نمایندگانی ​که رای ندهند جریمه ​می‌شوند؟

به موجب اصل 58 قانون اساسی اعمال قوه مقننه از طریق مجلس شورای اسلامی انجام می‌گیرد و بر این اساس قانونگذاری را شاید بتوان اصلی‌ترین وظیفه نمایندگان مجلس دانست. نمایندگان ملت بعد از اینکه از سوی وکلای خود انتخاب و راهی پارلمان می‌شوند در یک روال تعیین شده بررسی طرح‌ها و لوایح مختلف را در صحن علنی مجلس در دستور کار دارند. با این حال گاه شاهد هستیم که جمع تعداد آرای موافقان، مخالفان و آرای ممتنع با تعداد نمایندگان حاضر همخوانی ندارد؛ البته این موضوع پیچیده‌ای نیست، دلیلش این است که برخی نمایندگان در رای‌گیری‌ها مشارکت نمی‌کنند. یعنی نه تنها رای ممتنع نمی‌دهند، بلکه اصلا رای نمی‌دهند. و حال این سوال شاید پیش آید که یک نماینده در صحن مجلس چه کاری مهم‌تر از مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها دارد؟

در این میان درخواست از نمایندگان برای استقرار در صندلی‌ها و مشارکت در رای‌گیری یکی از تکراری‌ترین خواسته‌های رییس مجلس است که به انحای مختلف، شوخی یا جدی نمایندگان را به رای دادن فرا می‌خواند. آیا نمایندگان حاضر در جلسات علنی مجلس کاری مهمتر از توجه به مذاکرات صحن علنی و نهایتا مشارکت در رای‌گیری دارند؟ و آیا بی‌توجهی به این موضوع و رای ندادن در برخی طرح‌ها و لوایح سرنوشت موکلان آنها را تحت‌الشعاع قرار نمی‌دهد؟

 رییس کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس در همین رابطه توضیح می‌دهد که عدم مشارکت نمایندگان در رای‌گیری‌ها گاهی ناگزیر اتفاق می‌افتد. به این معنا که گاهی یک نماینده در صندلی خود حاضر نیست و تا به صندلی‌اش می‌رسد رای‌گیری تمام می‌شود یا اینکه گاهی دستگاه رای‌گیری مشکل پیدا می‌کند و نماینده قادر به اعلام رای خود نیست؛ موضوعی که قطعا در مورد همه نمایندگانی که رای نمی‌دهند صادق نیست.

عزت‌الله یوسفیان‌ملا البته این را هم می‌گوید که اگرچه یک بار رای ندادن نمایندگان قابل گذشت است اما تکرار این امر، اما و اگرهایی خواهد داشت و باید راهکاری برای جلوگیری از این موضوع پیدا کرد. وي اضافه می‌کند که این موضوع در کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس در دست بررسی است و پیشنهادهایی در این رابطه وجود دارد؛ از جمله اینکه اگر یک نماینده در یک جلسه سه بار رای ندهد، غایب حساب شود و یا اینکه اسم نماینده از تریبون قرائت شود. به گفته او، هیچ کس رای ندادن نمایندگان در زمان بررسی طرح‌ها و لوایح را صحیح نمی‌داند.

آنچه برای اعلام رای نمایندگان در بررسی طرح‌ها، لوایح و یا استیضاح وزرا پیش‌بینی شده رای موافق، مخالف و ممتنع است. با توجه به اینکه تصویب طرح‌ها و لوایح عادی در مجلس نیازمند رای اکثریت یعنی «نصف به اضافه یک» حاضران در مجلس است گاهی رای ممتنع نمایندگان به جای رای موافق یا مخالف، سرنوشت یک طرح یا لایحه را عوض می‌کند. گاهی هم تعداد زیاد آرای ممتنع این سوال را به وجود می‌آورد که آیا یک نماینده مجلس آنقدر صاحب‌نظر نیست که مطلقا موافق یا مخالف یک طرح یا لایحه باشد؟

یوسفیان‌ملا البته این را حق نمایندگان می‌داند و می‌گوید که ممکن است کسی به این حد نرسیده باشد که با یک موضوع موافقت یا مخالفت کند. او می‌گوید که نمی‌توان به زور از کسی که مردد است یا قناعت وجدانی‌ برایش حاصل نشده خواست که با چیزی موافقت یا مخالفت کند. به گفته رییس کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس، ممکن است نمایندگانی باشند که با استماع دلایل موافقان کمی به نظر آنها گرایش پیدا کنند و بعد از طرح نظرات مخالفان قدری هم سخنان آنها را بپذیرند.

یوسفیان‌ملا تاکید می‌کند که در مجالس دیگر کشورها هم این حق برای نمایندگان وجود دارد، همچنان که در محاکم قضایی هم رای ممتنع پیش‌بینی شده است. او یادآور می‌شود که نمی‌توان این حق و حقوق را از نماینده‌ای سلب کرد.

نکته دیگر در مورد رای‌گیری‌ها در مجلس این است که در زمان استیضاح وزرا، آرای ممتنع نمایندگان به نفع وزیر تمام می‌شود یعنی این آرا به منزله مخالفت با استیضاح وزیر قلمداد می‌شود؛ موضوعی که رییس کمیسیون تدوین آیین‌نامه می‌گوید در این کمیسیون در حال بررسی است. یوسفیان‌ملا در این رابطه می‌گوید:‌ نباید اجازه دهیم که رای ممتنع نه به نفع و نه به ضرر باشد و صرفا باید ممتنع لحاظ شود.

حالا باید منتظر ماند و دید که کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس که وظیفه بررسی ایرادات و اشکالات و اصلاح آنها در آیین نامه را دارد چه تمهیدی برای آرای ممتنع در استیضاح وزرا و همچنین عدم مشارکت برخی نمایندگان در رای‌گیری‌ها دارد.