بهار نیوز - عیلامی‌ها هنوز ناشناخته باقی‌ مانده‌اند

گروه فرهنگی: مدیر پایگاه میراث جهانی ‌چغازنبیل و هفت تپه با اشاره به آنکه کاوش در محوطه در اولویت‌های نخست پایگاه نیست، گفت: مطالعاتی درخصوص هنرهای کاربردی در دوراونتاش آغاز شده ضمن آنکه عیلامی‌ها هنوز هم برای ما ناشناخته هستند.

به گزارش ایلنا، عاطفه رشنویی (مدیر پایگاه میراث جهانی ‌چغازنبیل و هفت تپه) با اشاره به بارندگی‌هایی که در ایام نوروز ۹۹ در این مجموعه شاهد بودیم، گفت: بعد از بارندگی‌ها که البته حجم آن هم زیاد نبود، بالافاصله پایش انجام و نقاطی که شاهد دررفتگی مصالح بودیم یا نیاز به اندود حفاظتی داشت، با وجود تعطیلات، با رعایت اصول ایمنی، کارها انجام و اکنون کارگاه مرمتی برقرار است.او درخصوص فعالیت‌های پایگاه میراث جهانی چغازنبیل در سال ۹۸ گفت: برنامه‌های روتین مجموعه در سال ۹۸ شامل کارهای حفاظتی، ایجاد کارگاه تولید و جازنی خشت، اندود حفاظتی می‌شد. البته باتوجه به اتفاقاتی که در فروردین ۹۸ افتاد و شاهد بارش شدید باران بودیم، از آنجایی که چغازنبیل در مسیر سیل نبود، آبگرفتگی شدید نداشت و محوطه کاملا سالم بود. اما معمولا شدت و طولانی بودن بارندگی سبب ریختن اندودها می‌شود از این رو همواره پس از هر بارندگی بعد از پایش دقیق و مستندنگاری، جازنی و اندود حفاظتی مجدد را آغاز می‌کنیم. در فصل گرما نیز کارهای خواناسازی آثار را انجام می‌دهیم. بخش پژوهشی نیز در حال تکمیل کردن پژوهش‌های مرتبط با تاریخ عیلام و نحوه بهتر نگهداری مبتنی بر قوانین بین‌المللی در محوطه است. رشنوی با اشاره به آنکه در آغاز سال ۹۹ نیز به دلیل شیوع ویروس کرونا با تعطیلی محوطه میراث جهانی و نبود بازدیدکننده روبه رو شدند، تصریح کرد: پایش مجموعه به طور مداوم با حضور یک دوم یا یک سوم پرسنل انجام شد. هر نقطه‌ای که به دلیل بارندگی‌های نوروز ۹۹ دچار ریختگی اندود شده بود و نیازمند جازنی خشت بود انجام شد. البته اگر بخواهیم مقایسه‌ای از آنچه بر اثر باران‌های بهاری در نوروز ۹۹ در مجموعه میراث جهانی چغازنبیل گذشت و آنچه در نوروز ۹۸ رقم خورد، داشته باشیم، می‌توانم بگویم که از آذر سال ۹۷ شاهد بارش باران‌های سیل آسا بودیم و بیشترین آسیب‌ها به محوطه وارد شد. اما با ورود به سال ۹۸ توانسته بودیم تمام آن آسیب‌ها را مهار کنیم. اگر ریختگی اندودهای مرمتی و دیوارهای مرمتی چغازنبیل در سال ۹۷ را حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد در نظر بگیریم، در سال ۹۸ این آسیب‌ها به ۴۰ درصد و در ابتدای سال ۹۹ نیز به ۱۰ درصد رسید. البته اکنون کاملا مهار شده و آمادگی بارش مجدد باران را داریم. به گفته مدیر پایگاه میراث جهانی ‌چغازنبیل و هفت تپه، جسم اصلی بنای چغازنبیل زیر اندودها و دیوارهای مرمتی حافظت می‌شود و ریختگی‌ها فقط دیوارها و اندودهای مرمتی هستند که مدام بازسازی می‌شوند تا کمتر به بنای اصلی آسیب وارد شود.

