کرونا به کدام اندام‌‌ها آسیب می‌زند؟

گروه علمی: ویروس کرونا تنها به ریه‌ها حمله نمی‌کند؛ قلب، کلیه‌ها، مغز، عروق، اعصاب و پوست بدن از دیگر اندام‌هایی هستند که تاکنون تأثیر ویروس جدید بر آنها و عملکردشان مشاهده شده است.

اینکه بیماری ریوی کووید ۱۹ بیش از همه ریه‌ها و مجاری تنفسی را درگیر می‌کند، موضوعی است که زیاد درباره آن نوشته شده است. از آنجا که عامل بیماری بیش از همه به مجاری تنفسی تحتانی حمله می‌کند، مبتلایان که این بیماری در آنها در سطح متوسط تا شدید بروز می‌کند، به خصوص با مشکلاتی چون سرفه‌های خشک دست و پنجه نرم می‌کنند و با یکی از این دو مشکل، یعنی مشکل تنفسی یا التهاب ریوی درگیر می‌شوند. از زمان شیوع کرونا تاکنون اما نشانه‌هایی هم در دست است که نشان می‌دهند، ویروس جدید کرونا به دیگر اندام‌ها هم به شدت حمله می‌کند و می‌تواند به قلب، عروق، اعصاب، مغز، کلیه‌ها و پوست، آسیب‌های جدی برساند.

قلب
بسیاری از تحقیقات انجام شده در آمریکا، چین و ایتالیا نشان می‌دهند که ویروس کرونای جدید ظاهرا به قلب هم حمله می‌کند. پژوهشگران برای اثبات این مسئله به موارد زیر اشاره می‌کنند:
•    میزان مرگ و میر بالا در میان مبتلایان به ویروس جدید کرونا که سابقه‌ی بیماری‌های قلبی و عروقی و فشار خون دارند
•    افزایش یک زیست‌نشانگر در خون که از سلول‌های تخریب‌شده یا  در حال مرگ ماهیچه قلب آزاد می‌‌شود و در بین بیمارانی با دوره بیماری حاد دیده شده است
•    ایجاد عفونت در ماهیچه قلب در مبتلایانی که سابقه بیماری نداشته‌اند
این مسئله که آیا این ویروس خودش باعث این آسیب‌ها به قلب می‌شود یا اینکه واکنش‌ ایمنی بدن در برابر بیماری، عامل این آسیب‌ است، هنوز مشخص نیست هرچند گزینه دوم محتمل‌تر است. اما گفتنی است که پیش‌تر در برخی بیماران مبتلا به مرس یا سارس هم آسیب‌ها و مشکلات جدی قلبی به ثبت رسیده‌اند. ویروس جدید کرونا با عامل بیماری‌زای مرس و سارس شباهت‌های بسیاری دارد.

ریه 
شواهد زیادی در دست است که نشان می‌دهد، در بیماران مبتلا به ویروس جدید کرونا، ریه‌ها به شدت درگیر می‌شوند و ویروس به آنها آسیب‌های جدی می‌رساند. اما معاینه صورت گرفته روی بسیاری بیماران بهبود یافته‌، نشان می‌دهد که یکی از پیامدهای این بیماری این است که بیمار حتی پس از بهبود، با مشکل کاهش عملکرد ریه روبروست. محققان چینی در برخی بهبودیافتگان از کدر شدن ریه خبر می‌دهند که احتمال آسیب‌ دائمی به این اندام را تقویت می‌کند. تحقیقات در این باره که آیا این آسیب‌ها می‌توانند باعث به وجود آمدن فیبروز ریه شوند یا خیر، ادامه دارد. فیبروز ریه می‌تواند در بافت همبند ریه التهاب ایجاد می‌کند. با این عارضه، انتقال اکسیژن به رگ‌ها دچار مشکل شده و تنفس کوتاه و تند می‌شود. تنگی نفس، خستگی و سرفه‌های خشک از پیامدهای فیبروز ریه‌اند. راندمان بدن به شدت کاهش می‌یابد و بیمار به سختی توانایی انجام کارهای روزمره خود را دارد. فیبروز ریه درمان‌شدنی نیست اما از پیشرفت بیماری در صورت تشخیص به موقع، می‌توان جلوگیری کرد.

رگ‌های خونی
پژوهشگران در سوییس در مطالعات خود پس از کالبدشکافی بیماران مبتلا به کووید ۱۹، دریافتند که در برخی مبتلایان، تمام لایه سلولی، در لایه درون رگی رگ‌های خونی و لنفاوی اندام‌های گوناگون، دچار التهاب شده است. محققان به این نتیجه رسیدند که ویروس جدید از طریق "آنزیم ۲ مبدل آنژیوتانسین" التهابی را در لایه درون رگی ایجاد می‌کند. این التهاب می‌تواند منجر به اختلالات ریزجریان خون شود که این مسئله به نوبه خود به قلب آسیب می‌رساند و می‌تواند به آمبولی ریه، انسداد عروق در مغز و دستگاه گوارش بینجامد.

