند و برای همین این طرح ادامه پیدا نکرد. وی اظهار امیدواری کرد روزی نمد در کرمانشاه به رونق گذشته‌اش بازگردد.