زمین‌خواری و توسعه شهری بازی با دُم شیر است

به گزارش ایسنا، دکتر رضا شهبازی با طرح این سوال که آیا در کشور تنها زمین‌لرزه ۵.۱ در بامداد جمعه ۱۹ اردیبهشت ماه رخ داده است و قبلا چنین رخدادی با این بزرگا را تجربه نکرده‌ایم، افزود: ما در گذشته در مناطقی چون بندر عباس، هرمزگان، کرمان، لرستان، قطور آذربایجان غربی شاهد زلزله‌هایی بودیم ولی آنچه زمین‌لرزه ۵.۱ مشا نسبت به سایر زمین‌لرزه‌ها متمایز می‌کند، جمعیت تحت تاثیر این رخداد لرزه‌ای است.وی ادامه داد: ما در این زمینه معادله‌ای داریم که می‌گوییم ریسک خطر مساوی است با آسیب‌پذیری ضربدر خطر. این دو پارامتر (آسیب پذیری و خطر) موجب افزایش ریسک می‌شود به این معنا که اگر زمین‌لرزه بزرگی در منطقه‌ای خالی از سکنه رخ دهد مانند کویر لوت رخ دهد،واکنش شدیدی نسبت به این رویداد نشان نمی‌دهیم چون جامعه تحت تاثیر این رویداد زیاد نیست.شهبازی با تاکید بر اینکه منطقه مشا از دو جنبه برای ما بسیار حائز اهمیت است، خاطر نشان کرد: مجموعه گسل‌های "مشا" و "شمال تهران" در منطقه‌ای قرار دارند که مراکز جمعیتی انبوهی چون کرج و تهران به عنوان پایتخت را تحت تاثیر آنها قرار دارند به این دلیل است که زمین‌لرزه مشا واکنش‌های شدیدی را به دنبال داشت.وی اضافه کرد: از این رو این رویداد لرزه‌ای این درس را به ما می‌دهد که دو زمین‌لره با بزرگای واحد در دو منطقه جغرافیایی که به لحاظ تراکم جمعیتی متفاوتی هستند، ساز و کار مدیریتی را نیاز دارند.مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناختی، زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی دومین جنبه اهمیت زلزله مشا را سطح آگاهی جامعه دانست و در این باره توضیح داد: ما نسبت به حوزه‌ای که شناخت و آگاهی بیشتری داریم، واکنش بیشتری از خود نشان می‌دهیم. گسل مشا از گسل‌های قدیمی و شناخته شده است که از سوی سازمان زمین‌شناسی موقعیت‌ آن شناسایی شده و پژوهشگران زیادی بر روی این گسل مطالعات وسیعی انجام داده‌اند.

وی با بیان اینکه سازوکار این گسل بسیار شناخته شده است، اظهار کرد: گسل مشا نسبت به بسیاری از گسل‌ها که هنوز پنهان هستند و ما با سازوکار آن به خوبی آشنا نباشیم، شناخته شده است.شهبازی با اشاره به نتایج مطالعات پارینه لرزه‌شناسی انجام شده بر روی گسل مشا، افزود: نتایج این مطالعات نشان می‌دهد که حدود ۱۹۰ سال گذشته آخرین زمین‌لرزه بزرگ تهران با بیش از ۷ ریشتر رخ داد که گسل مسبب این زمین‌لرزه، گسل مشا بوده است.وی خاطر نشان کرد: از سوی دیگر ما انتظار داریم که وقتی با افزایش آگاهی‌ها سطح واکنش ما به رخدادهای لرزه‌ای متفاوت می‌شود، در عمل نیز این واکنش متفاوت را مشاهده کنیم ولی متاسفانه این موضوع در عمل دیده نمی‌شود.شهبازی اضافه کرد: در خصوص زمین خواری صحبت‌های زیادی می‌شود ولی باید به این موضوع نیز توجه شود که عرصه‌هایی که در قبلا زیستگاه بشر نبوده باید با احتیاط در وارد شویم به این دلیل که اگر این عرصه‌ها قابلیت زیستی مناسب داشتند در کشور که بیش از ۷ هزار سال سابقه تاریخ ثبت شده دارد، حتما انسان‌ها در آنها سکونت می‌کردند.وی ادامه داد: این عرصه‌هایی که خالی از سکنه هستند یا بشر در آنجا ساکن شده ولی بنا به دلایلی چون مخاطرات طبیعی تخریب شده است و یا خطر را شناخته‌اند و با چالش‌های موجود در آن چون کمبود آب آشنا بودند.مدیرکل دفتر مخاطرات سازمان زمین شناسی با تاکید بر اینکه وجود این محدودیت‌ها است که انسان‌ها به سمت عرصه‌های خالی از سکنه نرفته است، یادآور شد: زمانی که ما زمین‌ها تصرف می‌کنیم و شهرها را بدون ضابطه گسترش می‌دهیم و در حاشیه شهرها، شهرک سازی و ویلا سازی می‌شود، یادمان باشد که پا در عرصه خطرناکی می‌گذاریم و مصداق "بازی با دم شیر" است و این موضوع باید در توسعه شهری مورد توجه قرار گیرد.