سیستم عصبی
در بیش از ۸۰ درصد مبتلایان به کووید ۱۹، اختلالات حس بویایی و چشایی گزارش شده است. چنین نشانه‌هایی در مرحله آغازین بیماری بروز می‌کنند و به این ترتیب می‌توان وجود بیماری را به سرعت تشخیص داد. در حالی که در یک آنفولانزای معمولی که علت آن آدنوویروس‌ها هستند، اختلال‌ها در حس بویایی و چشایی تازه در مراحل پیشرفته بیماری بروز می‌کنند. این مسئله نشان می‌دهد که در بسیاری از بیماران مبتلا به کووید ۱۹، این ویروس به سیستم عصبی هم حمله می‌کند. نورون‌های بویایی از قسمت فوقانی حفره بینی شروع می‌شوند، اکسون‌های این نورون‌ها (دوقطبی) عصب بویایی را می‌سازند که عصب بویایی از طریق صفحه غربالی استخوان پرویزنی به حفره جمجمه وارد و به مغز می‌رود. به این ترتیب می‌توان گفت که سلول‌های عصبی دروازه‌ای به سوی سیستم عصبی مرکزی به روی ویروس می‌گشایند. 

مغز
نفوذ ویروس‌های دیگر خانواده کرونا مانند مرس و سارس از طریق اعصاب به مغز در سال‌های گذشته به اثبات رسیده بود. اما با مراجعه یک بیمار در ژاپن که به ویروس جدید کرونا مبتلا شده بود و  در او تشنج‌های صرع دیده می‌شد، پزشکان متوجه مننژیت در او شدند که هجوم ویروس جدید کرونا به سیستم عصبی مرکزی باعث آن شده بود. محققان نگران این مسئله هستند که ویروس جدید کرونا در برخی انسان‌ها به ساقه مغز نفوذ کند و به مرکز تنفسی در آن منطقه آسیب بزند. مواردی بیشتر در میان مبتلایان سالخورده مشاهده شده که تنفس بیمار متوقف شده بدون آنکه پیش از آن مشکلات جدی تنفسی یا مشکلات ریوی داشته باشد. فرضیه‌ی محققان چین و ژاپن می‌تواند توضیحی برای این پدیده باشد. اینکه این ویروس می‌تواند باعث سکته مغزی شود یا شرایط بروز آن را فراهم کند، هنوز مشخص نیست.

کلیه‌ها 
دادن تنفس مصنوعی به بیمار مبتلا به کووید ۱۹ که دچار عفونت ریه شده، می‌تواند به کلیه‌ها هم آسیب برساند. اغلب بیمار دچار نارسایی حاد کلیه می‌شود، چرا که در صورت عفونت ریوی، معمولا به دلیل تجمع بالای مایع در ریه، برای بیمار داروهایی تجویز می‌کنند که منجر به جذب آب بدن می‌شود. به این ترتیب خون‌رسانی کلیه با مشکل مواجه شده و این ارگان نمی‌تواند وظیفه تصفیه را انجام دهد. 
از سوی دیگر، در بیماران مبتلا به کووید ۱۹ که بیماری در آنها حاد است، خون سریع‌تر لخته می‌شود. به این ترتیب ترومبوزها (لخته‌های خون) تشکیل می‌شوند که رگ‌ها و اغلب، کلیه‌ها را مسدود می‌کنند. بر پایه یک تحقیق تازه، پژوهشگران در هامبورگ، در بدن بیماران کووید ۱۹ بعد از کالبدشکافی، به اختلالات هموستازی و آمبولی در رگ‌ها و ریه برخوردند که احتمال می‌دهند، این مسئله نتیجه بیماری کووید ۱۹ باشد.
در ۳۰ درصد از مبتلایان، کلیه‌ها به حدی آسیب‌ دیده‌اند که بیمار محتاج دیالیز می‌شود. اینکه آیا کلیه‌ها پس از بهبودی بیمار به حالت اولیه بازمی‌گردند و آیا بیماری تآثیر بلندمدتی روی این اندام دارد یا خیر، هنوز مشخص نیست.

پوست
به نظر می‌رسد که کووید ۱۹ می‌تواند به پوست هم آسیب‌های جدی وارد ‌کند. از بسیاری از کشورها گزارش شده که در مبتلایان، تغییرات پوستی مشاهده شده است. ضایعات پوستی کوچک بیش از همه در میان کودکان و نوجوانان و در ناحیه پاهای آنان دیده شده است. این لکه‌های بنفش شبیه به آثار سرخک، آبله مرغان یا سرماسوزک‌‌ بوده‌اند. افزون بر این ضایعات، به تازگی مشاهده بثورات پوستی، واکنش‌های شبیه حساسیت در دیگر نقاط بدن هم گزارش شده است. احتمالا تغییر رنگ متمایل به آبی پوست به اختلالات هموستاز (خون‌ایستی) برمی‌گردد که عامل آن می‌تواند ویروس جدید کرونا باشد.