بهار نیوز - آتش‌سوزی جنگل‌ چه بلایی بر سر خاک می‌آورد؟

آتش‌سوزی جنگل‌ چه بلایی بر سر خاک می‌آورد؟

گروه علمی: نتایج یک پژوهش نشان می‌دهد وضعیت خاک جنگل‌ها حتی با گذشت زمان‌های طولانی پس از آتش‌سوزی بهبود نیافته و سیستم خاک به زمانی فراتر از ده سال برای بهبود نیاز دارد.

به گزارش ایسنا، در دوره زندگی انسان،خاک منبعی غیرقابل تجدید، محیطی پویا، موثر بر بارخیزی محصولات و از عوامل تعادل زیست محیطی است. در اکوسیستم‌های مختلف مانند مراتع، بوته‌زارها و جنگل‌ها از شاخص‌های مختلف فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک برای بررسی تغییرات به وجود آمده در خاک پس از آتش‌سوزی استفاده می‌شود. محققان در پژوهشی با عنوان" مقایسه برخی شاخص‌های فیزیکو-شیمیایی و میکروبی خاک در سال‌های پس از آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس شهرستان پاوه" این موضوع را بررسی کرده‌اند.در این پژوهش که توسط مصطفی صادقی‌فر، دانش‌آموخته علوم و مهندسی خاک دانشگاه رازی، علی بهشتی آل‌آقا، استادیار گروه علوم و مهندسی خاک دانشگاه رازی و مرتضی پوررضا، استادیار گروه منابع طبیعی دانشگاه رازی انجام شده است آمده:« منطقه مورد مطالعه بخشی از جنگل‌های شاخه زاد بلوط زاگرس، واقع در شهرستان پاوه در استان کرمانشاه بود که از نظر مختصات جغرافیایی در محدوده طول‌های جغرافیایی 46 درجه، 22 دقیقه، 03 ثانیه و 46 درجه، 21 دقیقه، 21 ثانیه، و عرض‌های جغرافیایی 35 درجه، 04 دقیقه و 9 ثانیه و 35 درجه، 03 دقیقه و 45 ثانیه قرار دارد.»بر اساس آن چه در این مقاله بیان شده است، آب و هوای منطقه مورد پژوهش، معتدله سرد و میانگین سالانه بارندگی 674 میلی‌متر و میانگین سالانه دما 12.5 درجه سانتی‌گراد است. مهم‌ترین گونه گیاهی این منطقه، بلوط ایرانی است که به دلیل دخالت و تخریب به فرم رویشی شاخه‌زاد دیده می‌شود.

نویسندگان این مقاله، به منظور ارزیابی و مقایسه تغییرات ویژگی‌های فیزیکی- شیمیایی و بیولوژیک خاک در سال‌های پس از آتش‌سوزی در منطقه مورد نظر سه مکان را به نحوی انتخاب کردند که زمان پس از آتش‌سوزی آن‌ها متفاوت بود و شامل یک، سه و ده سال پس از آتش‌سوزی می‌شد. این سه مکان در نزدیکی یکدیگر قرار داشتند و دارای فاصله یک کیلومتری از یکدیگر بودند و هر سه مکان از نظر بافت خاک و پوشش گیاهی منطقه یکسان بودند.در این پژوهش آمده است:« در این رویشگاه و در این مطالعه، انجام مانورهای نظامی دلیل اصلی وقوع آتش‌سوزی بوده است. با توجه به این که به طور کلی جنگل‌های زاگرس دارای تاج پوشش باز هستند و درختان از هم فاصله نسبتا زیاد دارند آتش‌سوزی از طریق تاج درختان گسترش نمی‌یابد، بلکه از طریق پوشش علفی سطحی گسترش می‌یابد. از آن جا که شدت آتش‌سوزی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر دگرگونی خاک است، در این پژوهش سعی شد که همه تیمارهای آتش‌سوزی دارای سوختگی با شدت متوسط باشند.»
محققان در نزدیک‌ترین نقطه به هر تیمار، یک شاهد در نظر گرفته‌اند که شامل C1، C3 و C10 و به ترتیب مربوط به تیمارهای یک، سه و ده سال پس از آتش‌سوزی بود. در هر مکان انتخاب شده و شاهد مربوط به آن تعداد چهار نمونه ترکیبی از خاک( در مجموع 24 نمونه) به صورت تصادفی و از عمق 20-0 سانتی‌متری سطح خاک برداشت شد. همچنین در هر منطقه نمونه‌های دست نخورده به منظور تعیین جرم مخصوص ظاهری به روش استوانه برداشت شد.

محققان پس از انجام آزمایش‌های شیمیایی و فیزیکی می‌گویند:«پس از آنالیزهای مختلف، مشخص شد برخی شاخص‌های فیزیکی خاک دچار تغییرات نشدند و برخی دیگر به زمانی کمتر از ده سال برای بهبود نیاز داشتند. بیشتر شاخص‌های شیمیایی خاک در پایان ده سال به سطح قبل از آتش‌سوزی بازگشتند. از میان این ویژگی‌ها، کربن آلی خاک، نیتروژن و فسفر خاک از مهم‌ترین شاخص‌هایی هستند که به زمانی بیشتر از ده سال برای بهبود به سطح قبل از آتش‌سوزی نیاز دارند. نتایج نشان داد آتش‌سوزی در این جنگل‌ها، اثرات مهمی بر این شاخص‌های بیولوژیک دارد.»در بخش دیگری از این پژوهش آمده است:« در خاک‌های تحت آتش‌سوزی، عناصر غذایی در نتیجه رسوب خاکستر برای میکروارگانیسم افزایش یافته که در نتیجه آن بهبود سریع بیومس میکروبی انجام شده است. نتایج آنالیز تشخیصی که همه ویژگی‌ها و میزان تغییرات آن‌ها را با هم تحلیل می‌کند نشان می‌دهد که حتی با گذشت زمان‌های طولانی پس از آتش‌سوزی بهبود نیافته و سیستم خاک به زمانی فراتر از ده سال برای بهبود نیاز دارد.»این مقاله در اولین شماره‌ی سی‌ودومین جلد نشریه پژوهش‌های خاک منتشر شده است.