خواناسازی و مرمت
او درخصوص فعالیت بخش خواناسازی که در میراث جهانی ‌چغازنبیل و هفت تپه محقق می‌شود، گفت: از آنجایی که حفاظت پس از کاوش، از خود کاوش خیلی مهم‌تر است از این رو طی ۵ سال اخیر کاوش جدید نداشتیم و این مهم نیازمند برنامه‌ریزی همه‌جانبه است و امیدوارم بتوانیم وارد این فاز هم بشویم. اما در بخش خواناسازی قسمت‌هایی داریم که چغازنبیل در مقیاس شهر ۱۰۰ هکتاری دوراونتاش ترسیم شده، در دوره‌های مختلف از دوره گریشمن گرفته تا در دهه پنجاه و شصت شمسی و حتی با آغاز کار پایگاه در دهه ۷۰ با توجه به یافته‌ها کارها و خوانا سازی‌هایی انجام شده اما از آنجا که با خشت مرمتی و اندود کاهگل که برای خواناسازی استفاده می‌شوند، روبه رو هستیم به مرور زمان دچار خردگی می‌شود و سال‌های سال احتیاج داریم تا این خط و خطوط را بر اساس نقشه‌های اولیه چک کنیم و آنچه که فرو ریخته یا آنچه که در حال از بین بردن خط است را با خشت و اندود مرمتی خواناسازی کنیم. هم کار حفاظتی و هم کار معرفی است. نباید فراموش کرد که خشت آسیب‌پذیرترین نوع مصالح است. برخی مواقع با بارش باران شسته و برخی مواقع نیز بر اثر گرمای هوا و رطوبتی که در آن وجود دارد و تابستان‌های گرم و مرطوب خوزستان پوک و دچار خودخوری می‌شود از این رو نیاز است تا دائم پایش و نگهداری را در مجموعه چغازنبیل داشته باشیم.رشنویی ادامه داد: نمی‌توانیم بگوییم چند درصد در مجموعه چغازنبیل تخریب داریم، چراکه آنچه وجود دارد تخریب حساب نمی‌شوند و دلیل وجود پایگاه نیز پایش دائم و حفاظت است. مجموعه چغازنبیل به صورت روزانه پایش می‌شود و اگر جایی مشکلی داشته باشد بلافاصله کارهای حفاظت و مرمت انجام می‌شود. اگر نتوانیم در فاصله اردیبهشت تا مهر ماه خوانا سازی و پایش‌ها را دقیق انجام دهیم و حفاظت نکنیم، در آبان ماه به واسطه باران‌هایی که آغاز می‌شود، تبدیل به آسیب‌پذیرترین سایت و محوطه باستانی می‌شویم. بنابراین یک استراتژی در مقابل آغاز باران‌ها و یک استراتژی برای حفاظت از سایت داریم. تاکنون این کارها به صورت روتین طی ساله‌ای گذشته انجام شده و مشکلی نیز در این خصوص نداشتیماو در خصوص آسیب‌پذیرترین بخش پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه که نیازمند توجه و پایش بیشتر نسبت به سایر بخش‌هاست، گفت: زیگورات چغازنبیل به دلیل حجم وسیعی که دارد و به دلیل آنکه یک سازه سنگین است که روی زمین ایجاد شده از سایر بخش‌های محوطه پایگاه رسیدگی بیشتری را طلب می‌کند با این وجود نمی‌توان گفت زیگورات از معبدهای دوازده گانه یا خانه‌های موقت، حصارها و دروازه‌ها مهم‌تراست؛ کار پایش و حفاظت به صورت روتین برای همه بخش‌های پایگاه انجام می‌شود اما زیگورات به واسطه عظمت و بزرگی آن به تبع بیشتر انرژی و نیرو می‌گیرد.

مطالعات و پژوهش
به گفته مدیر پایگاه میراث جهانی ‌چغازنبیل و هفت تپه، مطالعه در خصوص شهردوراونتاش در گذشته انجام می‌شد و در دوره‌ای متوقف و اکنون مجدد آغاز شده است. در حال حاضر نیز همکاری‌هایی با دانشگاه‌ها و کارشناسان زمین شناسی، آب شناسی، خاک شناسی، معماری و باستان‌شناسی درجریان است. حتی اکنون سوال‌هایی در خصوص چگونگی استفاده از هنرهای کاربردی مطرح شده است. این مطالعات نیازمند بررسی‌های علمی است که زمان بر خواهد بود. رشنویی با تاکید برآنکه در صدد آن هستیم که بتوانیم به پاسخ سوالات بسیار زیادی که در باره دوره عیلامی‌ها داریم دست پیدا کنیم، خاطرنشان کرد: بررسی نقوش روی مهرها که از دوره عیلامی‌ها باقی مانده می‌تواند در حوزه‌های میان رشته‌ای پاسخ‌هایی به سوالاتی مانند طراحی لباس، طراحی زیورآلات در طبقه‌های مختلف اجتماعی آن دوران، چگونگی پوشش و حتی استفاده از هنرهای کاربردی در دوره ایلامی‌ها در اختیار ما بگذارد. نیاز است تا حداقل ۴ یا ۵ سال درباره این موضوعات کار کنیم تا بتوانیم به دستاوردهای علمی معتبر دست یابیم. با وجود آنکه سال‌هاست پژوهشگران به دنبال سئوالات متعددی درخصوص عیلامی‌ها هستند اما هنوز پرسش‌های بسیاری پاسخ داده نشده و می‌توان گفت همچنان عیلامی‌ها برای ما ناشناخته هستند و سئوالات زیادی درباره آنها مطرح است. او بااشاره به آنکه کاوش در محوطه چغازنبیل در اولویت‌های درجه یک پایگاه نیست تصریح کرد: هرچند کاوش می‌تواند پاسخگوی بسیاری از سوالات ما درباره سازه چغازنبیل و محوطه و شهر باستانی و... باشد اما حفاظت و مرمت در اولویت نخست پایگاه قرار دارد و عمده برنامه ما در سال ۹۹ حفاظت اصالت محور و معرفی هرچه بیشتر داشته‌هایمان است. نگهداری از چغازنبیل بسیار کار دشواری است و معمولا سالانه ۴ تا ۵ میلیارد تومان در نظر می‌گیریم و معمولا حدود ۳ میلیارد تومان تخصیص می‌یابد.محوطه چغازنبیل و معبد ازجمله میراث ایران است که در سال ۱۹۷۹ میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت. معبد چغازنبیل که در جنوب کشور قرار دارد در زمان حکومت عیلامی‌ها یعنی حدود ۱۲۵۰ سال پیش از میلاد مسیح ساخته شده است و مصالح اصلی آن خشت است.