شهبازی، ادامه داد: زمین‌لرزه‌ها با بزرگای واحد در دو محدوده جغرافیایی با ‌تراکم جمعیتی متفاوت، واکنش متفاوتی را ایجاد می‌کند از این رو لازم است که برای هر کدام از این نواحی راهکارهای مدیریتی متفاوتی باید داشته باشیم.وی با تاکید بر اینکه برای این امر نیاز به قوانین  لازم الاحرا داریم، گفت: این قوانین باید موجب شود که ما وارد حرایم گسل‌ها نشویم و اگر ناچار هستیم که به گسل‌ها نزدیک شویم به دلیل اینکه ایران یک کشور پرمخاطره است، باید استانداردهای ساخت و ساز و زندگی را ارتقا دهیم.شهبازی با تاکید بر اینکه ما باید به گونه‌ای استاندارد سازی کنیم که در برابر زلزله سازگار شویم، یادآور شد: در غیر این صورت زمین‌لرزه و گسل‌های لرزه‌زا در کشور ما و در تهران وجود دارد و نمی‌توانیم این گسل‌ها را از طبیعت حذف و یا پاک کنیم و ما باید خودمان را با این شرایط طبیعی سازگار کنیم.این مقام مسوول سازمان زمین شناسی، در خصوص ارتباط آتشفشان و گسل‌ها توضیح داد: پیرامون آتشفشان دماوند گسل‌های متعددی وجود دارد که یکی از مهمترین این گسل‌ها، گسل مشا است.وی با اشاره به انتشار اخباری در زمینه ارتباط آتشفشان‌ها و زمین‌لرزه، خاطر نشان کرد: حتما یکی از پیامدها و پیش نیازهای فعال شدن آتشفشان، به احتمال زیاد زمین‌لرزه است؛ چراکه برای فوران آتشفشان باید اتاقک ماگما (Magma chamber‎) از حالت سکون خارج شود که تغییر این حالت با یکسری فعالیت‌های لرزه‌ای همراه خواهد بود.شهبازی خاطر نشان کرد: باید به این مساله نیز توجه شود که فعالیت آتشفشان یکی از المان‌ها فعالیت‌های لرزه‌ای است. ما برای بررسی فعالیت‌های آتشفشانی باید المان‌های دیگری مانند تغییر در خروجی گازهای دهانه آتشفشان، تغییر در کیفیت آب چشمه‌های پیرامون آتشفشان، تغییر در امواج الکترومغناطیس پیرامون آتشفشان مورد و سایر مسایل را بررسی کنیم تا بتوانیم درباره فعالیت آتشفشانی دماوند اظهار نظر کنیم.

مدیر کل دفتر مخاطرات سازمان زمین شناسی تاکید کرد: داده‌های لرزه‌ای نشان می‌دهد که حداقل در یکی دو ماه اخیر فعالیت لرزه‌ای پیوسته‌ای در دماوند نداشتیم.وی با تاکید بر اینکه داده‌های لرزه‌ای در خصوص گسل مشا وجود دارد ولی در خصوص آتشفشان دماوند فعالیت لرزه‌ای نداشتیم، گفت: رخدادهای لرزه‌ای و آتشفشان می‌توانند با یکدیگر ارتباط داشته باشند ولی در خصوص زلزله ۵.۱ بامداد روز ۱۹ اردیبهشت ارتباطی وجود ندارد.وی تاکید کرد: در خصوص زمین‌لرزه روز ۱۹ اردیبهشت ماه می‌توانیم بگوییم که ما به اندازه کافی شواهدی مشاهده نمی‌کنیم که بخواهیم دو مقوله زلزله و فعالیت آتشفشان دماوند را با یکدیگر در ارتباط باشند و نیاز دارد که در آینده پایش بیشتری صورت گیرد تا داده‌های بیشتری کسب کنیم تا بتوانیم ارزیابی‌های بهتری را داشته باشیم.